Τὸν Βίον τοῦ ἐν Ἁγίοις τούτου Πατρὸς ἡμῶν Εὐτυχίου συνέγραψεν Ἑλληνιστὶ ὁ μαθητὴς αὐτοῦ Εὐστάθιος ὁ Πρεσβύτερος, ὡς ἀναφέρει ὁ Fabricius ἐν τῇ Bibliotheca Graeca, ἔκδ. Harl, τόμ. Ιʹ σελ. 228. Οὗτος εὕρηται καὶ ἐν τῇ Patrologia Graeca, ἔκδ. Migne, τόμ. 86 στ. 2273-2390. Ἐνταῦθα παρατίθεται διεσκευασμένος εἰς τὴν ἁπλῆν Ἑλληνικήν. Περὶ τοῦ Ἁγίου τούτου γράφει ἐν ἐκτάσει καὶ ὁ Μανουὴλ Γεδεὼν ἐν «Πατριαρχικοὶ Πίνακες», σελ. 222. Ἀκολουθία τοῦ Ἁγίου Εὐτυχίου, ποίημα Θεοφάνους, περιέχεται ἐν τῷ Μηναίῳ· πλὴν ταύτης λείψανα Ἀκολουθίας εὕρηνται εἰς τοὺς Λαυρεωτικοὺς Κώδικας Δʹ 19, Ιʹ 70, τὸν Βατοπαιδινὸν 1104, καὶ τοὺς Παρισινοὺς 13, 341, 1564, 1573 καὶ 1574. Τοῦ Ἁγίου τούτου σῴζονται ἀποσπάσματα πραγματείας «Περὶ Εὐχαριστίας», Ἐπιστολὴ πρὸς Πάπαν Βιγίλιον περὶ τῶν Τριῶν Κεφαλαίων καὶ Συνοδικὴ Ἐπιστολὴ τοῦ ἔτους 553.

Τὸν Ἑλληνικὸν βίον τοῦ Ὁσίου τούτου Γρηγορίου τοῦ Σιναΐτου συνέγραψεν ὁ Ἁγιώτατος Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως Κάλλιστος Αʹ, ὅστις ἐχρημάτισε μαθητὴς τοῦ Ὁσίου Γρηγορίου. Ὁ Ἅγιος οὗτος Κάλλιστος (βλ. Ἰουνίου κʹ) ὑπῆρξε δοκιμώτατος συγγραφεύς, πλεῖστα ὅσα ἔργα συγγράψας. Ὁ Βίος τοῦ Ὁσίου Γρηγορίου τοῦ Σιναΐτου θεωρεῖται ἀπὸ τὰ καλλίτερα ἔργα του, διὸ καὶ εὗρε μεγάλην ἀπήχησιν οὐχὶ μόνον μεταξὺ τῶν Ἑλλήνων Ὀρθοδόξων Μοναχῶν, ἀλλὰ καὶ μεταξὺ τῶν Ρώσων, τῶν Σέρβων, τῶν Βουλγάρων καὶ ἄλλων, οἵτινες ἐξέδωκαν τύποις τοῦτον ἐν μεταφράσει, εἰς τὴν ἰδίαν παρ’ ἑκάστοις τούτων διάλεκτον. Κατὰ τὸ πρωτότυπον, τὸν Βίον ἐξέδωκεν ἐν Πετρουπόλει κατὰ τὸ ἔτος 1894 ὁ Ἰ. Πομιαλόφσκυ. Τὸν αὐτὸν Βίον μετενεγκὼν εἰς τὴν ἁπλῆν Ἑλληνικὴν ἐξέδωκε τύποις ὁ Ὅσιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης, συμπεριλαβὼν αὐτὸν εἰς τὸ ὑπὸ τούτου ἐκδοθὲν ἐν Βενετίᾳ κατὰ τὸ ἔτος 1803 «Νέον Ἐκλόγιον». Ἐκ τούτου παραληφθεὶς ὑφ’ ἡμῶν παρατίθεται ἐνταῦθα ἐλαφρῶς διεσκευασμένος κατὰ τὴν φράσιν.

Ὁ Ὅσιος Γρηγόριος, ὅπως καὶ εἰς τὸν Βίον του θέλομεν ἴδει, ὑπῆρξε θερμὸς λάτρης τῆς ἡσυχίας καὶ τῆς νοερᾶς προσευχῆς, τὰς ὁποίας ἀντ’ οὐδενὸς ἀντήλλασσε. Κεντρικὸς σκοπὸς τῶν ἀσκητικῶν του ἀγωνισμάτων ὑπῆρξεν ἡ ἀπόκτησις τοῦ ἀδιαλείπτου τῆς νοερᾶς προσευχῆς, διὰ τὴν ἐπιτυχίαν τοῦ ὁποίου ἐφήρμοσε ἰδιαιτέρας μεθόδους, δι’ ἃς μετ᾿ ὀλίγον ἐξέσπασαν αἱ μεγάλαι θεολογικαὶ ἡσυχαστικαὶ ἔριδες τοῦ ΙΔʹ αἰῶνος, αἱ λαβοῦσαι χώραν κυρίως μεταξὺ Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ ὑποστηρίζοντος τοὺς Ἡσυχαστάς, καὶ Βαρλαὰμ τοῦ Καλαβροῦ ἐπιτιθεμένου κατ’ αὐτῶν. Ὁ Σιναΐτης οὗτος Γρηγόριος, ἂν καὶ ὑπῆρξεν ἐν μέρει εἰσηγητὴς ἐν μέρει δὲ ἀνακαινιστὴς τῶν μεθόδων αὐτῶν, ἐν τούτοις πολὺ ὀλίγον ἢ καθόλου ἀνεμίχθη εἰς τὰς ἔριδας ταύτας, διότι προέκρινε τὴν ἄσκησιν μᾶλλον τῆς ἡσυχαστικῆς ἀρετῆς ἀπὸ τὰς προστριβὰς πρὸς ὑπεράσπισιν αὐτῆς. Ἐν τούτοις ἀφῆκεν εἰς ἡμᾶς καὶ ἔργα τού τινα ἐπαγωγικά, δι’ ὧν ἀποσκοπεῖ κυρίως εἰς τὸ νὰ καθοδηγήσῃ τοὺς ἐπιθυμοῦντας εἰς τὴν νοερὰν προσευχὴν καὶ τὴν ἐν γένει ἄσκησιν τῆς ἡσυχαστικῆς ζωῆς. Ἄλλωστε κατὰ τὸ ἔτος 1333, ὅτε ἀνεφάνησαν τὰ πρῶτα νέφη τῶν ἡσυχαστικῶν ἐκείνων ἐρίδων, ὁ Ὅσιος Γρηγόριος, ἦτο ἤδη ἀρκετὰ γέρων, ἄγων τότε τὸ 78ον ἔτος τῆς ἡλικίας του. Τὴν ὑπεράσπισιν τῶν Ἡσυχαστῶν ἀνέλαβεν, ὡς εἴπομεν, ὁ Ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς, νέος τότε ἡλικίας 37 ἐτῶν. Αἱ ἔριδες αὗται, αἵτινες διήρκεσαν ὑπὲρ τὰ 20 ἔτη, ἐστοίχισαν πολλὰ εἰς τὸν Ἅγιον Γρηγόριον τὸν Παλαμᾶν, ἔδωκαν ὅμως εἰς αὐτὸν καὶ τὴν εὐκαιρίαν νὰ ἀναπτύξῃ τὸ παρὰ Θεοῦ δοθὲν εἰς αὐτὸν τάλαντον καὶ νὰ καταλείψῃ, ὡς κληρονομίαν εἰς τοὺς ἐπιγενομένους, τὰ ὑπέροχα αὐτοῦ συγγράμματα, δι’ ὧν τὴν περὶ τῆς ἡσυχαστικῆς ζωῆς ἀκριβῆ διδασκαλίαν τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας γνωρίζομεν.

Τὰ ὡς ἄνω ἔργα τοῦ Ὁσίου Γρηγορίου τοῦ Σιναΐτου ἐξεδόθησαν τύποις ὑπὸ τοῦ Ὁσίου Νικοδήμου τοῦ Ἁγιορείτου συμπεριληφθέντα εἰς τὴν «Φιλοκαλίαν» (Βενετία 1782) καὶ ἐν τῇ Ἑλληνικῇ Πατρολογίᾳ τοῦ Ἀββᾶ Migne, εἶναι δὲ ταῦτα τὰ ἑξῆς (ἡ τῆς «Φιλοκαλίας» παρατιθεμένη ἐν συνεχείᾳ ἀρίθμησις ἀφορᾷ τὸν Δʹ τόμον τῆς ἐν Ἀθήναις, ἐν ἔτει 1961, ἐκδόσεως τοῦ ἐκδοτικοῦ Οἴκου «Ἀστὴρ» Ἀλ. καὶ Ε. Παπαδημητρίου): αʹ) «Κεφάλαια δι’ ἀκροστιχίδος πάνυ ὠφέλιμα, ὧν ἡ ἀκροστιχὶς ἥδε: Λόγοι διάφοροι περὶ ἐντολῶν, δογμάτων, ἀπειλῶν καὶ ἐπαγγελιῶν, ἔτι δὲ καὶ περὶ λογισμῶν καὶ παθῶν καὶ ἀρετῶν, ἔτι δὲ περὶ ἡσυχίας καὶ προσευχῆς» (Φιλ. σελ. 31-62, Patr. Gr. τόμ. 150 στ. 1240-1300). βʹ) «Ἕτερα κεφάλαια τοῦ αὐτοῦ» (Φιλ. σελ. 63-65, Patr. Gr. τόμ. 150 στ. 1300-1304). γʹ) Τοῦ αὐτοῦ «Εἴδησις ἀκριβὴς περὶ ἡσυχίας καὶ προσευχῆς, ἔτι δὲ καὶ περὶ τῶν τεκμηρίων τῆς Χάριτος καὶ τῆς πλάνης καὶ τὶς ἡ διαφορὰ τῆς θέρμης καὶ τῆς ἐνεργείας, καὶ ὅτι χωρὶς ὁδηγοῦ εὐχερῶς συνεισέρχεται ἡ πλάνη κεφάλαια ιʹ» (Φιλ. σελ. 66-70, Patr. Gr. τόμ. 150 στ. 1304-1313). δʹ) Τοῦ αὐτοῦ «Περὶ ἡσυχίας καὶ περὶ τῶν δύο τρόπων τῆς προσευχῆς, ἐν κεφαλαίοις ιεʹ» (Φιλ. σελ. 71-79, Patr. Gr. τόμ. 150, στ. 1313-1329). εʹ) Τοῦ αὐτοῦ «Περὶ τοῦ πῶς δεῖ καθέζεσθαι τὸν ἡσυχάζοντα εἰς τὴν εὐχὴν καὶ μὴ ταχέως ἀνίστασθαι» (Φιλ. σελ. 80-88, Patr. Gr. τόμ. 150, στ. 1329-1345). Πλὴν τούτων ὁ Ὅσιος Γρηγόριος ἔγραψε καὶ ὑμνολογικά τινα ἔργα, μεταξὺ τῶν ὁποίων Κανόνας εἰς τὸν Κύριον ἡμῶν Ἰησοῦν Χριστόν, εἰς τὸν Τίμιον Σταυρὸν καὶ εἰς τοὺς Ἁγίους Πάντας, ἔτι δὲ καί τινα Τροπάρια εἰς τὴν Παναγίαν Τριάδα.

Πλὴν τῆς σήμερον ὁ Ὅσιος οὗτος Γρηγόριος ἑορτάζεται καὶ κατὰ τὴν Κυριακὴν τῶν Ἁγιορειτῶν Πατέρων (βλέπε ἐν τόμῳ ΙΔʹ τοῦ ἡμετέρου «Μεγάλου Συναξαριστοῦ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας»), πρὸς οὓς κοινὴν Ἀκολουθίαν ἐποίησεν ὁ Ὅσιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης. Ἀναφέρεται δὲ εἰς τὸ Συναξάριον τῆς ἑορτῆς ἐκείνης, ὅτι ὁ Ὅσιος οὗτος φαίνεται ὅτι προσωνομάζετο καὶ Στραβολαγκαδίτης, ὅπως εἰς τὸν πλατύτερον Βίον τοῦ Ὁσίου Μαξίμου τοῦ Καυσοκαλύβη ἀναφέρεται. Οὗτος ἤσκει ἐν ἔτει 1308.