Τὸ Ἑλληνικὸν τούτου Μαρτύριον, οὗ ἡ ἀρχή· «Κατὰ τὴν τιμίαν καὶ ἔνθεον διδασκαλίαν», σῴζεται ἐν τῇ Μεγίστῃ Λαύρᾳ καὶ ἐν τῇ τῶν Ἰβήρων. Τύποις ἐξεδόθη, μετηγμένον εἰς τὴν ἁπλῆν Ἑλληνικήν, ἐν τῷ Λειμωναρίῳ, ἐξ οὗ παραληφθὲν ὑφ’ ἡμῶν παρατίθεται ἐνταῦθα διεσκευασμένον κατὰ τὴν φράσιν. Πλὴν τοῦ Μαρτυρίου τούτου ὑπάρχουν καὶ ἕτερα αὐτοῦ Μαρτύρια, παρηλλαγμένα ὅμως, ἀποκείμενα ἀνέκδοτα εἰς Βατικανοὺς καὶ Παρισινοὺς Κώδικας. Ἐγκώμια δύο εἰς τὸν Ἅγιον συνέθεσεν ὁ ρήτωρ Νικήτας ὁ Παφλαγών. Ἀκουλουθία εἰς τὸν Μάρτυρα ἐξεδόθη τύποις ἐν τῷ Νέῳ Χιακῷ Λειμωναρίῳ καὶ ἐν ἰδιαιτέρῳ τεύχει ἐκδυθέντι ἐν Ἀθήναις τῷ 1919.

Ὡς καὶ ἐν τῷ παρατιθεμένῳ Συναξαρίῳ τοῦ Ἁγίου τούτου Ἱερομάρτυρος Θεράποντος βλέπομεν, οὐδὲν περὶ τῆς ζωῆς καὶ τοῦ Μαρτυρίου αὐτοῦ ὑπόμνημα διεσώθη. Πλὴν τούτου ὑπάρχει καὶ ἕτερος Ἱερομάρτυς Θεράπων, οὗτινος ἡ μνήμη ἐπιτελεῖται κατὰ τὴν κζʹ (27ην) Μαΐου (βλ. σελ. 583). Ἀκολουθίαν πλήρη εἰς τοὺς δύο τούτους Ἁγίους Θεράποντας συνέθεσεν ὁ Ὅσιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης. Ἄλλη Ἀκολουθία μετὰ τριῶν Κανόνων, δύο τοῦ Ὑμνογράφου Ἰωσὴφ καὶ ἑνὸς ἀνωνύμου, εὕρηται εἰς τοὺς Παρισινοὺς Κώδικας 1566, 1574, 1575 καὶ τοὺς Λαυρεωτικοὺς Δʹ 5, Δʹ 45, Ιʹ 170 καὶ Ωʹ 147. Τύποις ἡ Ακολουθία αὐτοῦ ἐξεδόθη ἐν Βενετίᾳ τῷ 1891 καὶ ἐν Ἀθήναις τῷ 1904.

Ὁ Ἅγιος οὗτος Μάρτυς Ἀλέξανδρος θεωρεῖται ὑπὸ πολλῶν, ὅτι τυγχάνει εἷς καὶ ὁ αὐτὸς μετὰ τοῦ κατὰ τὴν ιγʹ (13ην) Μαΐου ἑορταζομένου, ὅστις Ἐπίσκοπος Τιβεριανῶν ἐπιγράφεται (βλ. σελ. 317) καὶ τοῦ κατὰ τὴν κεʹ (25ην) Φεβρουαρίου ἑορταζομένου Ἁγίου Μάρτυρος Ἀλεξάνδρου τοῦ ἐν Δριζιπάρῳ τῆς Θρᾴκης (βλέπε ἐν τόμῳ Βʹ τοῦ ἡμετέρου «Μεγάλου Συναξαριστοῦ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας»). Τὴν ἄποψιν ταύτην συμμερίζονται καὶ οἱ νεώτεροι ἁγιολόγοι, οἵτινες τὴν τριττὴν ἐν τῷ Συναξαριστῇ ἀναγραφὴν (25η Φεβρουαρίου, 13η Μαΐου καὶ 14η Μαΐου) ἀποδίδουν εἰς τὴν διάφορον διατύπωσιν τοῦ Συναξαρίου αὐτοῦ ἐν τοῖς διαφόροις Κώδιξι. Μάλιστα ὁ Σωφρόνιος Εὐστρατιάδης, ἐν τῷ Ἁγιολογίῳ αὐτοῦ (σελ. 25-26) παραθέτει ἀποσπάσματα ἐκ διαφόρων Κωδίκων δι’ ὧν ἐνισχύεται ἐπαρκῶς ἡ ἄποψις αὕτη. Μεταξὺ δὲ τῶν ὑπὸ τούτου προσαγομένων στοιχείων εἶναι καὶ Συναξάριον τοῦ Ἁγίου εἰλημμένον ἐκ τοῦ Λαυρεωτικοῦ Κώδικος Κʹ 195, ἐκ τοῦ ὁποίου ἔχει παραληφθῆ καὶ τὸ ὑφ’ ἡμῶν καταχωριζόιμενον ἐνταῦθα ἐν μεταφράσει Συναξάριον τοῦ Ἁγίου.

Ἐν τῷ ἐν λόγῳ χειρογράφῳ Συναξαρίῳ ἀναγράφονται ὅσα καὶ ἐνταῦθα ἀναφέρονται, καταλήγει δέ, ὡς βλέπομεν καὶ ἐν τῷ παρατιθεμένῳ ἐνταῦθα ἐν μεταφράσει Συναξαρίῳ, ὡς ἑξῆς: «φθάσας δὲ μέχρι Δροιζιπαρῶν ἐν τῷ παραρρέοντι ποταμῷ τὴν διὰ ξίφους ἀπόφασιν δέχεται … τελεῖται δὲ ἡ αὐτοῦ σύναξις ἐν Κεντουλλίναις» (ἢ κατὰ Delehaye, ἐν Κεντουκέλλαις). Ἐν τῷ Κώδικι 152 Suppl. τῶν Παρισίων ἀναγράφονται τὰ ἑξῆς: «Ἀλεξάνδρου τοῦ Ρωμαίου ἐν ταῖς Κέλλαις Ἐπισκόπου Τιβεριανῶν». Ἐν τῷ Λαυρεωτικῷ Κώδικι Ιʹ 70, φύλλον 238 βʹ, ὁ αὐτὸς Σωφρόνιος, εὗρε τὰ ἑξῆς: «Οὗτος ὁ Ἅγιος (Ἀλέξανδρος) ὑπῆρχεν ἐπὶ Μαξιμιανοῦ βασιλέως ἐν Ρώμῃ ἐν Κεντούλαις ἐπισκοπὴ στρατιώτης ὑπὸ τὴν τάξιν Τιβεριανοῦ κόμητος». Ἐν τῷ Πατμιακῷ πάλιν Κώδικι 266, εὗρε τὰ ἑξῆς: «Ἄθλησις τοῦ Ἁγίου Μάρτυρος Ἀλεξάνδρου. Οὗτος ἦν ἐπὶ Μαξιμιανοῦ βασιλέως ἐν Ρώμῃ στρατιώτης ἐπὶ κόμητος Τιβεριανοῦ».

Κατὰ τὰ ἀνωτέρω δηλαδὴ διαπιστοῦται ὅτι αἱ Κεντουκέλλαι, αἵτινες ἀναφέρονται εἰς τὸν κατὰ τὴν σήμερον ἑορταζόμενον Ἅγιον Ἀλέξανδρον, οὐδὲν ἄλλο εἶναι εἰμὴ μόνον τόπος εἰς τὸν ὁποῖον ἐτελεῖτο ἡ Σύναξις αὐτοῦ, ὡς ρητῶς τοῦτο ἀναφέρεται καὶ ἐν τῷ τέλει τοῦ ἐνταῦθα καταχωριζομένου Συναξαρίου. Ἐκ τῆς τοιαύτης ὅμως ἀναγραφῆς (τοῦ ἐν Κεντουκέλλαις) ἐξελήφθη, ὅτι περὶ ἄλλου Ἀλεξάνδρου πρόκειται. Τὸ δὲ «Ἐπισκόπου Τιβεριανῶν» εἶναι ἐσφαλμένη ἀνάγνωσις δυσαναγνώστου γραφῆς. Τὸ «ἐπὶ κόμητος Τιβεριανοῦ» φερ’ εἰπεῖν, ἀνεγνώσθη Ἐπισκόπου Τιβεριανῶν. Πρὸς τὴν ὡς ἄνω ἐκτεθεῖσαν ἄποψιν τοῦ Σωφρονίου Εὐστρατιάδου συντάσσεται καὶ ἡ «Θρησκευτικὴ καὶ Ἠθικὴ Ἐγκυκλοπαιδεία» (βλ. τόμ. 2ος, στ. 95). Ἀκολουθία πλήρης εἰς τὸν Ἅγιον Μάρτυρα Ἀλέξανδρον εὕρηται ἐν τῷ Παρισινῷ Κώδικι 1566, φύλ. 43.

Ὁ Βίος τοῦ Ὁσίου τούτου Πατρὸς ἡμῶν Λεοντίου συνεγράφη παρὰ Θεοδοσίου Μοναχοῦ τοῦ Κωνσταντινουπολίτου, μετεφράσθη δὲ εἰς τὸ ἁπλοῦν παρὰ τοῦ Ὁσίου Νικοδήμου τοῦ Ἁγιορείτου, ὑπὸ τοῦ ὁποίου ἐξεδόθη τύποις συμπεριληφθεὶς εἰς τὸ «Νέον Ἐκλόγιον». Ἐκ τούτου παραληφθεὶς ὑφ’ ἡμῶν παρατίθεται ἐνταῦθα διεσκευασμένος κατὰ τὴν φράσιν. Ἡ ᾀσματικὴ Ἀκολουθία τοῦ ἐν Ἁγίοις τούτου Πατρὸς ἡμῶν Λεοντίου ἐξεδόθη ἐν Ἱεροσολύμοις, τῷ 1912.

Τὸ Μαρτύριον αὐτοῦ συνέγραψεν ὁ Μελέτιος Συρίγος. Τύποις ἐξεδόθη τοῦτο ὑπὸ τοῦ Ὁσίου Νικοδήμου τοῦ Ἁγιορείτου συμπεριληφθὲν εἰς τὸ ὑπὸ τούτου ἐκδοθὲν «Νέον Μαρτυρολόγιον» ἐξ οὗ παραληφθὲν ὑφ’ ἡμῶν παρατίθεται ἐνταῦθα διεσκευασμένον κατὰ τὴν φράσιν.

Τὸ Μαρτύριον τοῦ Ἁγίου τούτου Νεομάρτυρος Ἰωάννου συνεγράφη παρὰ τοῦ Ὁσίου Νικηφόρου τοῦ Χίου, περὶ οὗ βλέπε εἰς τὴν σελίδα 53 τοῦ ἀνὰ χεῖρας τόμου. Τύποις ἐξεδόθη ὑπὸ τοῦ ἰδίου συμπεριληφθὲν εἰς τὸ «Νέον Λειμωνάριον», ἐξ οὗ παραληφθὲν ὑφ’ ἡμῶν παρατίθεται ἐνταῦθα διεσκευασμένον κατὰ τὴν φράσιν.