Ἡ Μονεμβασία εἶναι πόλις μικρὰ τῆς Πελοποννήσου ἐν τῇ ἐπαρχίᾳ Ἐπιδαύρου Λιμηρᾶς τοῦ νομοῦ Λακωνίας, ἐκτισμένη ἐπί νησῖδος τῆς βορείως τοῦ Μαλέα ἐκτεινομένης ἀνατολικῆς παραλίας τῆς Ἐπιδαύρου Λιμηρᾶς. Ἡ νησὶς αὕτη κεῖται ἐγγύτατα τῆς ἠπειρωτικῆς παραλίας καὶ συνδέεται μετ’ αὐτῆς διὰ λιθίνης γεφύρας, μήκους 130 μέτρων. Ἡ Μονεμβασία κατὰ τοὺς βυζαντινοὺς χρόνους ὑπῆρξε μία τῶν σημαντικωτέρων πόλεων τῆς νοτίου Πελοποννήσου τιμημένη ἀπὸ τοῦ Ϛʹ ἤδη αἰῶνος μὲ ἕδραν Ἐπισκόπου, ἀπὸ δὲ τοῦ ΙΓʹ αἰῶνος καὶ μὲ ὅλως ἐξαιρετικὰ ἄλλα προνόμια, τῆς ἐπισκοπῆς αὐτῆς ἀνακηρυχθείσης εἰς Μητρόπολιν. Μάλιστα ὁ αὐτοκράτωρ Ἀνδρόνικος Βʹ ὁ Παλαιολόγος (1282-1328) διὰ χρυσοβούλλου αὐτοῦ τοῦ ἔτους 1293 ἀνεκήρυξε τὸν Μητροπολίτην Μονεμβασίας Ἔξαρχον πάσης Πελοποννήσου.

Μετὰ τὴν κατάλυσιν τῆς βυζαντινῆς αὐτοκρατορίας ἡ Μονεμβασία περιῆλθεν εἰς τοὺς Ἑνετούς, ὑπὸ τὴν δικαιοδοσίαν τῶν ὁποίων καὶ παρέμεινε μέχρι τοῦ ἔτους 1540, ὅτε ἐξεχωρήθη εἰς τοὺς Τούρκους. Σήμερον ἡ Μητρόπολις Μονεμβασίας εἶναι συνηνωμένη μετὰ τῆς Μητροπόλεως Σπάρτης. Ταύτης ὁ ἑκάστοτε Μητροπολίτης φέρει τὸν τίτλον τοῦ Μονεμβασίας καὶ Σπάρτης, ἔχει δὲ ἕδραν τὴν Σπάρτην. Ἡ Μονεμβασία διασῴζει εἰσέτι σπουδαῖα βυζαντινὰ μνημεῖα, ἀξιολογώτερα τῶν ὁποίων τυγχάνουν ὁ Ναὸς τῆς Ἁγίας Σοφίας, παραπλήσιος τοῦ Ναοῦ τῆς Μονῆς Δαφνίου Ἀθηνῶν, ὁ Ναὸς τοῦ Ἑλκομένου, ὁ Ναὸς τῆς Παναγίας Χρυσαφιτίσσης, περὶ ὧν κατωτέρω ὁ λόγος, καὶ πλεῖστοι ἄλλοι. Ἡ Μονεμβασία