Πρέπει νὰ γνωρίζωμεν, ὅτι ἡ τοῦ θείου Χρυσοστόμου ἁγία κοίμησις ἔγινε κατὰ τὴν δεκάτην τετάρτην τοῦ Σεπτεμβρίου μηνός, ὅταν τελεῖται ἡ τοῦ Τιμίου Σταυροῦ Ὕψωσις. Ἡ μνήμη ὅμως αὐτοῦ ἑορτάζεται κατὰ τὴν σήμερον, καθ ἣν συνέβη ἡ ἀνάκλησις αὐτοῦ ἀπὸ τῆς πρώτης ἐξορίας, ἵνα, ὡς λέγει ὁ Οσιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης, τελεία ψάλληται ἡ ταύτης Ἀκολουθία, καθὼς γράφεται ἐν τῷ χειρογράφῳ Συναξαριστῇ. Τὸν Βίον αὐτοῦ συνέγραψαν πολλοί, ὡν πρῶτος τυγχάνει Παλλάδιος ὁ Ἐπίσκοπος Ἑλενουπόλεως (σημερινῆς Γιάλοβας κειμένης ἐπὶ τοῦ Ἀστακηνοῦ κόλπου τῆς Προποντίδος). Ὁ Παλλάδιος ἀγωνιζόμενος ὑπὲρ τοῦ θείου Χρυσοστόμου μετέβη χάριν αὐτοῦ εἰς Ρώμην πρὸς τὸν αὐτοκράτορα Ὀνώριον καὶ τὸν Πάπαν Ἰννοκέντιον. Ἄλλους Βίους καὶ Ἐγκώμια εἰς τὴν τοῦ Ἰωάννου χρυσῆ κεφαλὴν ἔπλεξαν Γεώργιος ὁ Ἀλεξανδρείας, Κύριλλος ὁ Ἀλεξανδρείας, Πρόκλος, Θεοδώρητος, ὅστις πέντε λόγους συνέγραψεν εἰς τὸν Χρυσόστομον, καθὼς μαρτυρεῖ ὁ ἀναγνοὺς τούτους κριτικὸς Φώτιος, Συμεὼν ὁ Μεταφραστής, Λέων ὁ σοφός, Ἀνώνυμος, Σωφρόνιος Ἱεροσολύμων, Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνός, Μαρτύριος Πατριάρχης Ἀντιοχείας, Κοσμᾶς ὁ ἐπὶ τῶν χρόνων τοῦ Χρυσοστόμου Διάκονος Ἀποστολιτῶν, Νεῖλος ὁ Σιναΐτης, Ἰσίδωρος ὁ Πηλουσιώτης, Εὐάγριος Ἀσκητής, Κοσμᾶς Βεστίτωρ, Νικήτας Σκευοφύλαξ, Νικήτας ὁ Παφλαγών, Εὐστάθιος Πρίμι, Βασίλειος ὁ Πρωτόθρονος, Κωνσταντῖνος βασιλεὺς ὁ Πορφυρογέννητος καὶ Σωκράτης, ἅπαντες οἱ παλαιότεροι οὗτοι τὸν ἀριθμὸν εἰκοσιδύο. Περὶ τοῦ θείου Χρυσοστόμου ἔγραψαν καὶ πολλοὶ ἐκ τῶν νεωτέρων ἡμετέρων καὶ ξένων, ἐξ ὧν θαυμασιώτατον εἶναι τὸ ὑπὸ τοῦ Amedée Thierry συγγραφὲν βιβλίον περὶ τῆς διενέξεως τοῦ Ἁγίου μετὰ τῆς αὐλῆς τοῦ Βυζαντίου ὑπὸ τὸν τίτλον «Nouveaux récits de l’ histoire romaine, S. J. Chrysostome» (Παρίσιοι, 1856). Ἐπίσης ἐξεδόθη ἑλληνιστὶ ὑπὸ τῆς «Ζωῆς» ὅμοιον τοῦ προηγουμένου ὑπὸ τὸν τίτλον «Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος, ὡς Ἀρχιεπίσκοπος Κωνσταντινουπόλεως» (Ἀθῆναι, 1932). Παρακλητικὸ Κανόνα μετὰ 24 Οἴκων εἰς τὸν Μέγαν Χρυσόστομον ἐποίησεν ὁ Γέρων Γεράσιμος Μικραγιαννανίτης. Τὰ συγγράμματα τοῦ θείου Χρυσοστόμου ἐξεδόθησαν τύποις εἰς 18 ὀγκώδεις τόμους ὑπὸ τοῦ Ἀββᾶ Migne ἐν τῇ Patrologia Graeca Τόμ. 47-64.

Ὁ δὲ Ὅσιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης προσθέτει ἐνταῦθα καὶ τὰ ἑξῆς: «Δὲν δύναμαι νὰ παρασιωπήσω ἐνταῦθα ἐκεῖνο τὸ συμβεβηκός, τὸ ὁποῖον προξενεῖ ἄκρον καὶ ἰδιαίτερον ἔπαινον εἰς τὸν χρυσοῦν τοῦτον Ἅγιον, καθὼς διηγεῖται τοῦτον εἰς τὸν κατὰ πλάτος Βίον αὐτοῦ ὁ Ἀνώνυμος συγγραφεύς· «Ἀδελφειὸς —λέγει οὗτος— ὁ Ἐπίσκοπος τῆς ἐν Καππαδοκίᾳ Ἀραβισσοῦ, ὁ πολλὰ δεξιωθεὶς ἐν τῇ ἐξορίᾳ τὸν Ἅγιον, παρεκάλει τὸν Θεὸν μὲ θερμὰς δεήσεις, ἵνα δείξῃ εἰς αὐτόν, ποίας δόξης ἠξιώθη ἐν οὐρανοῖς ὁ θεῖος Χρυσόστομος. Ἐν ᾧ λοιπὸν προσηύχετο ὁ Ἀδελφειός, κατελήφθη ὑπὸ ἐκστάσεως· καὶ ἰδοὺ βλέπει ἕνα φωτοειδῆ ἄνδρα, ὅστις ἐδείκνυεν εἰς αὐτὸν ὅλους τοὺς διδασκάλους, τοὺς Ἱεράρχας καὶ τοὺς Ὁσίους, καθὼς καὶ τὸν χορὸν ὅλων τῶν Δικαίων, ὅσοι ἔφθασαν νὰ μεταβῶσιν ἀπὸ τὴν γῆν εἰς τοὺς οὐρανούς. Τότε ὁ Ἀδελφειὸς ἔβλεπεν ὅλους ἐκείνους μὲ χαράν, ἐπιθυμῶν νὰ ἴδῃ καὶ τὸν Ἰωάννην· ἐπειδὴ ὅμως δὲν εἶδε τοῦτον ἐκεῖ, ἐλυπήθη. Τότε ὁ φωτοειδὴς ἐκεῖνος εἶπε πρὸς τὸν Ἀδελφειόν· «Διατί ἐλυπήθης;». Ἐκεῖνος, ἀπεκρίθη· «Διότι δὲν εἶδον εἰς τὸ τάγμα τῶν Ἱεραρχῶν τὸν Κωνσταντινουπόλεως Ἰωάννην». Ὁ δὲ φανεὶς λέγει πρὸς αὐτόν· «Τὸν χρυσοῦν, λέγεις Ἰωάννην, τὸ στόμα τοῦ Θεοῦ; ἐκεῖνον τὸν ὑπὲρ ἄνθρωπον; ἤξευρε, ὅτι αὐτὸν δὲν εἰναι δυνατὸν εἰς σὲ νὰ ἴδῃς, διότι αὐτὸς εὑρίσκεται ἐκεῖ ὅπου εἶναι ὁ θρόνος τοῦ Δεσπότου Χριστοῦ». Μίαν τοιαύτην ὀπτασίαν εἶδε καὶ ὁ Ὅσιος Μάρκος ὁ Ἀσκητὴς καὶ ἤκουσε ἀπὸ τὸν Κύπρου Ἐπιφάνιον, ὅστις ὡδήγει αὐτὸν ἐν τῇ κατ’ ἔκστασιν ὀπτασίᾳ, τοὺς αὐτοὺς λόγους τοὺς ὁποίους ἤκουσε καὶ ὁ Ἀδελφειός, καθὼς καὶ τοῦτο ὁ Ἀνώνυμος διηγεῖται».

«Ὡσαύτως ὁ Γρηγόριος ὁ Ἀλεξανδρείας ἐν τῷ Βίῳ τοῦ Χρυσοστόμου καλεῖ αὐτὸν τῆς οἰκουμένης ἁπάσης Διδάσκαλον καὶ φωστῆρα. Ὁ μικρὸς Θεοδόσιος καλεῖ αὐτὸν οἰκουμενικὸν Διδάσκαλον, Λέων ὁ σοφός, εἰς τὸ πρὸς αὐτὸν ἐγκώμιον, λέγει κοινὸ τῆς οἰκουμένης Πατέρα καὶ ὁ Ἀνώνυμος ἐν τῷ Βίῳ αὐτοῦ ὀνομάζει κοινὸν τῆς οἰκουμένης προμηθέα καὶ προστάτην. Ὁ Θεοδώρητος παρὰ Φωτίῳ λέγει αὐτὸν τῆς Ἐκκλησίας στόμα καὶ εὐσεβείας ἀνθρώπων ὀφθαλμόν. Ὁ Πηλουσιώτης Ἰσίδωρος (ἐπιστολῇ ρνϛʹ (156) τμήματι πρώτῳ) λέγει περὶ αὐτοῦ· «Ὁ τῶν τοῦ Θεοῦ ἀπορρήτων σοφὸς καὶ ὑποφήτης Ἰωάννης, ὁ τῆς ἐν Βυζαντίῳ Ἐκκλησίας καὶ πάσης ὀφθαλμός». Ἐν δὲ τῇ Μεγίστῃ Λαύρᾳ σῴζεται Βίος Ἑλληνικὸς τοῦ θείου Χρυσοστόμου, οὗ ἡ ἀρχή· «Ἀγαπητοί, ἀψευδὴς ὁ Θεός, ὁ διὰ τοῦ Προφήτου λέγων· πολλαὶ αἱ θλίψεις τῶν δικαίων». Ὁ ἐνταῦθα καταχωριζόμενος Βίος τοῦ θείου τούτου Πατρὸς ἐλήφθη ἐκ τοῦ «Νέου Θησαυροῦ» παρατίθεται δὲ διεσκευασμένος κατὰ τὴν φράσιν.

Τούτου τὸ Μαρτύριον συνέγραψεν Ἰωάννης ὁ Καρυοφύλλης, μετέφρασε δὲ ὁ Καυσοκαλυβίτης Ἱερομόναχος Ἰωνᾶς ἐνταῦθα καταχωρίζεται ληφθὲν ἐκ τοῦ «Νέου Μαρτυρολογίου».