ΜΗΝ ΜΑΡΤΙΟΣ
ΜΑΡΤΙΟΣ ὁ μὴν ἀρχὴ καὶ πρῶτος τῶν μηνῶν ὀνομάζεται ὑπὸ τοῦ θεσπεσίου Προφήτου Μωυσέως. Γράφεται δὲ περὶ τούτου ἐν τῷ βιβλίῳ τῆς Ἐξόδου ὅτι «ὁ μὴν οὗτος ὑμῖν ἀρχὴ μηνῶν, πρῶτός ἐστιν ὑμῖν ἐν τοῖς μησὶ τοῦ ἐνιαυτοῦ» (Ἐξ. ιβ’ 1-2). Μανθάνομεν δὲ καὶ ἐκ τοῦ βιβλίου τῆς Γενέσεως, κατὰ τὴν συμφωνίαν τῶν ἱερῶν ἑρμηνευτῶν, ὅτι κατὰ τὸν μῆνα τοῦτον ἐποίησεν ὁ Θεὸς ὅλα τὰ αἰσθητὰ κτίσματα ἐκ τοῦ μὴ ὄντος εἰς τὸ εἶναι. Ἀποδεικνύεται δὲ τοῦτο ἀληθὲς ἐκ τοῦ γεγονότος, ὅτι κατ’ ἔτος, τὸν Μάρτιον μῆνα ἡ γῆ βλαστάνει τὰ φυτὰ καὶ τὴν χλόην καθὼς ἐβλάστησε ταῦτα το πρῶτον κατὰ τὴν δημιουργίαν τοῦ Κόσμου, ὅταν δηλαδὴ προσέταξεν ὁ Θεὸς καὶ εἶπε· «Βλαστησάτω ἡ γῆ βοτάνην χόρτου» (Γεν. α’ 11). Ἀποδεικνύεται ἀκόμη καὶ ἐκ τοῦ ὅτι κατὰ τὸν μῆνα Μάρτιον ἔρχεται ἡ γλυκυτάτη ἄνοιξις, ἡ θάλασσα γαληνιᾷ καὶ ὁ οὐρανὸς φαίνεται διαυγέστερος καὶ λαμπρότερος, ἐλευθερούμενος ἀπὸ τὰς νεφέλας τοῦ προλαβόντος χειμῶνος, καθὼς δηλαδὴ ἔγιναν ὅλα ταῦτα καὶ κατὰ τὴν πρώτην ἐκείνην δημιουργίαν τοῦ Κόσμου.
Ἀκολούθως κατὰ τὸν Μάρτιον τοῦτον μῆνα ἔπλασεν ὁ Θεὸς τὸν ἄνθρωπον [1], κατὰ τὸν μῆνα τοῦτον ἠλευθερώθη ὁ Ἰσραηλιτικὸς λαὸς ἀπὸ τῆς αἰχμαλωσίας τοῦ Φαραὼ καὶ τὸ Πάσχα ἐτέλεσε καὶ τὴν Ἐρυθρὰν θάλασσαν διῆλθε καθὼς διηγεῖται εἰς ἡμᾶς τὸ δωδέκατον κεφάλαιον τοῦ βιβλίου τῆς Ἐξόδου. Κατὰ τὸν μῆνα τοῦτον εἰσῆλθον οἱ Ἰσραηλῖται εἰς τὴν Γῆν τῆς ἐπαγγελίας, τὴν Χαναάν, καθὼς τοῦτο συνάγεται ἐκ τῆς Βίβλου Ἰησοῦ τοῦ Ναυῆ ἔνθα γράφεται ὅτι οἱ Ἰσραηλῖται ἐποίησαν τὸ Πάσχα εἰς τὴν Ἱεριχώ, κατὰ τὴν δεκάτην τετάρτην τοῦ μηνός, δηλαδὴ τοῦ Μαρτίου. Γράφονται δηλαδὴ ἐκεῖ τὰ ἑξῆς· «Καὶ ἐποίησαν οἱ υἱοὶ Ἰσραὴλ τὸ Πάσχα τῇ τεσσαρεσκαιδεκάτῃ ἡμέρᾳ τοῦ μηνὸς ἀφ’ ἑσπέρας, ἐπὶ δυσμῶν Ἱεριχὼ ἐν τῷ πέραν τοῦ Ἰορδάνου ἐν τῷ πεδίῳ» (Ἰησ. ε’ 10).
Κατὰ τὸν μῆνα τοῦτον ἔλαβε χώραν καὶ ἡ ἀπαρχὴ τῆς σωτηρίας ἡμῶν, διότι κατὰ τὸν μῆνα τοῦτον κατέβη ἐκ τῶν οὐρανῶν ὁ Υἱὸς τοῦ Θεοῦ διὰ τὴν σωτηρίαν μας καὶ συνελήφθη εἰς τὴν μακαρίαν κοιλίαν τῆς Ἀειπαρθένου Μαρίας, σάρκα ἐξ αὐτῆς δανεισάμενος, κατὰ τὴν εἰκοστὴν πέμπτην δηλαδὴ τοῦ Μαρτίου τούτου, κατὰ τὴν ὁποίαν ἑορτάζεται ὁ Εὐαγγελισμὸς τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου καὶ ἡ τοῦ Θεοῦ Λόγου ἄσπορος σύλληψις. Κατὰ τὸν μῆνα τοῦτον, ἤτοι κατὰ τὴν κγ’ (23ην) τοῦ Μαρτίου, κατεδέχθη νὰ λάβῃ ὁ Κύριος ἡμῶν Ἰησοῦς Χριστὸς τὸν διὰ Σταυροῦ θάνατον καὶ κατὰ τὴν εἰκοστὴν πέμπτην τοῦ ἰδίου μηνὸς Μαρτίου ἀνέστη ὁ Κύριος ἐκ τοῦ μνήματος, ὅτε καὶ κύριον Πάσχα λέγεται, δωρήσας εἰς ἡμᾶς διὰ τῆς Ἀναστάσεώς του θεοπρεπῶς τὴν Ἀνάστασιν. Κατὰ τὸν μῆνα τοῦτον πιστεύομεν, ὅτι μέλλει νὰ γίνῃ καὶ ἡ κοινὴ καὶ παγκόσμιος ὅλων τῶν ἀνθρώπων Ἀνάστασις, ὡς καὶ ἡ παντελὴς καὶ ἀκατάλυτος πάντων τῶν κτισμάτων ἀποκατάστασις.
Ὅστις λοιπὸν ὀνομάσῃ τὸν Μάρτιον τοῦτον ἄρτιον, φερωνύμως καὶ προσφυῶς θέλει τὸν ὀνομάσει, ἐπειδὴ εἰς τὸν μῆνα τοῦτον εὑρίσκει ἐμπεριεχόμενα ὅλα τὰ μυστήρια τῆς πλάσεως καὶ ἀναπλάσεως τῶν ἀνθρώπων καὶ ὅλης τῆς κτίσεως, ὅσα ἔγιναν καὶ γίνονται καὶ μέλλουσι νὰ συμβῶσιν. Ὁ μὴν Μάρτιος παρὰ μὲν τοῖς Ἑβραίοις ὀνομάζεται Νισάν, παρὰ δὲ τοῖς Λατίνοις πρῶτον μὲν ὠνομάζετο Πρίμους, ἤτοι πρῶτος, ὕστερον δὲ ὠνομάσθη ὑπὸ τοῦ Ρώμου τοῦ οἰκοδομήσαντος τὴν Ρώμην, εἰς τὴν ὁποίαν καὶ ἔδωκε τὸ ὄνομά του, Μάρτιος, διὰ τὴν ἑξῆς αἰτίαν. Ὁ Ρῶμος οὗτος ἔκτισε κατὰ τὸν μῆνα Πρίμους ἱερὸν τοῦ ψευδωνύμου θεοῦ Ἄρεως, ὅταν δὲ ἀπεπεράτωσε καὶ ἐνεκαινίασεν αὐτὸ μετωνόμασε τὸν Πρίμους Μάρτιον, ὅπερ Ἑλληνιστὶ δηλοῖ μὴν τοῦ Ἄρεως. Μετωνόμασε δὲ τοῦτον οὕτως, ἵνα μὲ τὸ ὄνομα αὐτὸ τιμήσῃ τὸν θεόν του Ἄρην [2].
Ἵνα δὲ κάμωμεν καὶ μικράν τινα παρέκβασιν, ὁ μὴν οὗτος ὠνομάσθη Μάρτιος, μὴν δηλαδὴ ἄρτιος καὶ τέλειος, ἐπειδὴ ὁ προηγούμενος μὴν Φεβρουάριος εἶναι ἀτελὴς καὶ ἠκρωτηριασμένος. Καὶ διὰ μὲν τοῦ ἀτελοῦς καὶ ἀκρωτηριασμένου Φεβρουαρίου δηλοῦνται αἱ πρὸ τῆς Κρίσεως καὶ τῆς κοινῆς Ἀναστάσεως ἡμέραι, περὶ τῶν ὁποίων νομίζω ὅτι εἶπεν ὁ Κύριος αἰνιγματωδῶς ἐν τοῖς Εὐαγγελίοις· «Εἰ μὴ ἐκολοβώθησαν αἱ ἡμέραι ἐκεῖναι, οὐκ ἂν ἐσώθη πᾶσα σὰρξ» (Ματθ. κδ’ 22), διὰ δὲ τοῦ τελείου καὶ ἀρτίου τούτου μηνὸς δηλοῦται ἡ τελειότης καὶ ἀρτιότης, τὴν ὁποίαν μέλλουν νὰ λάβωσι τότε οἱ ἄνθρωποι διὰ τῆς κοινῆς Ἀναστάσεως καὶ πᾶσα ἡ κτίσις, διὰ τῆς ἀφθαρσίας καὶ ἀποκαταστάσεως. Καὶ ταῦτα μὲν εἴπομεν περὶ τοῦ μηνὸς Μαρτίου, τώρα δὲ πρέπει νὰ ἀρχίσωμεν σὺν Θεῷ, κατὰ τάξιν, καὶ τὰ τοῦ Μαρτίου Συναξάρια.
Ὑποσημειώσεις
[1] Ποία εἶναι ἡ πρώτη ἡμέρα, κατὰ τὴν ὁποίαν ἔκτισεν ὁ Θεὸς τὸν Κόσμον; Ὁ μὲν Ἐδεσσηνὸς Ματθαῖος ὁ πεζὸς χρονογράφος, ὁ Ξανθόπουλος καὶ ὁ Εὐσέβιος ὁ Παμφίλου λέγουν, ὅτι εἶναι ἡ εἰκοστὴ πέμπτη τοῦ Μαρτίου, ὁ δὲ Πατριάρχης Ἀναστάσιος λέγει ὅτι εἶναι ἡ εἰκοστὴ τοῦ Μαρτίου, ἡ δὲ εἰκοστὴ πέμπτη εἶναι ἡ ἡμέρα κατὰ τὴν ὁποίαν ἔπλασεν ὁ Θεὸς τὸν ἄνθρωπον καὶ κατὰ τὴν ὁποίαν συνέβησαν ὁ Εὐαγγελισμὸς καὶ ἡ Ἀνάστασις.
Ἀληθέστερον ὅμως φαίνεται ἐκεῖνο τὸ ὁποῖον λέγει ὁ πεζογράφος Δαμασκηνὸς ὁ Στουδίτης· ὅτι, δηλαδή, πρώτη ἡμέρα κατὰ τὴν ὁποίαν ἔκτισεν ὁ Θεὸς τὸν Κόσμον εἶναι ἡ δωδεκάτη τοῦ Μαρτίου· κατὰ δὲ τὴν εἰκοστὴν πέμπτην τοῦ Μαρτίου παρέβη ὁ Ἀδὰμ τὴν ἐντολὴν τοῦ Θεοῦ. Φαίνεται δὲ τοῦτο ἀληθέστερον, δεδομένου ὅτι ἡ τετάρτη ἡμέρα κατὰ τὴν ὁποίαν ἐγένοντο οἱ ἀστέρες, ἦτο ἡ δεκάτη πέμπτη τοῦ Μαρτίου, ἐπειδὴ ἡ Σελήνη εὑρέθη τότε δεκατεσσάρων καὶ ἡμισείας ἡμερῶν καὶ ἕως ἑσπέρας ἔγινε δεκατεσσάρων ἡμερῶν, δεκαοκτὼ ὡρῶν καὶ εἰκοσιδύο πρώτων λεπτῶν, διότι εἰς τόσον διάστημα γίνεται ἡ Σελήνη τελεία καὶ πλησιφαὴς καὶ ὁλόφωτος, καθὼς διδάσκουσιν ὁ θεῖος Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνός, ὁ νομικὸς Ματθαῖος ὁ Βλάσταρις, ὁ Μιχαὴλ ὁ Ψελλὸς καὶ πάντες οἱ νεώτεροι ἀστρονόμοι.
Ἐκ τούτων λοιπὸν συνάγεται, ὃτι ἡ ἕκτη ἡμέρα τῆς ἑβδομάδος, κατὰ τὴν ὁποίαν ἐπλάσθη ὁ ἄνθρωπος, ἦτο ἡ δεκάτη ἑβδόμη τοῦ Μαρτίου. Πλὴν αἱ ἕνδεκα ἐκεῖναι πρῶται ἡμέραι τοῦ Μαρτίου ἦσαν ἀνυπόστατοι ὡς ἀνύπαρκτοι, ἐπειδὴ ἐννοοῦνται γεγενημέναι πρὸ τῆς γενέσεως τοῦ Κόσμου καὶ τῶν ἀστέρων, διότι εὑρέθη τότε ἡ Σελήνη τελεία, ὡς εἴπομεν (βλέπε περὶ τούτου καὶ τὸν Σεβαστὸν Τραπεζούντιον ἐν τῆ βʹ ἐρωτήσει). Καὶ ὁ μὲν Μάρτιος εἶναι ἀρχὴ φυσικὴ τῆς γεννήσεως ὅλων τῶν καρπῶν τῆς γῆς, ὁ δὲ Σεπτέμβριος εἶναι φυσικὴ ἀρχὴ τῆς συλλήψεως καὶ ἐγκυμοσύνης ὅλων σχεδὸν τῶν καρπῶν αὐτῶν. Ἀλλὰ καὶ οἱ κύκλοι τοῦ Ἡλίου, ὁμοίως καὶ οἱ κύκλοι τῆς Σελήνης καὶ τὰ Θεμέλια καὶ αἱ Ἐπακταὶ ἀπὸ τὸν μῆνα Μάρτιον ἄρχονται.
[2] Ἄλλοι δὲ προσθέτουσι καὶ ἄλλην αἰτίαν, διὰ τὴν ὁποίαν ὁ μὴν οὗτος Μάρτιος θεωρεῖται μὴν τοῦ Ἄρεως (λατινιστὶ Μars), ὅτι δηλαδὴ κατὰ τὸν μῆνα τοῦτον ὡς ἐπὶ τὸ πλεῖστον συνηθίζουν νὰ κηρύσσουν οἱ βασιλεῖς τοὺς πολέμους ἐπὶ τῶν ὁποίων κατὰ τὴν τῶν Ἑλλήνων δοξασίαν ἦτο ἔφορος ὁ πολεμοχαρὴς Ἄρης.