Τὸ ἀρχικὸν Μαρτύριον τοῦ Ἁγίου ἐνδόξου Μεγαλομάρτυρος Γεωργίου τοῦ Τροπαιοφόρου συνέγραψεν εἷς ἐκ τῶν ὑπηρετῶν τοῦ Ἁγίου, Πασικράτης ὀνόματι, ὅστις ἰδίοις ὄμμασι παρηκολούθησε τὰς διαφόρους φάσεις αὐτοῦ. Τοῦτο λόγῳ τῆς ἐξαιρετικῆς προσωπικότητος τοῦ Ἁγίου, τῆς ἐπιδειχθείσης ὑπ’ αὐτοῦ θαυμαστῆς καρτερίας εἰς τὰ σκληρὰ Μαρτύρια, τὰ ὁποῖα ὑπέστη καὶ τὰ ἄπειρα θαύματα, τὰ ὁποῖα καθημερινῶς ἐποίει, διεδόθη ἐνωρίτατα εὐρέως εἰς τὰς Χριστιανικὰς Ἐκκλησίας τῆς Ἀνατολῆς καὶ ἐν συνεχείᾳ τῆς Δύσεως καὶ πολλαὶ παραλλαγαὶ αὐτοῦ, συνεπείᾳ ἀπωλείας τοῦ ἀρχικοῦ κειμένου, ἐτέθησαν εἰς κυκλοφορίαν. Πιστοτέρα μορφὴ τοῦ ἀρχικοῦ κειμένου θεωρεῖται ἡ προσφάτως ἀνευρεθεῖσα, ἥτις ὡς ὑπολογίζεται ἀνήκει εἰς τὸν Εʹ αἰῶνα [F. Cumont, La plus ancienne Légende de S. Georges, ἐν Révue de l’ histoire des religions, 114 (1936), σ. 5-41. Lexikon Für Theologie und Kitche, 2 Aufl Freiburg 1959, τόμ. IV, σ. 690]. Ἀλλὰ καὶ πλεῖστα ἄλλα χειρόγραφα γεγραμμένα ἐπὶ παπύρων κατὰ καιροὺς ἀνευρέθησαν περιέχοντα τὸ Μαρτύριον τοῦ Ἁγίου ἐν τῷ συνόλῳ ἢ ἀποσπάσματα αὐτοῦ ἀνήκοντα εἰς διαφόρους ἐποχὰς ἀπὸ τοῦ Ϛʹ αἰῶνος καὶ ἐντεῦθεν.

Ἐκ τοιούτων πηγῶν ἀρυσθεὶς ἔγραψε καὶ ὁ Ὅσιος Συμεὼν ὁ Μεταφραστὴς τὸ ὑπ’ αὐτοῦ συντεθὲν Μαρτύριον τοῦ Ἁγίου, οὗ ἡ ἀρχή· «Διοκλητιανὸς ὁ Ρωμαίων Αὐτοκράτωρ», ὅπερ σῴζεται ἐν τῇ Μεγίστῃ Λαύρᾳ ἐν τῇ Ἱερᾷ Μονῇ τῶν Ἰβήρων καὶ ἐν ἄλλαις. Ἐξεδόθη δὲ τοῦτο καὶ εἰς τύπον πολλάκις. Εἰς τὴν αὐτὴν Μεγίστην Λαύραν σῴζεται καὶ ἕτερον τοῦ Ἁγίου Μαρτύριον, οὗ ἡ ἀρχή· «Ἡ μὲν τοῦ Σωτῆρος ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ προαιώνιος Βασιλεία». Διασκευὴν τοῦ ὑπὸ τοῦ Ὁσίου Συμεὼν τοῦ Μεταφραστοῦ συγγραφέντος Μαρτυρίου τοῦ Ἁγίου εἰς τὴν ἁπλουστέραν Ἑλληνικήν, κατάλληλον διὰ τὴν ἐποχήν του, ἐποίησεν ὁ Ὑποδιάκονος τότε καὶ Μοναχὸς τῆς Μονῆς τοῦ Στουδίου Δαμασκηνὸς ὁ μετέπειτα Λιτῆς καὶ Ρενδίνης Ἐπίσκοπος καὶ εἶτα Ναυπάκτου καὶ Ἄρτης. Ἡ διασκευὴ αὕτη συμπεριληφθεῖσα εἰς τὸν «Θησαυρὸν» τοῦ Δαμασκηνοῦ ἐξεδόθη τὸ πρῶτον ἐν Βενετίᾳ τῷ 1528, ἔκτοτε δὲ ἐπανεξεδόθη πλειστάκις. Τὸ αὐτὸ Μαρτύριον, ὡς διεσκευάσθη ὑπὸ τοῦ Δαμασκηνοῦ, διασκεύασαντες καὶ ἡμεῖς κατὰ τὴν σύγχρονον φράσιν παραθέτομεν εὐθὺς μετὰ τὸ Συναξάριον τοῦ Ἁγίου.

Ἐγκώμια ἐπίσης πολλὰ εἰς τὴν τοῦ Μεγαλομάρτυρος Γεωργίου σεπτὴν κορυφὴν ἔπλεξαν κατὰ καιροὺς διάφοροι ρήτορες, ὧν ἀρχαιότερα καὶ σπουδαιότερα εἶναι τῶν ἑξῆς: 1) Ἀνδρέου Κρήτης δύο, μετενεχθέντα ἀμφότερα εἰς τὴν ἁπλῆν Ἑλληνικὴν τὸ μὲν πρῶτον, οὗ ἡ ἀρχή· «Ἀεὶ μὲν καὶ λαμπρὰ καὶ πανεύφημα τῶν Μαρτύρων μνημόσυνα», ὑπὸ τοῦ Ὁσίου Νικοδήμου τοῦ Ἁγιορείτου· τὸ δὲ ἕτερον, ὅπερ εὑρίσκεται ἐν τῷ Ἱερῷ Κοινοίβίῳ τοῦ Ξενοφῶντος καὶ οὗ ἡ ἀρχή· «Ἥλιος μὲν ἀνίσχων ἑκάστης ἡμέρας» ὑπὸ τοῦ ἀοιδίμου Ἰωάννου Ἐπισκόπου Μυρέων (βλέπε σχετικῶς καὶ ἐν Analecta Bolladiana, 28 (1909), σ. 364, σημ. 2, 44 (1926), σ. 49, σημ. 17. Ἑλλην. Πατρολ. τόμ. 97, στ. 1169-1192). 2) Γρηγορίου Πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως (Γεωργίου τοῦ Κυπρίου ἢ Γεωργίου Νικομηδείας), οὗ ἡ ἀρχή· «Ἔθος τοῦτο τῶν λόγοις ἀγωνιζομένων», ὅπερ σῴζεται ἐν τῷ Πανηγυρικῷ τῆς Ἱερᾶς Μονῆς τοῦ Βατοπαιδίου καὶ ἐν τῇ τῶν Ἰβήρων, (βλ. καὶ Ἰ. Συκουτρῆ, ἐν «Ἐκκλησιαστικὸς Φάρος», 23 (192), σ. 418-424). 3) Ἀρκαδίου Ἐπισκόπου Κύπρου οὗ ἡ ἀρχή· «Συγκαλεῖ πάλιν ἡμᾶς, ὦ φιλόχριστοι» εὑρισκόμενον ἐν τῷ ἄνωθεν τῶν Καρυῶν κειμένῳ κελλίῳ τοῦ Ἁγίου Γεωργίου (βλέπε καὶ Χ. Θέμελη, «Ἡ ἐν Βορείῳ Εὐβοίᾳ Ἱ. Μονὴ Ἅγιος Γεώργιος Ἥλια», Ἀθῆναι 1953, σ. 54-56), 4) Κωνσταντίνου τοῦ Ἀκροπολίτου (Analecta Bollandiana, 51 (1933), σ. 271) καὶ 5) Ἀντωνίου Λαρίσης (Ν. Βέη, ἐν Byzantinisch-neugriechische Jahrbϋcher, 12 (1936), σ. 301, σημ. 5η). Πολλὰ ἐπίσης ἐγράφησαν καὶ περὶ τῶν κατὰ καιροὺς ποιηθέντων ὑπὸ τοῦ Ἁγίου θαυμάτων καὶ πολλάκις εἰς τύπον ἐξεδόθησαν. Ἐπίσης Ἀκολουθίαι ἀρκεταὶ εἰς ἐξύμνησιν τοῦ Μεγαλομάρτυρος Γεωργίου συνετέθησαν ὑπὸ διαφόρων Ὑμνογράφων καὶ εἰς τύπον πολλάκις ἐξεδόθησαν. Πλὴν δὲ τῶν ἐν τοῖς Μηναίοις περιεχομένων Κανόνων τοῦ Ἁγίου, ἐποίησε καὶ ὁ Ἅγιος Κοσμᾶς Κανόνα εἰς τὴν αὐτοῦ ἑορτὴν εἰς ἦχον δʹ, εἱρμὸν ἔχοντα «χοροὶ Ἰσραήλ». Ὁμοίως καὶ ὁ Ἅγιος Ἀνδρέας ὁ Κρήτης ἄλλον ἐποίησε Κανόνα εἰς τὴν τοῦ Μεγαλομάρτυρος Γεωργίου μεγαλειότητα ἐξ ὀκτὼ σχεδὸν Τροπαρίων ἐν ἑκάστῃ ᾠδῇ, εἰς ἦχον δʹ, εἱρμὸν ἔχοντα «Τῷ ὁδηγήσαντι Θεῷ». Ὡσαύτως καὶ ὁ Ἅγιος Ἰωσὴφ ὁ Ὑμνογράφος ὀκτώηχον τελείαν Κανόνων συνέθεσεν εἰς τὸν Μέγαν τοῦτον Γεώργιον. Δύο δὲ Κανόνας συνέθεσε κατὰ τὸν πλ. βʹ ἦχον, πρὸς τὸ «Ὡς ἐν ἠπείρῳ πεζεύσας ὁ Ἰσραὴλ» καὶ πρὸς τὸ «Κύματι θαλάσσης». Ἅπαντες οὗτοι οἱ Κανόνες εὑρίσκονται ἐν τῷ ἱερῶ Κοινοβίῳ τοῦ Ξενοφῶντος. Εὑρίσκεται δὲ ἀκόμη καὶ εἷς Κανὼν πανηγυρικώτατος, μετενεχθεὶς εἰς τὴν αὐτοῦ ἑορτὴν ἀπὸ τοῦ Κανόνος τοῦ Πάσχα, τὰς αὐτὰς μετ’ ἐκείνου ἔχων ἀρχάς, εἰς τὸ αὐτὸ ὡς ἄνω κελλίον τοῦ Ἁγίου Γεωργίου, τὸ ἄνω τῶν Καρυῶν κείμενον, τῆς μεταφορᾶς ταύτης γενομένης ὑπὸ τοῦ μακαρίου Ἱερέως Παρθενίου Ζωγράφου, οὗ τὰ ὀστᾶ μετὰ θάνατον εὐωδίᾳ πνευματικῇ ὁ Κύριος ἐτίμησε. Ὁ κανὼν δὲ οὗτος ἐμελοποιήθη ὑπὸ τοῦ Ὑμνογράφου τούτου ἄριστα. Ὡσαύτως εὑρίσκονται ἐν τῷ αὐτῷ κελλίῳ καὶ ΚΔʹ (24) Οἶκοι εἰς τὸν Ἅγιον, ἄξιοι ἀναγνώσεως καὶ Παρακλητικὸς Κανών.

Ὁ δὲ Δαυῒδ ὁ Ἀττικός, ἤτοι ὁ ἐξ Ἀθηνῶν καταγόμενος, ὅστις ἐφιλοπόνησεν ἄριστα καὶ ἐλλογιμώτατα τὸν εἰς τὴν ἑορτὴν τοῦ Ἁγίου Γεωργίου δεύτερον Κανόνα, εἱρμὸν ἔχοντα τὸ «Ἀναστάσεως ἡμέρα», φαίνεται ὅτι ἦτο Ἁγιορείτης. Ὅθεν καὶ τὸ ἐν τῇ ἐνάτῃ ᾠδῇ τροπάριον ἐκεῖνο τὸ λέγον «Γλυκυτάτην δρόσον, ὄρη σταλάξατε· καὶ σύ, κατ’ ἐξαίρετον, σκίρτα, τὸ Ὄρος τὸ Ἅγιον, χόρευε νῦν καὶ ἀγάλλου φαιδρῶς, εὗρες καὶ γάρ, κράτιστον τὸν μέγαν, Γεώργιον ὀροφύλακα», ἐννοεῖ τὸ Ἅγιον Ὄρος τοῦ Ἄθω, τοῦ ὁποίου ὀροφύλαξ ὑπάρχει ὁ Μέγας Γεώργιος, καθόσον τρία Μοναστήρια εἶναι ἐν τῷ Ἁγιωνύμῳ Ὄρει ἐπ’ ὀνόματι τοῦ Ἁγίου Γεωργίου τιμώμενα, τὸ τοῦ Ξενοφῶντος, τὸ τοῦ Ζωγράφου καὶ τὸ τοῦ Ἁγίου Παύλου. Ἐν δὲ τῇ Ἱερᾷ Μονῇ τῶν Ἰβήρων σῴζεται καὶ λόγος εἰς τὰ θαύματα τοῦ Ἁγίου Γεωργίου, οὗ ἡ ἀρχή· «Οἱ τῶν Θεοῦ δωρεῶν ἀξιωθῆναι ποθοῦντες».

Ἀρχαιοτέρα ἐκ τῶν εἰς ἰδιαίτερον τεῦχος ἐκδοθεισῶν Ἀκολουθιῶν τοῦ Ἁγίου τούτου Μεγαλομάρτυρος Γεωργίου εἶναι ἡ καλουμένη «Γεωργητάριον», ἐκδοθεῖσα ἐν Ἐνετίᾳ τῷ 1706. Εἰς τὸν αὐτὸν Μεγαλομάρτυρα Γεώργιον Τροπάρια, Ἀπολυτίκια, Καθίσματα, Μεγαλυνάρια, Ἰδιόμελον καὶ Κανόνα (οὗ ἡ ἀκροστιχὶς Αἶνος τῷ σῷ Ἀθλητὰ Λειψάνῳ Γερασίμου) ἔπλεξε καὶ ὁ σύγχρονος Ὑμνογράφος τῆς Μεγάλης Ἐκκλησίας Πατὴρ Γεράσιμος Μικραγιαννανίτης, τύποις ἐκδοθέντα. Ὁ αὐτὸς συνέθεσε καὶ ΚΔʹ Οἴκους καὶ Παρακλητικὸν Κανόνα εἰς τὸν Ἅγιον, ἅτινα δὲν ἐξεδόθησαν εἰσέτι τύποις. Περὶ τοῦ Ἁγίου τούτου Μεγαλομάρτυρος Γεωργίου βλέπε καὶ εἰς τὴν γʹ (3ην) Νοεμβρίου ἐν τόμῳ ΙΑʹ τοῦ ἡμετέρου «Μεγάλου Συναξαριστοῦ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας», ὅτε ἐπιτελεῖται ἡ μνήμη τῆς Ἀνακομιδῆς τοῦ ἁγίου αὐτοῦ Λειψάνου.

Τὸ Μαρτύριον αὐτοῦ, ληφθὲν ἐκ τοῦ «Νέου Μαρτυρολογίου» τοῦ Ὁσίου Νικοδήμου, παρατίθεται ἐνταῦθα διεσκευασμένον κατὰ τὴν φράσιν.

Τὸ Μαρτύριον αὐτοῦ ληφθὲν ἐκ τοῦ «Νέου Λειμωναρίου» παρατίθεται ἐνταῦθα διεσκευασμένον κατὰ τὴν φράσιν.