Τὸν Βίον τοῦ μακαρίου τούτου Ἰωάννου Καθηγουμένου τοῦ Ἁγίου καὶ θεοβαδίστου Ὄρους Σινᾶ, τοῦ Σχολαστικοῦ λεγομένου, τοῦ συγγράψαντος τὰς Πνευματικὰς Πλάκας, ἤτοι τὴν θείαν καὶ ἁγίαν «Κλίμακα», συνέγραψεν ὁ Ραϊθωΐτης Μοναχὸς Δανιήλ. Τύποις ἐξεδόθη ὑπὸ τοῦ Ἀββᾶ Migne συμπεριληφθεὶς ἐν τῇ Ἑλληνικῇ Πατρολογίᾳ (τόμ. 88, στ. 596-608) καὶ ἐν τῇ «Κλίμακι», εἰς ὅλας τὰς ἐκδόσεις αὐτῆς.

Εἰς τὸν Ὅσιον τοῦτον ἐγκώμια ἔπλεξαν Νικήτας ὁ ρήτωρ, οὗ ἡ ἀρχή· «Οὐδὲν τιμιώτερον ἀρετῆς» καὶ Ἀναστάσιος ὁ Σιναΐτης, οὗ ἠ ἀρχή· «Ἀεὶ μὲν ἡ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος Χάρις». Ἀμφότερα τὰ ἐγκώμια ταῦτα σώζονται ἐν τῇ τοῦ Διονυσίου καὶ ἄλλαις Ἱ. Μοναῖς.

Τοῦ Ὁσίου τούτου Ἰωάννου ἔργον εἶναι, ὡς ἔφημεν, ἡ «Κλῖμαξ», ἥτις χαρακτηρίζεται ὡς τὸ πολυτιμότερον προϊὸν τῆς μοναστικῆς διανοίας, διὰ τοῦτο καὶ πολλοὶ Πατέρες ἔγραψαν καὶ ὡμίλησαν περὶ αὐτῆς. Εἶναι δὲ ἡ «Κλῖμαξ» ἄθροισμα τριάκοντα λόγων, ὅσα δηλαδὴ τὰ ἔτη τῆς κατὰ σάρκα ἡλικίας τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, συμβολικῶν τῶν τριάκοντα βαθμῶν τῆς νοερᾶς καὶ θείας ἀρετῆς τοῦ Κυρίου. Τὸ ἔργον τοῦτο ἀπεικόνισεν ὁ χρωστὴρ διασήμων ζωγράφων εἰς σχῆμα πραγματικῆς κλίμακος ἀπαρτιζομένης ἐκ τριάκοντα βαθμίδων, ἧς ἡ μὲν βάσις εὑρίσκεται εἰς τήν γῆν, ἡ δὲ κορυφὴ εἶναι ἐστηριγμένη εἰς τοὺς οὐρανούς. Παρὰ τὴν βάσιν αὐτῆς εὑρίσκεται πλῆθος Μοναχῶν ἑτοιμαζομένων, ἵνα ἀνέλθωσι τὴν κλίμακα, ἐνῷ τινὲς ἐξ αὐτῶν ἀνέρχονται ἤδη ταύτην. Εἰς τὴν κορυφὴν τῆς κλίμακος εἰκονίζεται ὁ Θεὸς τῆς ἀγάπης βαστάζων στέφανον, ὃν προορίζει διὰ τὸν Μοναχόν, ὅστις θὰ ἀναδειχθῇ νικητής. Αὕτη ἡ «Κλῖμαξ» παραλληλίζεται πρὸς τὴν κλίμακα, τὴν ὁποίαν καὶ ὁ ἀρνητὴς τῶν παθῶν Ἰακώβ, ἀναπαυόμενος ἐπὶ τῆς ἀσκητικῆς κλίνης του, ὡραματίσθη. Ἄρχεται δὲ αὕτη, ἡ τοῦ Ἁγίου Ἰωάννου, «Κλῖμαξ», ἀπὸ τὴς τῶν γηΐνων ἀποταγῆς καὶ λήγει εἰς τὴν μακαρίαν ἀρετὴν τῆς ἀγάπης, τοὐτέστιν εἰς τὸν Θεόν, διότι κατὰ τὸν θεῖον Ἰωάννην τὸν Θεολόγον «ὁ Θεὸς ἀγάπη ἐστὶ καὶ ὁ μένων ἐν τῇ ἀγάπῃ ἐν τῷ Θεῷ μένει καὶ ὁ Θεὸς ἐν αὐτῷ» (Αʹ Ἰωάν. δʹ 16).

Τὸ βιβλίον τοῦτο διαιρεῖται, ὡς εἴπομεν, εἰς κεφάλαια τριάκοντα παραβαλλόμενα πρὸς ἰσαρίθμους βαθμίδας κλίμακος, αἵτινες ἀπὸ τῶν χαμηλοτέρων ὁδηγοῦσι τοὺς ἀνερχομένους πρὸς τὰ ὑψηλότερα, ἐξ οὗ καὶ ἔλαβε τὸ ὄνομα «Κλῖμαξ». Ἕκαστος τῶν περιεχομένων λόγων ἐπιγράφεται ἀναλόγως, ἐκ τοῦ θέματος τὸν ὁποῖον πραγματεύεται. Καὶ ὁ μὲν πρῶτος πραγματεύεται «Περὶ τῆς τοῦ ματαίου βίου ἑκουσίας ἀποταγῆς καὶ ἀναχωρήσεως», ὁ δὲ τελευταῖος, ἦτοι ὁ τριακοστός, φέρει τὴν ἐπιγραφήν, «Περὶ τοῦ συνδέσμου τῆς ἐναρέτου τριάδος ἐν ἀρεταῖς· λέγω δή, ἀγάπης, ἐλπίδος καὶ πίστεως». Πλὴν τῶν τριάκοντα λόγων, οἵτινες κυρίως ἀπαρτίζουσι τὴν «Κλίμακα», παρατίθησιν ὁ συγγραφεὺς Ἅγιος Ἰωάννης καὶ τριακοστὸν πρῶτον λόγον, τὸν «Πρὸς τὸν Ποιμένα», δι’ οὗ ὁρίζει τὰς ἐν Κυρίῳ ἀρετάς, τὰς ὁποίας πρέπει νὰ κατέχῃ ὁ Πνευματικὸς Ποιμήν. Ἡ «Κλῖμαξ» τοῦ Ἁγίου Ἰωάννου ἐξεδόθη τύποις εἰς πλείστας ἐκδόσεις.

Ἄλλος ὁ Ἅγιος οὗτος Προφήτης Ἰωὰδ ἢ Ιωὴλ καὶ ἄλλος ὁ συνώνυμος Ἅγιος Προφήτης Ἰωήλ, τοῦ ὁποίου τὸ ὄνομα φέρει τὸ γνωστὸν βιβλίον τῆς Ἁγίας Γραφῆς καὶ τοῦ ὁποίου τὴν μνήμην ἐπιτελοῦμεν κατὰ τὴν ιθʹ (19ην) Ὀκτωβρίου (βλέπε ἐν τόμῳ Ιʹ τοῦ ἡμετέρου «Μεγάλου Συναξαριστοῦ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας»). Τὰ περὶ τοῦ κατὰ τὴν σήμερον ἑορταζομένου Προφήτου Ἰωὰδ ἢ Ιωὴλ ἀναφέρονται ἐν τῆ Γʹ Βασιλειῶν, ἧς τὸ ιγʹ κεφάλαιον εἶναι ἀφιερωμένον εἰς αὐτόν. Τὰ ἐν τῷ Συναξαρίῳ ἀναφερόμενα διαφέρουν πως εἴς τινα σημεῖα ἀπὸ τὴν περιγραφὴν τὴς Ἁγίας Γραφῆς. Συγκεκριμένως διαφέρει ἡ ἀπόδοσις τοῦ ὀνόματος τοῦ Προφήτου, ἡ πατρὶς αὐτοῦ καὶ τὸ ὄνομα τοῦ χαρακτηριζομένου ὑπὸ τῶν Συναξαριστῶν ὡς ψευδοπροφήτου Ἐμβέ.

Ἡ Ἁγία Γραφή, ἥτις τυγχάνει καὶ ὁ ἀλάνθαστος κανὼν τὴς ἀληθείας, καθὸ θεόπνευστος, ἐν τῷ εἰρημένῳ ιγʹ κεφαλαίῳ τῆς Γʹ Βασιλειῶν δὲν ἀναφέρει τὸ ὄνομα τοῦ Προφήτου. Ἁπλῶς τὸν ἀποκαλεῖ «Ἄνθρωπον τοῦ Θεοῦ». Πόθεν οἱ παλαιοὶ Συναξαρισταὶ ἠρύσθησαν τὸ ὄνομα Ἰωάδ, τὸ ὁποῖον καὶ μόνον ἀναφέρουν, δὲν εἶναι γνωστόν. Τὸ ὄνομα τοῦτο οὐδαμοῦ τῆς Ἁγίας Γραφῆς ἀπαντᾷ. Οἱ νεώτεροι προσέθηκαν καὶ τὸ Ἰωήλ, ἀρυσθέντες τοῦτο ἐκ τοῦ δευτέρου βιβλίου τῶν Παραλειπομένων, ἔνθα γράφονται τὰ ἑξῆς: «Καὶ οἱ κατάλοιποι λόγοι Σαλωμὼν οἱ πρῶτοι καὶ οἱ ἔσχατοι, ἰδοὺ οὗτοι γεγραμμένοι ἐπὶ τῶν λόγων Νάθαν τοῦ Προφήτου, καὶ ἐπὶ τῶν λόγων Ἀχία τοῦ Σηλωνίτου καὶ ἐν ταῖς ὁράσεσιν Ἰωὴλ τοῦ ὁρῶντος περὶ Ἱεροβοὰμ υἱοῦ Ναβὰτ» (Βʹ Παρ. θʹ 29). Ἑπομένως Ἰωὴλ εἶναι τὸ ὀρθὸν τοῦ Προφήτου ὄνομα, κατὰ τὴν Ἁγίαν Γραφήν, εἶχε δὲ καὶ οὗτος βιβλίον συγγεγραμμένον, τὸ ὁποῖον νῦν δὲν σώζεται. Περὶ δὲ τῆς πατρίδος αὐτοῦ ἡ Ἁγία Γραφὴ λέγει: «Καὶ ἰδοὺ ἄνθρωπος τοῦ Θεοῦ ἐξ Ἰούδα παρεγένετο ἐν λόγῳ Κυρίου εἰς Βαιθήλ, καὶ Ἱεροβοὰμ εἰστήκει…» (Γʹ Βασ. ιγʹ 1). Ὥστε ἐκ τῆς Ἰουδαίας ἦτο ὁ Προφήτης οὗτος καὶ οὐχὶ ἐκ Σαμαρείας. Ἀλλὰ καὶ περὶ Ἐμβὲ τοῦ ψευδοπροφήτου οὐδὲν ἡ Ἁγία Γραφὴ ἀναφέρει, μᾶλλον δὲ προφήτην (ψευσθέντα ὅμως) ἀνωνύμως καλεῖ αὐτόν «καὶ προφήτης εἰς πρεσβύτης κατώκει ἐν Βαιθὴλ» (αὐτ. 11) «καὶ ἐψεύσατο αὐτῷ καὶ ἐπέστρεψεν αὐτόν…» (αὐτ. 18-19).

Περὶ τούτων καὶ ὁ ἱερὸς Θεοδώρητος ὁ Κύρου ἐν τῷ προοιμίῳ τοῦ Βʹ τῶν Παραλειπομένων λέγει τὰ ἑξῆς: «Μανθάνομεν ἐντεῦθεν, ὡς Νάθαν ὁ Προφήτης, καὶ Ἀχιὰ ὁ Σηλωνίτης καὶ Ἰωήλ, ὁ κατὰ Ἱεροβοὰμ τὴν ψῆφον ἐξενεγκών, βίβλους, εἶχον συγγεγραμμένας». Καὶ πάλιν· «Μεμαθήκαμεν ἐντεῦθεν, ὅτι ὁ ἄνθρωπος τοῦ Θεοῦ, ὁ τὸ ἐν Βαιθὴλ θυσιαστήριον ραγῆναι κελεύσας, ὃν ὁ λέων συνέτριψεν, ὁ τοῦ Θεοῦ παραβεβηκὼς τὴν ἐντολήν, Ἰωὴλ προσηγορεύετο». Καί πάλιν: «Ὅτι δὲ οὐ ψευδοπροφήτης ἦν ὁ τὸν ἄνθρωπον τοῦ Θεοῦ παραπείσας τροφῆς μεταλαβεῖν παρ’ αὐτῷ, καὶ ἐντεῦθεν καταμαθεῖν εὐπετές, διεσώθη γάρ φησι τὰ ὀστᾶ τοῦ Πρεσβυτέρου τοῦ Προφήτου τοῦ κατοικοῦντος ἐν Βαιθήλ, μετὰ τῶν ὀστῶν τοῦ ἀνθρώπου τοῦ Θεοῦ, τοῦ ἥκοντος ἐξ Ἰούδα, καὶ λελαληκότος πάντα τὰ ἔργα ἃ ἐποίησεν Ἰωσίας» (Ἐρώτησις νϛʹ εἰς τὴν δʹ Βασιλειῶν). Ἤκμασε δὲ ὁ θεῖος οὗτος Προφήτης ἐπὶ τῶν ἡμερῶν Ἱεροβοὰμ τοῦ βασιλέως τοῦ Ἰσραήλ, ὡς σαφῶς δηλοῦται ἐν τῇ Ἁγίᾳ Γραφῇ καὶ τὸν ὁποῖον Ἱεροβοὰμ ἤλεγξε διὰ τὰς χρυσὰς δαμάλεις, ἃς ἔστησε πρὸς προσκύνησιν εἰς τὸ θυσιαστήριον τοῦ Θεοῦ (ἔνθ’ ἀνωτ.). Ἡ βασιλεία τοῦ Ἱεροβοὰμ τάσσεται περί τὰ μέσα τοῦ Ιʹ πρὸ Χριστοῦ αἰῶνος. Ὁ ἕτερος Προφήτης Ἰωὴλ ὑπῆρξε νεώτερος.

Τὸ Μαρτύριον αὐτοῦ συνέλεξε καὶ τύποις ἐξέδωκεν ὁ Ὅσιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης ἐν τῷ «Νέῳ Μαρτυρολογίῳ», ἐξ οὗ καὶ παραληφθὲν παρατίθεται ἐνταῦθα διεσκευασμένον κατά τὴν φράσιν.