✥ Τῇ ΙΒ’ (12ῃ) τοῦ αὐτοῦ μηνὸς μνήμη τοῦ ἐν Ἁγίοις Πατρὸς ἡμῶν ΕΠΙΦΑΝΙΟΥ Ἐπισκόπου Κύπρου.
Φανεὶς Ἐπιφάνιος ἐν Κύπρω μέγας,
Κλέος παρ’ αὐτῇ καὶ θανὼν ἔχει μέγα.
Τῇ δυοκαιδεκάτῃ Ἐπιφάνιον μόρος εἷλεν.
Νεώτεροί τινες κριτικοὶ (Λουπῖνος, Ἀββᾶς Ρακίνας), ἀμφισβητοῦντες τὴν ὑπὸ τῶν μαθητῶν τοῦ Ἁγίου συγγραφὴν τοῦ Βίου αὐτοῦ, ἀποδίδουσι τοῦτον εἰς Συμεῶνα τὸν Μεταφραστήν, τοῦτο ὅμως δὲν εἶναι ὀρθόν, διότι περὶ τῆς ὑπὸ τῶν μαθητῶν τοῦ Ἁγίου συγγραφῆς τοῦ Βίου αὐτοῦ ἔχομεν μαρτυρίας ἀρχαιοτέρων Πατέρων καὶ δὴ συγχρόνων ἢ ὀλίγον μεταγενεστέρων αὐτοῦ, μνημονεύεται δὲ οὗτος καὶ ὑπὸ τοῦ Ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Ἐλεήμονος (555-619), ἐνῷ ὁ Μεταφραστὴς Συμεὼν ἔζησε ἐπὶ τῶν ἡμερῶν τοῦ βασιλέως Λέοντος Ϛʹ τοῦ Σοφοῦ (886-912). Περὶ τούτου συμφωνεῖ καὶ ὁ νεώτερος κριτικὸς Κωνσταντῖνος Κοντογόνης, ὅστις ἐν «Φιλολογικὴ καὶ Κριτικὴ Ἱστορία τῶν Ἁγίων τῆς Ἐκκλησίας Πατέρων, Δʹ ἑκατονταετηρίς», σελ. 329, ὑπεραμυνόμενος τῆς ἐγκυρότητος καὶ τῆς ἀληθείας τοῦ περιεχομένου τοῦ Βίου τοῦ Ἁγίου, λέγει μεταξὺ ἄλλων καὶ τὰ ἑξῆς: «Προσέτι δὲ τὰ συμβεβηκότα ἐκεῖνα κεῖνται ἀναγεγραμμένα καὶ ἐν ἑτέρῳ τινὶ Βίῳ τοῦ Ἐπισκόπου, ὅστις ἐγράφη ζῶντος αὐτοῦ καὶ ἀνωμολογήθη ἀληθής, τοὐλάχιστον κατὰ τὸ πλεῖστον μέρος, ὑπὸ τῶν κριτικῶν, Βαρωνίου, Πεταυΐου, Τιλλεμοντίου, καὶ ἄλλων. Δὲν πρέπει δὲ νὰ φαίνωνται παράδοξα καὶ ἀπίστευτα (τὰ ἱστορούμενα), διότι ἀνάγονται εἰς ἐποχήν, καθ’ ἣν συχνὰ εἰσέτι ἐξεδηλοῦντο τὰ θαύματα τοῦ Θεοῦ διὰ τῶν ἀνδρῶν, οἵτινες ἔμελλον νὰ ὑψωθῶσι φαεινοὶ τῆς Ἐκκλησίας αὐτοῦ ἀστέρες».
Ἄλλαι πηγαὶ τοῦ Βίου τοῦ Ἁγίου προσμαρτυροῦσαι τὴν ἁγιότητα τούτου εἶναι κατὰ κύριον λόγον αὐτὰ ταῦτα τὰ συγγράμματα αὐτοῦ, ἐξ ὧν, πλὴν τῆς ἁγιότητος τοῦ Βίου του, καταφαίνεται καὶ ἡ βαθεῖα τούτου σοφία, ἡ θεία τε καὶ ἡ κατὰ κόσμον τοιαύτη, διὸ καὶ ὁ θεῖος Ἱερώνυμος πεντάγλωσσον τοῦτον ὀνομάζει καὶ Πατέρα τῶν Ἐπισκόπων (Ἐπιστολὴ πρὸς Παμμάχιον), ἡ δὲ Ἁγία Ζʹ Οἰκουμενικὴ Σύνοδος Πατέρα καὶ Διδάσκαλον τῆς καθόλου Ἐκκλησίας καλεῖ τοῦτον (πράξ. ϛʹ). Ἀλλὰ καὶ ὁ Σωκράτης καὶ ὁ Σωζόμενος ἱκανῶς περὶ τοῦ Ἁγίου τούτου πραγματεύονται, καθὼς καὶ ἄλλοι πολλοί, ἐκεῖνο δὲ μόνον περὶ τοῦ ὁποίου πάντες ἀπὸ κοινοῦ τοῦ καταλογίζουσιν ὡς μειονέκτημα, εἶναι ἡ λόγῳ τῆς ἁπλότητος του, ὡς καὶ τῆς ἰδικῆς του εὐθύτητος εὐπιστία του, πρὸς τὰς συκοφαντικὰς συνωμοσίας διαφόρων ἐπιτηδείων, ὑφ’ ὧν εὐκόλως παρεσύρετο, ὡς συνέβη καὶ εἰς τὴν περίπτωσιν τοῦ Ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστόμου, ὅτε εὑρέθη συνεργασθεὶς μετὰ τῶν ἀσπόνδων ἐκείνου ἐχθρῶν, νομίζων ὅτι ἐξυπηρετεῖ τὴν ἀλήθειαν. Οὐχ ἧττον ὅμως, ἀντιληφθεὶς ἐγκαίρως τὴν πλάνην του, ἔσπευσε νὰ ἀναχωρήσῃ ἐκ Κωνσταντινουπόλεως.
Συγγράμματα τοῦ Ἁγίου τούτου ἐξηλεγμένης γνησιότητος εἶναι τὰ ἑξῆς· «Ἀγκυρωτός», «Πανάριον», «Ἀνακεφαλαίωσις», «Περὶ μέτρων καὶ σταθμῶν», «Ἐπιστολὴ πρὸς Ἰωάννην Ἱεροσολύμων Ἐπίσκοπον», «Ἐπιστολὴ πρὸς Ἱερώνυμον», «Πρὸς Διόδωρον Ἐπίσκοπον Τύρου περὶ τῶν ιβʹ λίθων τῶν ὄντων ἐν τοῖς στολισμοῖς τοῦ Ἀαρών» καὶ ἄλλα, ὡς καὶ Λόγοι εἰς διαφόρους ἑορτάς. Τὰ ἔργα τοῦ Ἁγίου Ἐπιφανίου ἐξέδωκε τύποις ὁ Ἀββᾶς Migne ἐν τῇ Ἑλληνικῇ Πατρολογίᾳ, τόμοι 41-43.
✥ Τῇ αὐτῇ ἡμέρᾳ μνήμη τοῦ ἐν Ἁγίοις Πατρὸς ἡμῶν ΓΕΡΜΑΝΟΥ Ἀρχιεπισκόπου Κωνσταντινουπόλεως.
Χαίρειν ἀφεὶς γῆν Γερμανὸς καὶ γῆς θρόνον,
Γῆς Δημιουργοῦ τὸν θρόνον χαίρει βλέπων.
ἑπτὰ ὅλα ἔτη ἀπὸ τῆς πρὸς Κύριον μεταστάσεως τοῦ Ἁγίου, λέγει περὶ τούτου μεταξὺ ἄλλων καὶ τὰ ἑξῆς ἐπιγραμματικώτατα· «Γερμανοῦ τοῦ ἐν τοῖς ἱεροῖς γράμμασιν ἀνατεθραμμένου καὶ ὡς Σαμουὴλ ἐκ βρέφους τῷ Θεῷ ἀνατεθειμένου καὶ τῶν θαυμασίων Πατέρων ἐφαμίλλου, οὗ ταῖς διαλογαῖς ἐξηκολουθεῖν ἀναγκαῖον, διαβεβόηνται τὰ συγγράμματα ἐν πάσῃ τῇ οἰκουμένῃ. Αἱ γὰρ ὑψώσεις τοῦ Θεοῦ ἐν τῷ λάρυγγι αὐτοῦ καὶ ρομφαῖαι δίστομοι ἐν ταῖς χερσὶν αἰ τοῦ ἀκοντιζόμεναι κατὰ τῶν ἀπειθούντων τῇ ἐκκλησιαστικῇ παραδόσει» (Mansi ΧΙΙΙ, σ. 356). Τὴν Ἀκολουθίαν αὐτοῦ συνέθεσεν ὁ Ἅγιος Θεοφάνης ὁ Γραπτός. Ἕτεροι ὕμνοι ἀφιερωμένοι εἰς τὸν Ἅγιον τοῦτον σῴζονται ἐν τῷ Παρισινῷ Κώδικι 1566, τοὺς Λαυρεωτικοὺς Γʹ 74, Δʹ 5, Δʹ 45, Θʹ 87, Ιʹ 70 καὶ εἰς Κώδικα τῶν Καυσοκαλυβίων.
✥ Τῇ αὐτῇ ἡμέρᾳ ὁ Ἅγιος Νεομάρτυς ΙΩΑΝΝΗΣ ὁ Βλάχος, ὁ ἐν Κωνσταντινουπόλει μαρτυρήσας ἐν ἔτει ͵αχξβ’ (1662) ἀγχόνῃ τελειοῦται.
Σώφρων ὑπάρχων, ὦ Ἰωάννη Βλάχε,
Ἀθλεῖς ἄριστα δι’ ἀγάπην Κυρίου.
✥ Τῇ αὐτῇ ἡμέρᾳ μνήμη τοῦ Ὁσίου καὶ Θεοφόρου Πατρὸς ἡμῶν ΘΕΟΔΩΡΟΥ, τοῦ ἐν τῇ νήσῳ Κυθήρων ἀσκήσαντος.
Χριστοῦ δωρεῶν ἐπωνυμίαν φέρων,
Βροτοῖς ἴασιν ἀεὶ πηγάζεις, Πάτερ.
Δυωκαιδεκάτῃ Θεόδωρος ὕπερθεν ἀείρατο γαίης.