Ὁ Ἑλληνικὸς Βίος τῶν Ἁγίων τούτων βασιλέων σῴζεται ἐν τῇ Ἱερᾷ Μονῇ τῶν Ἰβήρων, οὗ ἡ ἀρχή· «Τὰ κάλλιστα τῶν διηγημάτων». Ἐν δὲ τῇ Μεγίστῃ Λαύρᾳ σῴζεται Βίος τῶν Ἁγίων τούτων βασιλέων, συλλεχθεὶς ἐκ διαφόρων, οὗ ἡ ἀρχή· «Τὸν τοῦ μακαριωτάτου καὶ ἁγιωτάτου καὶ πρώτου». Τοῦτον, δεόντως διασκευάσαντες κατὰ τὴν φράσιν καὶ ἱστορικῶς ἐνημερώσαντες, παραθέτομεν ἐνταῦθα. Περὶ τῆς εἰς τοὺς Ἁγίους τούτους ἀφιερωμένης ποιήσεως ὁ Σωφρόνιος Εὐστρατιάδης εἰς τὸ «Ἁγιολόγιον τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας» σελ. 267, σημειοῖ τὰ ἑξῆς: «Ἡ εἰς τὸν Ἅγιον Κωνσταντῖνον καὶ Ἑλένην ἀνέκδοτος ἐκκλησιαστικὴ ποίησις εἶναι πλουσία. Ἀκολουθία πλήρης μετὰ Κανόνος τοῦ Δαμασκηνοῦ εὕρηται εἰς τὸν Παρισινὸν Κώδικα 1566, ἕτερος Κανών, ποίημα τοῦ Λαυριώτου Κυρίλλου, εἰς τὸν Λαυριωτικὸν Ωʹ 111. Στιχηρὰ δὲ καὶ ἰδιόμελα Καθίσματα εἰς τοὺς Παρισινοὺς Κώδικας 1574 καὶ 1575, εἰς τοὺς Λαυριωτικοὺς Δʹ 5, Θʹ 32, Ιʹ 70 καὶ πλείονα εἰς Κώδικα τῶν Καυσοκαλυβίων. Ἀκολουθία εἰς τοὺς Ἰσαποστόλους Κωνσταντῖνον καὶ Ἑλένην ἐξεδόθη δὶς ἐν Ἀθήναις ὑπὸ Γεωργίου Βουτέρη, τῷ 1899 καὶ τῷ 1917». Λόγον εἰς τὸν Ἅγιον τοῦτον βασιλέα καὶ τοὺς τιηʹ (318) Θεοφόρους Πατέρας τῆς Ἁγίας Αʹ Οἰκουμενικῆς Συνόδου ἔπλεξε Γρηγόριος ὁ Καισαρείας τῆς Καππαδοκίας, ὁ Πρεσβύτερος, ὅστις σῴζεται ἐν τῇ Ἱερᾷ Μονῇ τοῦ Παντοκράτορος. Ὁμοίως Κωνσταντῖνος ὁ Ἀκροπολίτης, ὁ μέγας λογοθέτης, λόγον ἔχει εἰς τοὺς Ἁγίους Κωνσταντῖνον καὶ Ἑλένην, οὗ ἡ ἀρχή· «Ἆρα τὶς εὐσεβείας ζῆλον αὐχῶν», ὅστις σῴζεται ἐν τῇ Μεγίστῃ Λαύρᾳ, ἐν τῷ Κοινοβίῳ τοῦ Διονυσίου καὶ ἐν τῇ Ἱερᾷ Μονῇ τοῦ Βατοπαιδίου.

Ὡς πρὸς τὴν ἁγιότητα τοῦ μεγάλου τούτου βασιλέως Κωνσταντίνου, ἐπειδὴ τινὲς ἠγέρθησαν ποτὲ ἀμφισβητοῦντες αὐτήν διὰ τὴν πολυτάραχον βασιλικὴν αὐτοῦ σταδιοδρομίαν, ὁ Ὅσιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης σημειοῖ τὰ ἑξῆς: «Σημειοῦμεν ἐνταῦθα ὅτι ὁ ἀοίδιμος Δοσίθεος (ὁ Πατριάρχης Ἱεροσολύμων) ἐν σελίδι 80 τῆς Δωδεκαβίβλου γράφει, ὅτι ἂν καὶ εἰς τὸν καιρὸν τοῦ Ρώμης Οὐρβανοῦ τοῦ ὀγδόου ἐζητήθη, ἐὰν πρέπῃ νὰ ἑορτάζηται ὡς Ἁγίου ἡ μνήμη τοῦ Μεγάλου Κωνσταντίνου, καὶ μόλις εἶπε τὸ ναί, καθότι εἰς τὰ μέρη τῆς ἐν Ἰταλίᾳ Καλαβρίας ἐφαίνετο Ναὸς παλαιὸς τοῦ Ἁγίου, πλὴν ὁ Μέγας Κωνσταντῖνος πάντοτε ὑπῆρχεν Ἅγιος καὶ Ἰσαπόστολος, ὅτι οὕτως ὀνομάζουσιν αὐτὸν τὰ πρακτικὰ τῶν Οἰκουμενικῶν Συνόδων καὶ ἡ κοινὴ καὶ πατροπαράδοτος δόξα τῆς Ἐκκλησίας. Οὗτος ἐχρημάτισε καὶ Ἱερεὺς καὶ βασιλεὺς διὰ τὸ λειτούργημα τῆς βασιλείας καὶ διὰ τὸ νοητὸν χρῖσμα καὶ μύρον τῆς Ἱερωσύνης. Ὅθεν καὶ ἡ Ἐκκλησία ψάλλει εἰς τὸ δοξαστικὸν τῶν ἀποστίχων αὐτοῦ· «Δεξάμενος τὴν γνῶσιν τοῦ Πνεύματος Ἱερεὺς χρηματισθεὶς καὶ βασιλεύς, ἐλαίῳ ἐστήριξας τὴν Ἐκκλησίαν τοῦ Θεοῦ, Ὀρθοδόξων βασιλέων πατήρ». Διὸ γράφεται καὶ ἐν τῇ Ἀποκαλύψει· «Καὶ ἐποίησας αὐτοὺς τῷ Θεῷ ἡμῶν, βασιλεῖς καὶ Ἱερεῖς καὶ βασιλεύσουσιν ἐπὶ τῆς γῆς» (Ἀποκ. εʹ 10). Ὄχι ὅτι ὅλοι ἐξ αὐτοῦ τοῦ Βαπτίσματος εἶναι Ἱερεῖς, καθὼς φλυαροῦσιν οἱ Λουθηροκαλβῖνοι, ἀλλ’ ὅτι οἱ Ὀρθόδοξοι βασιλεῖς εἶναι φύλακες καὶ κηδεμόνες τῶν ἐκκλησιαστικῶν πραγμάτων».

«Κατ’ ἐξοχὴν δὲ ὁ χριστιανικώτατος Κωνσταντῖνος ἦτο καὶ βασιλεὺς καὶ Ἐπίσκοπος (ὅρα καὶ τὸν αὐτὸν Δοσίθεον ἐν σελίδι 212 τῆς Δωδεκαβίβλου, ἀποδεικνύοντα ὅτι ὁ Μέγας Κωνσταντῖνος καθὸ Ὀρθόδοξος βασιλεύς, ἦτο Ἐπίσκοπος κατὰ τρόπους εἰκοσιέξ). Ὅθεν φιλοξενῶν ποτε Ἐπισκόπους τινὰς καὶ φιλοφρονῶν ἔλεγε πρὸς ἐκείνους ὁ μακάριος· «Εἰμὶ καὶ ἐγώ, ὦ οὗτοι, Ἐπίσκοπος· καὶ ὑμεῖς μὲν ἐστὲ Ἐπίσκοποι τοῦ ἀνθρώπου, ἀλλὰ μᾶλλον τοῦ ἔσω ἀνθρώπου, ἐποικοδομοῦντες ἐπὶ τῷ θεμελίῳ τῶν Ἀποστόλων καὶ Προφητῶν, ἐγὼ δὲ εἰμὶ Ἐπίσκοπος τοῦ ἀνθρώπου τοῦ ἔξω καὶ τοῦ ἔσω· τοῦ μὲν ἔξω ὅτι φροντίζω πρὸς παιδαγωγίαν καὶ ὀρθὸν βίον αὐτοῦ (καὶ γὰρ οὐδὲ εἰκῇ τὴν μάχαιραν φορῶ), τοῦ δὲ ἔσω, ἐπειδὴ συνεργός εἰμι ὑμῖν πρὸς βεβαίωσιν καὶ αὔξησιν τῆς Ὀρθοδόξου Πίστεως συνεποικοδομῶν ἐπὶ τῷ αὐτῷ θεμελίῳ τῶν Ἀποστόλων καὶ Προφητῶν» (σελ. 217 τῆς Δωδεκαβίβλου). Λέγει δὲ πρὸς τούτοις ἐκεῖ ὁ Δοσίθεος, ὅτι ὁ Μέγας Κωνσταντῖνος ἐποίησε νόμον, νὰ μὴ καταδικάζηταί τις εἰς τὸ ἑξῆς οὔτε νὰ θανατώνεται διὰ τοῦ σταυροῦ, ἵνα μὴ τὸ τῆς σωτηρίας καὶ ζωῆς γενόμενον ὄργανον γίνεται πάλιν ὄργανον καταδίκης καὶ θανάτου. Καὶ ὅλοι οἱ λεγόμενοι Χριστιανοὶ βασιλεῖς ἐφύλαξαν καὶ φυλάττουσι τὸν τοιοῦτον νόμον, οὐδένα καταδικάζοντες εἰς σταυρικὸν θάνατον».

Ὄχι δὲ μόνον μὲ βασιλικὴν καὶ Ἐπισκοπικὴν ἐξουσίαν ἦτο περιβεβλημένος ὁ μακάριος Κωνσταντῖνος, ἀλλὰ καὶ μὲ δικαστικὴν τοιούτην, διότι, κατὰ τὸ ἐπικρατοῦν τότε δίκαιον, ἦτο ὁ ἀνώτατος δικαστὴς καὶ ὡς τοιοῦτος νομίμως ἐνήργησεν ἐκφέρας τὴν εἰς θάνατον καταδικαστικὴν ἀπόφασιν κατὰ τοῦ υἱοῦ του Κρίσπου καὶ τῆς συζύγου του Φαύστας. Καὶ ὁ μὲν Κρίσπος ἐθανατώθη ἀδίκως, διότι ψευδὴς ἦτο ἡ χαλκευθεῖσα ὑπὸ τῆς Φαύστας συκοφαντία, ἡ δὲ Φαῦστα δικαίως ἐτιμωρήθη, διότι διὰ τῆς ψευδοῦς συκοφαντίας της προεκάλεσε τὴν εἰς θάνατον καταδίκην τοῦ Κρίσπου καὶ ἔπρεπε νὰ λάβῃ τὴν δικαίαν τιμωρίαν. Ἀλλὰ ἂν καὶ ἡ καταδίκη τοῦ Κρίσπου ὑπῆρξεν ἄδικος, δὲν σημαίνει τοῦτο ὅτι ἦτο καὶ παράνομος. Διότι μετὰ τὴν ψευδομαρτυρίαν τῆς Φαύστας, αὕτη ἡ ποινὴ ἐπεβάλλετο εἰς αὐτὸν κατὰ τοὺς νόμους τῆς ἐποχῆς ἐκείνης, ὅτε δὲ ἀπεκαλύφθη τὸ ψεῦδος τῆς Φαύστας, τότε καὶ αὐτὴ ἐθανατώθη.