Ὁ κοινὸς κατὰ τὴν σήμερον ἑορτασμὸς τῶν ἐνδόξων τούτων Ἁγίων Πατέρων καθωρίσθη ὑπὸ τῆς Μητρὸς ἡμῶν Ἐκκλησίας ἀπὸ παλαιοτάτων χρόνων, διότι ἀμφότεροι ἐκόσμησαν τὴν Ἐκκλησίαν τῆς Ἀλεξανδρείας καὶ τὴν καθόλου Ἐκκλησίαν ὅσον ὀλίγοι ἄλλοι Πατέρες. Ἐπιτελεῖται δὲ καὶ ἰδιαιτέρως ἡ μνήμη ἑκάστου, τοῦ μὲν Ἀθανασίου τοῦ Μεγάλου κατὰ τὴν β’ (2αν) Μαΐου, τοῦ δὲ Ἁγίου Κυρίλλου κατὰ τὴν θ’ (9ην) Ἰουνίου, ὅτε ἐπιτελεῖται ἡ κυρίως μνήμη τῆς κοιμήσεως αὐτοῦ (ἡμέτερος «Μέγας Συναξαριστὴς τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας», τόμος Ε’ καὶ τόμος Ϛ’). Τινὲς θέλουσιν ὅτι καὶ κατὰ τὴν β’ (2αν) Μαΐου εἶναι ἡ κυρίως μνήμη τοῦ Μεγάλου Ἀθανασίου, διότι ὡς λέγουσιν, κατ’ αὐτὴν ἐτελεύτησεν καὶ ὄχι ὅτι ἐκείνη εἶναι ἡ ἡμέρα τῆς ἀνακομιδῆς τῶν λειψάνων του, ὡς γράφεται ἐν τῷ Συναξαρίῳ, οἱ Συναξαρισταὶ ὅμως οὕτω παρέλαβον.

Περὶ τῶν Ἁγίων τούτων ἔγραψαν πολλοί. Ἐκ τούτων διὰ μὲν τὸν Μέγαν Ἀθανάσιον ἔγραψαν ὁ Θεολόγος Γρηγόριος, ὁ Μεταφραστὴς Συμεών, μᾶλλον δὲ καὶ πρὸ αὐτοῦ ὁ Ἅγιος Θεοδώρητος Ἐπίσκοπος Κύρου, Σωκράτης ὁ Σχολαστικός, Εὐσέβιος, Ρουφῖνος, Ἐπιφάνιος, Σωζόμενος καὶ ἄλλοι παλαιοὶ χρονογράφοι, δύο δὲ Βίοι τούτου σῴζονται ἐν τῇ Μεγίστῃ Λαύρᾳ, ὧν ὁ μὲν εἷς ἄρχεται οὕτως· «Ἄλλοι μὲν ἄλλα», ὁ δὲ ἕτερος οὕτω· «Πολλοὶ μὲν τῶν Ἁγίων». Ἐγκώμιον δὲ γλαφυρὸν πλέκει εἰς τοῦτον τὸν Μέγαν Ἀθανάσιον ὁ θεῖος Γρηγόριος ὁ Θεολόγος, οὗ ἡ ἀρχή· «Ἀθανάσιον ἐπαινῶν, ἀρετὴν ἐπαινέσομαι»· σῴζεται δὲ τοῦτο ἐν τοῖς ἐκδεδομένοις. Ὁ κατὰ πλάτος Βίος αὐτοῦ ληφθεὶς ἐκ τοῦ «Νέου Θησαυροῦ» καταχωρίζεται μετὰ τὸ Συναξάριον τῆς ἡμέρας ἐν σελίδι 409 διασκευασθεὶς κατὰ τὴν φράσιν. Ἐγκώμιον γλαφυρὸν εἰς τὸν Μέγαν Ἀθανάσιον ἔχομεν καταχωρίσει εἰς τὴν β’ (2αν) Μαΐου (ἡμέτερος «Μέγας Συναξαριστὴς τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας», τόμος Ε’). Τοῦ δὲ Ἁγίου Κυρίλλου ὁ Βίος συνερανισθεὶς ὑπὸ τοῦ Ὁσίου Νικοδήμου τοῦ Ἁγιορείτου ἐκ τῶν συγγραμμάτων Νικηφόρου καί Σωζομένου καί τινων ἄλλων Ἐκκλησιαστικῶν ἱστοριογράφων, μετεφράσθη ὑπ’ αὐτοῦ ἐπὶ τὸ βέλτιον καὶ κατεχωρίσθη εἰς τὸ «Νέον Ἐκλόγιον», ἐξ οὗ παραληφθεὶς μετεφέρθη εἰς τὸν ἡμέτερον «Μέγαν Συναξαριστὴν τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας» καταχωρισθεὶς εἰς τὴν 9ην Ἰουνίου, ὅτε, ὡς εἴπομεν, ἐπιτελεῖται ἡ κυρίως μνήμη τῆς κοιμήσεως αὐτοῦ. Ἐγκώμιον δὲ γλαφυρώτατον εἰς τοῦτον τὸν Μέγαν Κύριλλον ἔπλεξεν ὁ ὑπερφυὴς Ζωναρᾶς, οὗ ἡ ἀρχή· «Ἄρδει μὲν ὁ πολυχεύμων Νεῖλος, ὁ ποταμὸς ὁ Αἰγύπτιος» (σῴζεται ἐν τῇ Μεγίστῃ Λαύρᾳ, ἐν τῷ τετάρτῳ Πανηγυρικῷ τῆς Ἱερᾶς Μονῆς τοῦ Βατοπαιδίου, ἐν τῇ τοῦ Διονυσίου, καὶ ἐν τῇ τῶν Ἰβήρων).

Σημειοῦμεν δὲ καὶ τοῦτο, ὅτι ὡς δηλοῦται ἐκ τοῦ διστίχου τοῦ Ἁγίου Κυρίλλου σήμερον εἶναι ἡ μνήμη τῆς φυγῆς τοῦ Ἁγίου, δηλαδὴ τῆς ἀπὸ Ἀλεξανδρείας εἰς Ἔφεσον ἴσως ἀναβάσεως αὐτοῦ, διότι ἀξία ἑορτῆς ἐκρίθη ἡ τοιαύτη τοῦ Ἁγίου φυγή, ἐπειδὴ ἐστάθη ἀξία πολλῶν ἀγαθῶν εἰς τὴν Ἐκκλησίαν τοῦ Χριστοῦ. Καθότι δι’ αὐτῆς ἡ μὲν Ἁγία καὶ Οἰκουμενικὴ Τρίτη Σύνοδος συνεκροτήθη, ἡ τοῦ Νεστορίου βλάσφημος αἵρεσις ἐξωστρακίσθη καὶ ἡ Ὀρθοδοξία τῆς πίστεως εἰς τὴν Οἰκουμένην ἐκηρύχθη. Τὸ δὲ σιγῆς ὅπερ εὑρίσκετο ἐν τοῖς παλαιοῖς Μηναίοις, ἀντὶ τοῦ φυγῆς ἦτο τυπογραφικὸν σφάλμα διορθωθὲν ἐν τοῖς νεωτέροις. Εἰς τὸν Μέγαν Ἀθανάσιον ἐγκώμια δύο εὑρίσκονται καὶ εἰς τὴν «Ἀποστολικὴν Σαγήνην», ἐποίησε δὲ καὶ 24 Οἴκους ὁ Μοναχὸς πατὴρ Γεράσιμος Μικραγιαννανίτης. Ὁ αὐτὸς συνέταξε καὶ πλήρη Ἀκολουθίαν εἰς τὸν Ἅγιον Κύριλλον ψαλλομένην τὴν 9ην Ἰουνίου.