Οὐδὲν ἀναφέρουσιν οἱ Συναξαρισταὶ περὶ τῆς πρὸ τοῦ Εὐαγγελικοῦ κηρύγματος ζωῆς τοῦ ἐνδόξου τούτου Ἀποστόλου καὶ Εὐαγγελιστοῦ Μάρκου, ἀλλ’ οὔτε καὶ ἐξ ἄλλων πηγῶν ἔχομεν σαφῆ τινα περὶ τούτου μαρτυρίαν. Ἡ ἔλλειψις τοιούτων στοιχείων οὐκ ὀλίγην ἐπήγαγε σύγχυσιν περὶ τὸ ὄνομα τοῦ μακαρίου Μάρκου. Οἱ Συναξαρισταὶ τρεῖς Ἀποστόλους ἐκ τῶν οʹ (70) γνωρίζουσι φέροντας τὸ ὄνομα Μᾶρκος· αʹ. τὸν κατὰ τὴν σήμερον ἑορταζόμενον, ὅστις τυγχάνει καὶ ὁ συγγραφεὺς τοῦ κατ’ αὐτὸν δευτέρου Ἱεροῦ Εὐαγγελίου, βʹ. τὸν κατὰ τὴν κζʹ (27ην) Σεπτεμβρίου ἰδιαιτέρως ἑορταζόμενον, ὅστις καὶ Ἰωάννης ἐν ταῖς Πράξεσι (ιβʹ 12) ὀνομάζεται, καὶ Ἐπίσκοπος Βύβλου ἐχρημάτισε καὶ γʹ. τὸν κατὰ τὴν λʹ (30ὴν) Ὀκτωβρίου ἰδιαιτέρως ἑορταζόμενον, ὅστις ἀνεψιὸς ὢν τοῦ Ἀποστόλου Βαρνάβα (Κολοσ. δʹ 10), ἐγένετο Ἐπίσκοπος Ἀπολλωνιάδος.

Καὶ ταῦτα μὲν ἐν τοῖς Συναξαρισταῖς ἀπαντῶμεν, ἕτεροι ὅμως σχολιασταὶ τοὺς τρεῖς τούτους εἰς ἓν πρόσωπον συνενοῦσι, τούτου δὲ ἀποδεκτοῦ γενομένου ἀκολουθεῖ, ὅτι ὁ θεῖος Εὐαγγελιστὴς Μᾶρκος εἶναι ὁ ἐν ταῖς Πράξεσι (ιβʹ 12) ἀναφερόμενος, υἱὸς ὢν χήρας τινὸς γυναικὸς ἐν Ἱεροσολύμοις διαμενούσης, ὀνόματι Μαρίας, εἰς τὸν οἶκον τῆς ὁποίας συνήγοντο οἱ θεῖοι Ἀπόστολοι, ὁ αὐτὸς δὲ ὢν καὶ ἀνεψιὸς τοῦ Ἀποστόλου Βαρνάβα, περὶ οὗ ὁ θεῖος Παῦλος μέμνηται ἐν τῇ πρὸς Κολασσαεῖς Ἐπιστολῇ του (δʹ 10), ὅστις ὑπῆρξε καὶ ὑπαίτιος τῆς διενέξεως μεταξὺ Παύλου καὶ Βαρνάβα (Πράξ. ιεʹ 37-40). Εἰς τὴν ἄποψιν ταύτην ἀκολουθῶν ὁ ἱστορικὸς Μελέτιος γράφει ἐν τῷ αʹ τόμῳ τῆς Ἐκκλησιαστικῆς Ἱστορίας περὶ τοῦ Εὐαγγελιστοῦ τούτου Μάρκου, ὅτι ἤρχισε νὰ κηρύττῃ τὸ Εὐαγγέλιον ἐν Αἰγύπτῳ κατὰ τὸ δέκατον τρίτον ἔτος μετὰ τὴν τοῦ Χριστοῦ Ἀνάστασιν καὶ πρῶτος ἔκτισεν Ἐκκλησίας εἰς Ἀλεξάνδρειαν καὶ ὅτι ὁ Μᾶρκος οὗτος ἦτο μαθητὴς καὶ υἱὸς θετὸς τοῦ θείου Ἀποστόλου Πέτρου, ἀνεψιὸς δὲ Βαρνάβα καὶ υἱὸς Μαρίας, ἥτις ἐφιλοξένει τοὺς Ἀποστόλους εἰς τὸν οἶκόν της, ὡς εἰς τὰς Πράξεις γράφεται· «Συνιδών τε (ὁ Πέτρος) ἦλθεν ἐπὶ τὴν οἰκίαν Μαρίας τῆς μητρὸς Ἰωάννου, τοῦ ἐπικαλουμένου Μάρκου» (Πράξ. ιβʹ 12), καθὼς ἐπίσης καὶ εἰς τὴν πρὸς Κολασ. (δʹ 10). Ὁ δὲ θεῖος Πέτρος γράφει· «Ἀσπάζεται ὑμᾶς … καὶ Μᾶρκος ὁ υἱός μου» (Αʹ Πέτρ. εʹ 13).

Πρὸς τὴν ἀνωτέρω ἄποψιν τοῦ Μελετίου καὶ πολλοὶ ἄλλοι συντάσσονται παλαιότεροι καὶ νεώτεροι, μεθ’ ὧν καὶ ἡ «Θρησκευτικὴ καὶ Ἠθικὴ Ἐγκυκλοπαιδεία» (τόμ. 8ος, στ. 748 καὶ ἐφεξῆς). Ὑποστηρίζεται ἔτι ὑπό τινων ἐκ τῶν ἀνωτέρω, ὅτι ἐν τῇ οἰκίᾳ τῆς μητρὸς τοῦ Μάρκου ἔλαβε χώραν ὁ τελευταῖος Δεῖπνος, ὁ Μυστικός, τοῦ Κυρίου καὶ ὅτι ὁ θεῖος Μᾶρκος, νεαρὸς τότε ἔφηβος, παρηκολούθησεν ὡρισμένα ἐκ τῶν συμβάντων κατὰ τὸ Πάθος τοῦ Ἰησοῦ καὶ ὅτι αὐτὸς εἶναι ὁ νεανίσκος περὶ οὗ ὁ ἴδιος γράφει ἐν τῷ Εὐαγγελίῳ αὐτοῦ (ιδʹ 51-52), ὅτι παρακολουθῶν τὸν Ἰησοῦν κατὰ τὴν σύλληψίν του ὑπὸ τῶν στρατιωτῶν, ἐκρατήθη καὶ οὗτος ὑπὸ τῶν νεανίσκων, ἀλλὰ καταλιπὼν τὴν σινδόνα ἔφυγε γυμνὸς ἀπ’ αὐτῶν. Ἡ τοιαύτη ὅμως ἐκδοχὴ δὲν ἐναρμονίζεται πρὸς τὴν ὀλίγον ἀνωτέρω τῶν προειρημένων περιγραφὴν τοῦ αὐτοῦ θείου Εὐαγγελιστοῦ Μάρκου, καθ’ ἣν ἐρωτηθεὶς ὁ Ἰησοῦς ὑπὸ τῶν Μαθητῶν ποῦ θέλει, ἵνα ἑτοιμάσωσι φαγεῖν τὸ Πάσχα ἀπεκρίθη· «…εἴπατε τῷ οἰκοδεσπότῃ ὅτι ὁ διδάσκαλος λέγει· ποῦ ἐστι τὸ κατάλυμά μου, ὅπου τὸ Πάσχα μετὰ τῶν μαθητῶν μου φάγω; καὶ αὐτὸς ὑμῖν δείξει ἀνώγαιον μέγα ἐστρωμένον ἕτοιμον…» (Μάρκ. ιδʹ 14-15).

Ἐκ τῆς ὡς ἄνω δηλαδὴ περιγραφῆς τοῦ θείου Μάρκου φαίνεται ὅτι ὑπῆρχεν οἰκοδεσπότης τοῦ ἀνωγαίου, ἐν τῷ ὁποίῳ ἔλαβε χώραν ὁ Μυστικὸς Δεῖπνος, ἐνῷ εἰς τὴν περίπτωσιν τοῦ οἴκου τοῦ θείου Μάρκου, ἐὰν ἡ μήτηρ του ἦτο ἡ χήρα γυνὴ Μαρία, δὲν θὰ ὑπῆρχεν οἰκοδεσπότης. Ἐπὶ πλέον ἐὰν οὕτως εἶχον τὰ πράγματα, ὁ θεῖος Μᾶρκος θὰ ἦτο αὐτόπτης τοῦ Λόγου καὶ αὐτήκοος τοῦ κηρύγματος Αὐτοῦ, ἐνῷ ὁ Παπίας πληροφορεῖ ἡμᾶς, ὅτι ὁ θεῖος Μᾶρκος οὔτε ἤκουσε τοῦ Κυρίου, οὔτε παρηκολούθησεν αὐτῷ. Λέγει δηλαδὴ ἐπὶ λέξει ὁ Παπίας· «Καὶ τοῦτο ὁ πρεσβύτερος (Ἰωάννης) ἔλεγε, Μᾶρκος μὲν ἑρμηνευτὴς Πέτρου γενόμενος, ὅσα ἐμνημόνευσεν, ἀκριβῶς ἔγραψεν, οὐ μέν τοι τάξει, τὰ ὑπὸ τοῦ Χριστοῦ ἢ λεχθέντα ἢ πραχθέντα» (Εὐσ. Ἐκκλ. Ἱστ. Βιβλ. γʹ 39). Τὰ αὐτὰ λέγουσι καὶ ὁ Εἰρηναῖος, ὁ Ὡριγένης, ὁ Κλήμης ὁ Ἀλεξανδρεύς, ὁ Ἰουστῖνος ὁ Μάρτυς, ὁ Ἐπιφάνιος καὶ ἄλλοι. Ὑποστηρίζεται ἐπίσης ὑπό τινων ὅτι ὁ θεῖος Μᾶρκος δὲν ἦτο κἂν Ἰουδαῖος, ἀλλ’ εἰδωλολάτρης πρότερον, καταγόμενος ἐκ Κυρήνης τῆς κατὰ Λιβύην Πενταπόλεως, προσελθὼν δὲ εἰς τὴν Πίστιν τοῦ Χριστοῦ διὰ τοῦ Ἀποστόλου Πέτρου ἠκολούθησεν αὐτὸν (βλέπε ἐν τῷ Ὡρολογίῳ). Συνεπῶς πιστοτέρα φαίνεται ἡ ἐκδοχὴ τῶν Συναξαριστῶν καθ’ ἣν ἄλλος εἶναι ὁ Εὐαγγελιστὴς Μᾶρκος, ἄλλος ὁ Μᾶρκος-Ἰωάννης, ὁ τῆς χήρας Μαρίας υἱός, καὶ ἄλλος ὁ Μᾶρκος ὁ ἀνεψιὸς τοῦ Βαρνάβα.

Ἕτερον θέμα ἀπασχολῆσαν καὶ αὐτοὺς ἔτι τοὺς ἀρχαίους συγγραφεῖς εἶναι τὸ πρὸς τίνας, ἔγραψεν ὁ θεῖος Μᾶρκος τὸ Εὐαγγέλιόν του. Περὶ τοῦ θέματος τούτου ὁ αὐτὸς ὡς ἄνω Μελέτιος γράφει, ὅτι ὅταν ὁ Πέτρος ἐκήρυττε τὸ πρῶτον εἰς Ρώμην τὸ σωτήριον κήρυγμα, δὲν ἱκανοποιήθησαν οἱ Ρωμαῖοι ἀπὸ τῆς ἀγράφου μόνον διδασκαλίας τοῦ κηρύγματός του, ἀλλὰ παρεκάλεσαν τὸν Ἀπόστολον τοῦτον Μᾶρκον, ὡς μαθητὴν τοῦ Πέτρου, νὰ ἀφήσῃ εἰς τούτους ἔγγραφον ὑπόμνημα τῆς διδασκαλίας τοῦ Πέτρου καὶ οὕτως ἔγιναν αἴτιοι τῆς συγγραφῆς τοῦ κατὰ Μᾶρκον Εὐαγγελίου, καθὼς ἱστορεῖ ὁ Εὐσέβιος ἐν τῇ Ἐκκλησιαστικῇ αὑτοῦ Ἱστορίᾳ (βιβλ. βʹ κεφ. ιεʹ), Κλήμης ὁ Στρωματεὺς ἐν ταῖς Ὑποτυπώσεσιν αὐτοῦ (βιβλ. ϛʹ (6ῳ) καὶ Παπίας ὁ Ἱεροπολίτης. Ὁ Θεοφύλακτος ὅμως, ὁ Οἰκουμένιος καὶ ὁ Μητροφάνης Σμύρνης ἐν τῇ ἑρμηνείᾳ τῶν Καθολικῶν Ἐπιστολῶν λέγουσι συμφώνως, ὅτι ὁ Πέτρος ἐπέτρεψεν εἰς τὸν Μᾶρκον νὰ ὑπάγῃ εἰς Αἴγυπτον καὶ νὰ γράψῃ τὸ Εὐαγγέλιον. Ὁ δὲ ἱερὸς Εὐγένιος ὁ Βούλγαρις εἰς τὴν «Ἑκατονταετηρίδα» (σελ. 173) λέγει, ὅτι ὁ θεῖος Αὐγουστῖνος ἐν τῷ «Περὶ συμφωνίας Εὐαγγελιστῶν» (βιβλ. αʹ κεφ. βʹ) λέγει, ὅτι ὁ Μᾶρκος φαίνεται ὅτι εἰς τὴν περιγραφήν του ἀκολουθεῖ τὸν Ματθαῖον καὶ ὅτι εἶναι οἱονεὶ ἐπιτομεὺς τῶν τοῦ Ματθαίου Εὐαγγελικῶν διηγήσεων.

Ὅσον ἀφορᾷ τὸ ὄνομα Μᾶρκος κατά τινας μὲν τοῦτο εἶναι ἑβραϊκόν, διὸ ὁ Πηλουσιώτης Ἰσίδωρος εἶπεν, ὅτι τοῦτο ἑρμηνεύεται καθαρὸς ἢ ὑψηλός· κατά τινας δὲ ἑλληνικόν, διότι πολλοὶ Ἕλληνες μὲ τὸ ὄνομα Μᾶρκος ὠνομάζοντο. Διότι καὶ πολλοὶ Ἑβραῖοι, συναναστρεφόμενοι μετὰ τῶν Ἑλλήνων, εἶχον καὶ τὰ ὀνόματα αὐτῶν. Οὕτω Φίλιππος ὁ Ἀπόστολος, Ἑβραῖος ὤν, εἶχε τὸ ὄνομα τοῦ Ἕλληνος βασιλέως Φιλίππου, τοῦ διακόσια ἔτη πρὸ Χριστοῦ ἀκμάσαντος· ἐπίσης ὁ Νικόδημος, ὁ εἷς τῆς Συναγωγῆς τῶν Ἑβραίων, εἶχεν ὄνομα ἑλληνικὸν καὶ ὁ Τρύφων, Ἑβραῖος ὤν, πρὸς τὸν ὁποῖον ἐποίησε τὸ Διάλογον ὁ θεῖας Ἰουστῖνος ὁ φιλόσοφος καὶ Μάρτυς, ὄνομα ἔφερεν ἑλληνικὸν καθὼς καὶ πολλοὶ ἄλλοι.

Εἰς τὸν θεῖον Εὐαγγελιστὴν Μᾶρκον ἐγκώμιον ἔχει Νικήτας ὁ ρήτωρ οὗ ἡ ἀρχή· «Ὥσπερ οὐχ ὅμοιαι τῶν σωμάτων πάντων» ὅπερ σῴζεται ἐν τῇ Λαύρᾳ, ἐν τῇ Μονῇ τοῦ Διονυσίου καὶ ἐν τῇ τῶν Ἰβήρων. Ἀκολουθίαν πλήρη εἰς τὸν Ἅγιον τοῦτον Εὐαγγελιστὴν Μᾶρκον, πλὴν τῆς ἐν τοῖς Μηναίοις, συνέθεσεν ὁ Ὅσιος Ἰωσὴφ ὁ Ὑμνογράφος, ἥτις μετ’ ἄλλων Στιχηρῶν, Ἰδιομέλων, Καθισμάτων κ.τ.λ. εὕρηνται εἰς τοὺς Λαυρεωτικοὺς Κώδικας Γʹ 74, Θʹ 32, Θʹ 87, Ιʹ 70, εἰς Κώδικα τῶν Καυσοκαλυβίων καὶ εἰς τοὺς Παρισινοὺς Κώδικας 13, 341, 1564, 1573 καὶ 1575.