Τὸ Μαρτύριον τοῦ Ἁγίου Ἱερομάρτυρος Πολυκάρπου ἐγράφη ἀναμφισβητήτως ἐγγὺς τοῦ χρόνου καθ’ ὃν ἐμαρτύρησεν ὁ Ἅγιος, διότι ἀπαντᾶται εἰς συγγράμματα ἐκκλησιαστικῶν συγγραφέων τοῦ δευτέρου ἡμίσεος τῆς β’ ἑκατονταετηρίδος. Ὁ Βίος αὐτοῦ ἐγράφη ὑπὸ Πιονίου, Πρεσβυτέρου τῆς ἐν Σμύρνῃ Ἐκκλησίας, μαρτυρήσαντος ἐπὶ Δεκίου καὶ ἑορταζομένου τὴν ια’ (11ην) Μαρτίου, (βλέπε ἐν τόμῳ Γ’ τοῦ ἡμετέρου «Μεγάλου Συναξαριστοῦ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας»). Κατ’ ἄλλους μεθ’ ὧν συντάσσεται καὶ ὁ Β. Στεφανίδης (Ἐκκλ. Ἱστ., σελ. 101), πρόκειται περὶ ἄλλου Πιονίου ζήσαντος κατὰ ἔτη 350-400). Ἑλληνικὸν αὐτοῦ Βίον συνέγραψεν καὶ ὁ Μεταφραστὴς Συμεών, οὗ ἡ ἀρχή· «Ἐκκλησία τοῦ Θεοῦ», σῴζεται δὲ ἐν τῇ Ἱερᾷ Μονῇ τῶν Ἰβήρων καὶ ἐν ἄλλαις. Εἰς τὴν ἁπλῆν ἑλληνικὴν μετηνέχθη ὑπὸ τοῦ Ὁσίου Νικοδήμου τοῦ Ἁγιορείτου, ὅστις καὶ συμπεριέλαβε τοῦτον εἰς τὸ «Νέον Ἐκλόγιον», ἐξ οὗ παραληφθεὶς ὑφ’ ἡμῶν παρατίθεται ἐνταῦθα διεσκευασμένος κατὰ τὴν φράσιν. Τὸν θεῖον τοῦτον Πολύκαρπον καλεῖ ὁ Εὐσέβιος Ἀποστολικὸν καὶ Προφητικὸν ἄνδρα καὶ χαρακτῆρα τῆς Πίστεως καὶ τῆς ἀληθείας (βιβλίον δ’, κεφ. ιδ’-ιε’). Ἀξιομνημόνευτον εἶναι τὸ ρητὸν ὅπερ ἔλεγεν ὁ θεῖος Πολύκαρπος διὰ τοὺς ἐπὶ τοῦ καιροῦ του ἀσεβεῖς καὶ εἰδωλολάτρας, λυπούμενος διὰ τὴν ἀμετανόητον αὐτῶν κατάστασιν· «Οἴμοι εἰς οἷον αἰῶνα τετήρηκάς με» δηλαδὴ «Ὦ Θεέ μου, εἰς ποῖον καιρὸν μὲ διετήρησας».

Ἡ δεξιὰ χεὶρ τοῦ Ἁγίου Πολυκάρπου σῴζεται καὶ εἶναι ἀποτεθησαυρισμένη ἀπὸ πεντακοσίων περίπου ἐτῶν εἰς τὴν «Ἱερὰν Μονὴν τῆς Ἀμπελακιωτίσσης Παναγίας - ὁ Ἅγιος Πολύκαρπος», ἥτις παλαιότερον ὠνομάζετο «Ἱερὰ Μονὴ Κοζίτσης - ἡ Ἀμπελακιώτισσα Θεοτόκος». Ἡ Μονὴ αὕτη εὑρίσκεται εἰς τὴν ὀρεινὴν Ναυπακτίαν, ἐντὸς τῆς περιοχῆς τῆς Κοινότητος Ἀμπελακιωτίσσης (πρῴην Κοζίτσης), εἶναι δὲ ἐκτισμένη εἰς τὰς ὑπωρείας τοῦ ὄρους Ἀρδίνη ὕψους 1730 μ. καὶ ἔναντι τοῦ ὄρους Τσεκούρι ὕψους 1736 μ. Τὰ πολυτιμότερα ἱερὰ κειμήλια τῆς Ἱερᾶς ταύτης Μονῆς εἶναι ἡ Εἰκὼν τῆς Θεοτόκου Ἀμπελακιωτίσσης, εὑρεθεῖσα διὰ θαύματος δύο ἔτη μετὰ τὴν ἅλωσιν τῆς Κωνσταντινουπόλεως, ἤτοι ἐν ἔτει 1455 καὶ ἡ ἱερὰ αὕτη δεξιὰ τοῦ Ἁγίου Πολυκάρπου. Ἐν πονήματι συγγραφέντι καὶ ἐκδοθέντι ὑπὸ τοῦ κ. Ἀθαν. Δαμιανοῦ, Συνταγματάρχου, ὑπὸ τὸν τίτλον: «Ἱερὰ Μονὴ Ἀμπελακιωτίσσης Παναγίας - ὁ Ἅγιος Πολύκαρπος, 1455-1955», Ἀθῆναι 1955, περιγράφονται τὰ τῆς ἀποκτήσεως τῆς σεβασμίας ταύτης δεξιᾶς ὑπὸ τῆς Ἱερᾶς Μονῆς ὡς ἑξῆς:

«Εἰς τὴν τοιαύτην τῆς Ἱερᾶς Μονῆς ἀκμὴν ἐκτὸς τῶν θαυμάτων τῆς ὑπὸ ὑπερφυσικὰς συνθήκας εὑρεθείσης Ἀμπελακιωτίσσης Εἰκόνος τῆς Θεοτόκου, συνετέλεσε τὰ μέγιστα καὶ ἡ κατὰ τὸ 1479 ἀπόκτησις ὑπ’ αὐτῆς τῆς θαυματουργοῦ δεξιᾶς χειρὸς τοῦ Ἁγίου Πολυκάρπου, πρώτου Ἐπισκόπου Σμύνης. Οἱ Μοναχοὶ τῆς Μονῆς Ἀρσένιος καὶ Σαμουὴλ κατὰ τὸ 1474 μετέβησαν κατόπιν ἀδείας τοῦ Πατριαρχείου εἰς Μικρὰν Ἀσίαν, πρὸς διενέργειαν ἐράνων ὑπὲρ τῆς ἀρτισυστάτου Μονῆς. Ἡ χεὶρ τοῦ Ἁγίου Πολυκάρπου κατείχετο παρὰ χήρας τινὸς γυναικός, κληρονομικῷ δικαιώματι, ὡς τὸ ἐν Κερκύρᾳ πάνσεπτον Σῶμα τοῦ Ἁγίου Σπυρίδωνος. Οἱ Μοναχοὶ κατόπιν πολλῶν προσπαθειῶν καὶ θείᾳ ἐμπνεύσει κατώρθωσαν ν’ ἀγοράσουν ταύτην ἀντὶ 100 γροσίων καὶ νὰ τὴν μεταφέρουν, ἀδείᾳ τοῦ Πατριαρχείου, εἰς τὴν Μονήν, ἔνθα τηρεῖται ἔκτοτε καὶ τῆς ὁποίας τὴν προστασίαν καὶ σκέπην ἐπιζητεῖ ἀείποτε καὶ ἐν πάσῃ στιγμῇ πᾶς εὐσεβής. Ἡ χεὶρ σῴζεται ἀπὸ τοῦ ἀγκῶνος καὶ κάτω, συνίσταται δὲ ἐκ τοῦ πήχεως, ἤτοι τῆς ὠλένης, τῆς κερκίδος, τοῦ καρποῦ, τοῦ μετακαρπίου καὶ τῶν φαλάγγων, ἤτοι τῶν δακτύλων, συνηνωμένων καὶ εὐλογούντων. Ἡ αἰδέσιμος χεὶρ μετὰ τῶν λοιπῶν ἁγίων κειμηλίων καὶ τοῦ Σταυροῦ φυλάσσονται ἐντὸς πολυτελοῦς λάρνακος. Ἐπὶ τῆς ἀργυρωθείσης καὶ ἐπιχρυσωθείσης Ἁγίας χειρὸς ἀπεικονίνεται καλλιτεχνικώτατα ὁ Εὐαγγελισμὸς τῆς Θεοτόκου, γύρωθεν δὲ τῆς παραστάσεως ταύτης ἀναγράφεται κεφαλαίοις γράμμασι τὸ ρῆμα τοῦ Γαβριὴλ πρὸς τὴν Παρθένον Μαρίαν «Πνεῦμα ἅγιον ἀπελεύσεται ἐπὶ σὲ καὶ δύναμις ὑψίστου ἐπισκιάσει σοι», ἐπὶ τοῦ ἑτέρου δὲ μέρους ἡ ἐπιγραφὴ «1792 Μαΐου—Αὕτη ἡ χεὶρ τοῦ Ἱερομάρτυρος Ἁγίου Πολυκάρπου Ἐπισκόπου Σμύρνης—κειμήλιον τῆς Ἀμπελακιωτίσσης Μονῆς τῆς Κοζίτσης. Ἠργυρώθη δι’ ἐξόδων τοῦ ὁσιωτάτου Γρηγορίου Ἱερομονάχου Πλατανιώτου καὶ δι’ ἀναχωνεύσεως τοῦ χρυσοχόου Παναγιώτου Δαμιανοπούλου Κοζιτσιάνου».

Ὁ Ἅγιος Ἱερομάρτυς Πολύκαρπος κατὰ τὸν μακρὸν Βίον του συνέγραψε πλεῖστα θεολογικά, ἱστορικὰ καὶ ποικίλης ὕλης συγγράμματα ἐκδοθέντα ὑπὸ τοῦ Ἀββᾶ Migne ἐν τῇ Ἑλληνικῇ Πατρολογίᾳ, τόμ. 5ος· καὶ πλείστων ἄλλων, περὶ ὧν βλέπε Κ. Κοντογόνη «Φιλολογικὴ καὶ Κριτικὴ Ἱστορία» τόμ. Δ’ σελ. 123-131).

Τὸν Βίον αὐτῶν συνέγραψεν ὁ ἱερὸς Θεοδώρητος Κύρου ἐν ἀριθμῷ κγ’ (23ῳ) τῆς «Φιλοθέου Ἱστορίας».

Τοὺς Βίους καὶ τῶν τεσσάρων τούτων Ὁσίων συνέγραψεν ὁ Θεοδώρητος ἐν ἀριθμῷ κδ’ (24ῳ) τῆς «Φιλοθέου Ἱστορίας», ἐξ ἧς καὶ παρελήφθησαν.

Τὸν Βίον τῆς Ὁσίας Γοργονίας συνέθεσεν ὁ Ὅσιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης διὰ μεταφράσεως τοῦ ἐπιταφίου ἐγκωμίου, ὅπερ ἐξεφώνησεν εἰς αὐτὴν ὁ ἀδελφός της θεῖος Γρηγόριος ὁ Θεολόγος. Τὸν οὕτω μεταφρασμένον Βίον συμπεριέλαβεν ὁ Ὅσιος Νικόδημος εἰς τὸ «Νέον Ἐκλόγιον», ἐξ οὗ καὶ παραληφθεὶς ὑφ’ ἡμῶν παρατίθεται ἐνταῦθα διεσκευασμένος κατὰ τὴν φράσιν. Τὸ πρὸς τὴν Γοργονίαν ἐπιτάφιον ἐγκώμιον τοῦ θείου Γρηγορίου εὕρηται ἐν τῇ Ἑλληνικῇ Πατρολογίᾳ τοῦ Ἀββᾶ Migne, τόμ. 35, στ. 787-818 καὶ ἐν Κ. Μπόνη «Γρηγόριος ὁ Θεολόγος» κ.λ.π., Ἀθῆναι 1953.

Ὁ Βίος αὐτοῦ σῴζεται ἐν νεωτέρῳ χειρογράφῳ τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Ἐσφιγμένου Ἁγίου Ὄρους, ἐξ οὗ καὶ παραληφθεὶς παρατίθεται ἐνταῦθα διεσκευασμένος κατὰ τὴν φράσιν. Ὁ αὐτὸς ἐξεδόθη τύποις καὶ ὑπὸ Κ.Χ. Δουκάκη ἐν τῷ Συναξαριστῇ αὐτοῦ, τόμῳ Β’ σελ. 368-371.