Τοῦ Ἁγίου τούτου Βασιλείου Ἀκολουθία πλήρης τετυπωμένη εὕρηται ἐν τῇ Ἐκκλησιαστικῇ Ἀληθείᾳ Κωνσταντινουπόλεως ἔτους 1900.

Κατ’ ἀρχαίαν συνήθειαν δὶς τοῦ ἔτους ἐπιτελεῖται Σύναξις ἱερὰ πρὸς τιμὴν τῆς Τιμίας Ζώνης τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου, κατὰ τὴν σήμερον καὶ κατὰ τὴν λαʹ (31ην) Αὐγούστου. Καὶ ἡ μὲν κατὰ τὴν σήμερον Σύναξις ἐπιτελεῖται ἐπ’ εὐκαιρίᾳ τῆς μετακομιδῆς αὐτῆς ἀπὸ Ζήλας εἰς Κωνσταντινούπολιν, ἡ δὲ κατὰ τὴν λαʹ (31ην) Αὐγούστου Σύναξις ἐπιτελεῖται ἐπὶ τῇ καταθέσει αὐτῆς ἐν τῇ ἁγίᾳ Σορῷ, τῇ ἐν τῷ σεβασμίῳ Οἴκῳ τῷ ὄντι ἐν τοῖς Χαλκοπρατείοις. Συντρέχει δὲ κατὰ τὴν ἡμέραν αὐτὴν καὶ ἡ ἀνάμνησις τοῦ γεγονότος θαύματος εἰς τὴν βασίλισσαν Ζωήν. Ἂν δὲ καὶ ἡ σήμερον μνημονευομένη μετακομιδὴ τυγχάνει σπουδαιοτέρας σημασίας, ἐν τούτοις ἡ τῆς λαʹ (31ης) Αὐγούστου Σύναξις ἐπιτελεῖται μετὰ μεγαλυτέρας λαμπρότητος λόγῳ τοῦ καταλλήλου τῆς ἐποχῆς.

Ἐκεῖνο τὸ ὁποῖον ἐν προκειμένῳ χρῄζει ἰδιαιτέρας τινὸς μελέτης εἶναι ἡ παρατηρουμένη ἀντίφασις, τόσον μεταξὺ τῶν Ὑπομνημάτων, ἅτινα παρατίθενται εἰς ἑκάστην τῶν ἡμερομηνιῶν τούτων ὅσον καὶ μεταξὺ τοῦ Ὑπομνήματος καὶ τοῦ Συναξαρίου τῶν παρατιθεμένων εἰς τὴν λαʹ (31ην) Αὐγούστου καὶ δι’ ἣν ἀντίφασιν ἀπαιτεῖται εἰδικὴ ἔρευνα πρὸς ἐξεύρεσιν τῆς ὀρθῆς λύσεως. Ἡ μεταξὺ τῶν Ὑπομνημάτων τῆς σήμερον καὶ τῆς λαʹ (31ης) Αὐγούστου ἀντίφασις ἔγκειται εἰς τὸ ὅτι ἐδῶ μὲν προσδιορίζεται ὡς χρόνος τῆς ἀπὸ Ζήλας εἰς Κωνσταντινούπολιν μετακομιδῆς τὸ ἀπὸ κτίσεως κόσμου ἔτος 6450, ἤτοι τὸ 942 μ.Χ. καθ’ ὃ πράγματι ἐβασίλευον οἱ Κωνσταντῖνος Ζʹ ὁ Πορφυρογέννητος (913-959) καὶ Ρωμανὸς Αʹ ὁ Λεκαπηνὸς (920-944), ἐκεῖ δὲ γράφεται ὅτι ἐπὶ Ἰουστινιανοῦ Αʹ ἐν ἔτει 530 ἐγένετο ἡ μετακομιδὴ αὕτη.

Ἡ μεταξὺ τοῦ Ὑπομνήματος καὶ τοῦ Συναξαρίου τῆς λαʹ (31ης) Αὐγούστου ἀντίφασις ἔγκειται εἰς τὸν τόπον, ἐξ οὗ ἡ Τιμία Ζώνη ἀνεκομίσθη. Διότι ἐνῷ ἐν τῷ Ὑπομνήματι γράφεται ὡς καὶ κατὰ τὴν σήμερον, ὅτι ἐκ Ζήλας ἀνεκομίσθη, ἐν τῷ Συναξαρίῳ τῆς αὐτῆς λαʹ (31ης) Αὐγούστου γράφεται ὅτι ἐξ Ἱεροσολύμων ἀνεκομίσθη. Προσέτι δὲ ἐνῷ ἐν τῷ Ὑπομνήματι γράφεται ὅτι ἐπὶ Ἰουστινιανοῦ ἐν ἔτει 530 ἀνεκομίσθη, ἐν τῷ Συναξαρίῳ γράφεται, ὅτι ὑπὸ τοῦ Ἀρκαδίου (395-408) ἀνεκομίσθη ἐκ Ζήλας. Οἱ ἄχρι τοῦδε ἀσχοληθέντες μὲ τὸ θέμα τοῦτο δὲν προσφέρουν ἱκανοποιητικὴν λύσιν. Τὴν γνώμην τοῦ Ὁσίου Νικοδήμου τοῦ Ἁγιορείτου παραθέτομεν ἐν τῇ ὑποσημειώσει τῆς λαʹ (31ης) Αὐγούστου, ἐν ᾗ καὶ βλέπε σχετικῶς. Ὁ Σωφρόνιος Εὐστρατιάδης οὐδὲν νεώτερον προσθέτει, διαπιστοῖ ἁπλῶς τὴν ὑπάρχουσαν ἀντίφασιν (βλέπε «Ἁγιολόγιον» σελ. 194 καὶ 196-197).Ἐκεῖνο τὸ ὁποῖον ἐν προκειμένῳ ἔχομεν ἡμεῖς νὰ προσθέσωμεν εἶναι ὅτι ἡ φυσικὴ σειρὰ τῶν σχετικῶν μὲ τὴν μετακομιδὴν τῆς Τιμίας Ζώνης γεγονότων εἶναι μετακομιδὴ ἀπὸ Ἱεροσολύμων εἰς Ζήλαν καὶ μετακομιδὴ ἀπὸ Ζήλας εἰς Κωνσταντινούπολιν. Ἕτερα ὅμως στοιχεῖα πλὴν τῶν ὑπὸ τῶν Συναξαριστῶν παρεχομένων δὲν διεσώθησαν. Πιθανῶς νὰ ὑπῆρχον καὶ πληρέστερα περὶ τῶν ἑκάστοτε μετακινήσεων τῆς Τιμίας Ζώνης Ὑπομνήματα, τὰ ὁποῖα ὅμως σὺν τῇ παρόδῳ τοῦ χρόνου ἀπωλέσθησαν. Τὰ ὑπάρχοντα σήμερον, λόγῳ τῶν ὑφισταμένων κενῶν, παρουσιάζουν εἰς ἡμᾶς ἀντίφασιν, ὅμως τὰγεγονότα ταῦτα ἐξειλίχθησαν κάποτε ἀσχέτως πρὸς τὸ γεγονὸς ὅτι ἡμεῖς, ἐλλείψει πλήρων στοιχείων, ἀδυνατοῦμεν νὰ συνδέσωμεν ταῦτα πρὸς ἄλληλα. Ἐκεῖνο τὸ ὁποῖον ἐν προκειμένῳ ἐνδιαφέρει εἶναι ἡ ἀπονομὴ τῆς ὀφειλομένης τιμῆς εἰς τὴν Τιμίαν Ζώνην καὶ ἡ δι’ αὐτῆς ἐπίκλησις τῆς προστασίας τῆς Θεοτόκου. Αἱ παραδοθεῖσαι ἡμῖν πρὸς τοῦτο ἡμερομηνίαι ὑπὸ τῆς γεραρᾶς ἀρχαιότητος εἶναι ἀρκεταί. Τιμῶμεν σήμερον τὴν Τιμίαν Ζώνην τῆς Θεοτόκου ἐπ’ εὐκαιρίᾳ τῆς ἀπὸ Ζήλας εἰς Κωνσταντινούπολιν μετακομιδῆς της, τιμῶμεν αὐτὴν καὶ τὴν λαʹ (31ην) Αὐγούστου, ἐπὶ τῇ εὐκαιρίᾳ τῆς ἐν τῇ ἁγίᾳ Σορῷ καταθέσεώς της. Τιμῶμεν αὐτὴν καὶ ἐν πάσῃ εὐκαιρίᾳ ἵνα τῆς προστασίας τῆς Θεοτόκου τύχωμεν, διότι ἂν καὶ τὰ «σουδάρια ἢ σιμικίνθια» (Πράξ. ιθʹ 12) τοῦ Παύλου ἢ ἡ σκιὰ τοῦ Πέτρου (Πράξ. εʹ 15) ἀπήλλασσε τοὺς πάσχοντας ἀπὸ τὰς συνεχούσας αὐτοὺς νόσους καὶ ἐδίωκε δαίμονας, πόσον μᾶλλον ποιεῖ τοῦτο ἡ Τιμία Ζώνη τῆς Ὑπερτίμου Θεοτόκου.

Βραδύτερον ἡ Τιμία Ζώνη τῆς Θεοτόκου περιῆλθεν εἰς τοὺς Βουλγάρους καὶ ἐν συνεχείᾳ εἰς τοὺς Σέρβους, ὁπότε ὁ τούτων κνέζης Λάζαρος ἐδώρησεν αὐτὴν ἐν ἔτει 1101 εἰς τὴν ἐν Ἁγίῳ Ὄρει Ἱερὰν Μονὴν Βατοπαιδίου, ἐν ταύτῃ δὲ καὶ παραμένει αὕτη ἔκτοτε συνεχῶς μέχρι τοῦδε μηδέποτε ἐξελθοῦσα τοῦ Ἁγίου Ὄρους πλὴν τοῦ ἔτους 1963, ὁπότε ἐκομίσθη δι’ ὀλίγας ἡμέρας εἰς Ἀθήνας πρὸς προσκύνησιν ἐπὶ ταῖς ἑορταῖς τῆς χιλιετηρίδος τοῦ Ἅγίου Ὄρους.

Βλέπε περὶ Ζήλας σχετικὴν ὑποσημείωσιν ἐν σελίδι 122.

Ἐν τῷ Χειρογράφῳ Συναξαριστῇ, κατὰ τὸν Ὅσιον Νικόδημον τὸν Ἁγιορείτην, ἡ μνήμη τοῦ Ἁγίου τούτου Ἱερομάρτυρος Ἀρτέμονος γράφεται εἰς τὴν ιγʹ (13ην) Ἀπριλίου. Ὁ Σωφρόνιος Εὐστρατιάδης («Ἁγιολόγιον», σελ. 59) τάττει τὴν μνήμην τούτου εἰς τὴν παροῦσαν ιβʹ (12ην) Ἀπριλίου, σημειοῖ ὅμως καὶ οὗτος ὅτι εἰς τοὺς Λαυρεωτικοὺς Κώδικας Γʹ 7, Δʹ 45 καὶ Ωʹ 147 καὶ εἰς τοὺς Παρισινοὺς 13, 1573, 1574 καὶ 1575 ἡ μνήμη αὐτοῦ εὕρηται εἰς τὴν ιγʹ (13ην) Ἀπριλίου. Ἀκολουθίαν εἰς τὸν Ἅγιον τοῦτον ἐποίησεν ὁ Νικομηδείας Γεώργιος, ἥτις εὕρηται εἰς τοὺς ἀνωτέρω Κώδικας, ψαλλομένη τὴν ιγʹ (13ην) τοῦ Ἀπριλίου.

Περὶ τοῦ Ὁσίου τούτου Μηνᾶ γράφεται ἐν τῷ Παραδείσῳ τῶν Πατέρων, ὅτι προσῆλθεν εἰς αὐτὸν ἀδελφός τις, ὁ δὲ Μηνᾶς παραλαβὼν αὐτὸν μετέβη εἰς τὸν Ἀββᾶν Μακάριον. Ὅταν δὲ ἔφθασαν ἐκεῖ, εἶπεν ὁ ἀδελφὸς εἰς τὸν Ἀββᾶν Μακάριον· «Πάτερ, πρὸ τριάκοντα ἤδη ἐτῶν δὲν ἔφαγον κρέας». Ὁ δὲ Ὅσιος Μακάριος ἀπεκρίθη πρὸς αὐτόν· «Τοῦτο πληροφόρησόν με, τέκνον· πόσαι ἡμέραι εἶναι ἀφ’ ὅτου δὲν κατελάλησας τὸν ἀδελφόν σου, οὔτε ἐξῆλθεν ἐκ τοῦ στόματός σου λόγος ἀργός». Ταῦτα ἀκούσας ὁ ἀδελφὸς ἔβαλε μετάνοιαν καὶ εἶπε· «Εὖξαι, Πάτερ, ἵνα βάλω ἀρχήν».

Τὸν Βίον τοῦ Ὁσίου τούτου Ἀκακίου συνέγραψεν ὁ μαθητὴς αὐτοῦ Ἱερομόναχος Ἰωνᾶς, ὅστις καὶ Ἀκολουθίαν εἰς τὸν Ἅγιον τοῦτον ἐποίησε. Τύποις ἐξέδωκε τοῦτον, διεσκευασμένον ἐπὶ τὸ συνοπτικώτερον, ὁ Ὅσιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης, συμπεριλαβὼν αὐτὸν εἰς τὸ «Νέον Μαρτυρολόγιον», ἐξ οὗ καὶ παραληφθεὶς ὑφ’ ἡμῶν παρατίθεται ἐνταῦθα διεσκευασμένος κατὰ τὴν φράσιν. Ἐκτεταμένην ἀνάλυσιν τοῦ ὑπὸ τοῦ Ἱερομονάχου Ἰωνᾶ συγγραφέντος Βίου ἐποίησεν ὁ ἀείμνηστος Μητροπολίτης Κορυτσᾶς Εὐλόγιος Κουρίλας (ἐν «Ἱστορία τοῦ Ἀσκητισμοῦ», Θεσσαλονίκη 1929, σελ. 37-82). Ὁ ὑπὸ τοῦ Ἰωνᾶ συγγραφεὶς Βίος θεωρεῖται πολύτιμος οὐχὶ μόνον διότι προβάλλει πρὸς τοὺς ἐπιγενομένους τὸ φωτεινὸν παράδειγμα ἑνὸς νεωτέρου Ἀσκητοῦ ἐφαμίλλου τῶν παλαιῶν Ὁσίων Ἀσκητῶν, ἀλλὰ καὶ διὰ τὰς πολυτίμους πληροφορίας, τὰς ὁποίας παρέχει περὶ τῆς Ἱστορικῆς ἐξελίξεως τῆς Σκήτης τῶν Καυσοκαλυβίων, ἡ ὁποία ἀπὸ τῆς ἐποχῆς τοῦ Ἁγίου τούτου καὶ λόγῳ τῆς ὑπερανθρώπου αὐτοῦ βιοτῆς συνῳκίσθη συστηματικῶς ἀπὸ πλήθη Μοναχῶν, αἰνούντων καὶ δοξολογούντων ἄχρι τοῦδε τὸν Κύριον (βλέπε καὶ Κ. Σάθα, Μεσαιωνικὴ Βιβλιοθήκη, Βενετία 1880, τόμ. Γʹ σελ 460 καὶ Γ. Ζαβίρα, Νέα Ἑλλάς, Ἀθῆναι 1872, σελ. 374).