Ἄλλον δὲ καιρὸν ἔλειψε τὸ ἔλαιον ἀπὸ τὸ Μοναστήριον· ἐπειδὴ δὲ εἶχον μεγάλην ἀνάγκην, ἐπῆγεν εἰς τὸ δοχεῖον ὁ Ἅγιος μὲ ὅλους τοὺς ἀδελφοὺς καὶ παρακαλῶν τὸν Θεὸν μετὰ πίστεως ηὐλόγησε τὸ δοχεῖον τοῦ ἐλαίου, σημειώσας ἐπ’ αὐτοῦ τὸν τύπον τοῦ τιμίου Σταυροῦ καὶ παρευθὺς ἐπληρώθη ὁ πίθος ἐλαίου. Δὲν ἔλειψε δὲ ὅλον ἐκεῖνον τὸν χρόνον, παρ’ ὅλον ὅτι τὸ ἐξώδευαν πλουσιοπάροχα. Μαθὼν δὲ ὅτι αἱ ἐλαῖαι τοῦ Μοναστηρίου δὲν ἐκαρποφόρουν καὶ διὰ τοῦτο τοὺς ἔλειπε τὸ ἔλαιον, ἐπῆγεν εἰς τοὺς ἐλαιῶνας μὲ τοὺς ἀδελφοὺς καὶ εὐλογήσας τὰ δένδρα ἐγέμισαν ἀπὸ καρπούς. Εἰς ἀπόδειξιν δὲ τοῦ θαύματος εἰς ὅσα δένδρα ἐπλησίασεν ἢ ἤγγισεν ὁ Ἅγιος ἦσαν πλέον βαρυφορτωμένα ἀπὸ καρπούς.

Δὲν παρῆλθε πολὺς καιρὸς καὶ παραιτήσας τὴν ἡγουμενίαν ἐπῆγε πάλιν εἰς τὴν Λαύραν, εἰς τὴν ποθουμένην ἡσυχίαν του· τότε δὲ πρῶτον εἶχεν ἔλθει ἀπὸ τὴν Καλαβρίαν καὶ ὁ παμμίαρος Βαρλαὰμ καὶ ἐδείκνυεν, ὅτι συνεφώνει μὲ τὴν Ἀνατολικὴν Ἐκκλησίαν καὶ ἐπόθει νὰ γίνῃ Μοναχός, εἰς βεβαίωσιν δὲ τούτων ἤρχισε νὰ συνθέτῃ λόγους κατὰ τῶν ὁμοφύλων του Λατίνων. Κρίνων ὅμως καὶ διακρίνων τοὺς λόγους του ὁ θεῖος Γρηγόριος, ἀπέδειξεν, ὅτι ὁ ἔλεγχος ἐκεῖνος τὸν ὁποῖον ἔκαμνεν ὁ Βαρλαὰμ κατὰ τῶν Λατίνων ἦτο πλαστὸς καὶ δόλιος καὶ μάλιστα κατὰ τῆς ἀληθείας αὐτόχρημα, τοῦτο δὲ ὑπῆρξεν ἡ πρώτη αἰτία ἡ ὁποία ἔκαμεν ἐχθρὸν κατ’ αὐτοῦ τὸν Βαρλαάμ.

Μετ’ ὀλίγον καιρὸν ἐπῆγεν ὁ ὑποκριτὴς αὐτὸς εἰς τὴν Κωνσταντινούπολιν, εὑρὼν δὲ ἐκεῖ ἁπλουστέρους τινὰς Μοναχούς, τῶν ὁποίων ἔργον ἦτο ἡ νοερὰ προσευχὴ καὶ νῆψις, προσεποιήθη, ὅτι γίνεται μαθητὴς καὶ φίλος αὐτῶν. Ἀκούων δὲ ἀπὸ αὐτοὺς ἰδιωτικῶς καὶ ἁπλῶς τινὰ ἀπὸ ἐκεῖνα, τὰ ὁποῖα πρέπει νὰ φυλάττουν οἱ ἀρχάριοι Μοναχοὶ εἰς τὴν νοερὰν προσευχὴν καὶ ἐπειδὴ δὲν εἶχε καθαρὰν τὴν προαίρεσιν ἀλλ’ ἐζήτει νὰ διαβάλῃ αὐτούς, ἐκίνησεν ἐναντίον των τὴν μιαρὰν γλῶσσαν του καὶ τὴν βέβηλον χεῖρά του, λέγων καὶ γράφων πολλὰ κατὰ τῆς ἱερᾶς προσευχῆς καὶ τῆς μυστικῆς θεωρίας. Ὅμως πρὸ τοῦ νὰ παρρησιασθοῦν αἱ τοιαῦται βλασφημίαι του, κατηγορήθη καὶ κατῃσχύνθη ἔμπροσθεν τοῦ οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου δι’ ἄλλας αἰσχρὰς καὶ μιαρὰς πράξεις του. Οὕτω δὲ ἀτίμως ἀνεχώρησεν ἀπὸ τὴν Κωνσταντινούπολιν καὶ ἐπέστρεψεν εἰς τὴν Θεσσαλονίκην, ἐξακολουθῶν καὶ ἐκεῖ τὰς αὐτὰς κατηγορίας κατὰ τῶν Μοναχῶν, τὸ δὲ πλέον χειρότερον, δὲν ηὐχαριστήθη νὰ συκοφαντῇ μόνον τοὺς Μοναχοὺς τοῦ καιροῦ ἐκείνου, ἀλλὰ προσεπάθει νὰ ἀποδείξῃ ὅτι οἱ θεόσοφοι Πατέρες καὶ διδάσκαλοι ἦσαν αἴτιοι τῆς πλάνης τῶν Μοναχῶν.