✥ Τῇ ΙΔ’ (14ῃ) τοῦ αὐτοῦ μηνὸς μνήμη τῶν Ἁγίων Τριακονταοκτὼ καὶ ἄλλων ΑΒΒΑΔΩΝ, τῶν ἐν τῷ Σινᾷ ὄρει ἀναιρεθέντων.
Σπάθαι τὸ πρᾶξαν ὧδε τοὺς πολλοὺς φόνους,
Τὸ δ’ αὖ πεπονθός, ἄνδρες ἀρετῆς φίλοι.
Ἀββάδες ἀμφὶ τετάρτῃ καὶ δεκάτῃ κτάνε χαλκός.
Οἱ κατὰ τὴν σήμερον ἑορταζόμενοι Ὅσιοι Ἀββάδες ἀνηρέθησαν κατὰ διαφόρους ἐποχὰς. Καὶ ἄλλοι μὲν ἐξ αὐτῶν ἐμαρτύρησαν ἐπὶ τῆς ἐποχῆς ἀκόμη τοῦ Διοκλητιανοῦ ἐν ἔτει σπη’ (288), ὡς ἀναφέρει τὸ ἐνταῦθα παρατιθέμενον Συναξάριον, ἄλλοι δὲ μεταγενεστέρως περὶ τὰ τέλη τοῦ Δ’ αἰῶνος. Μετὰ τῶν τελευταίων τούτων συνηγωνίζετο εἰς τὰς κατὰ Θεὸν ἀρετὰς καὶ ὁ Ὅσιος Νεῖλος ὁ Σιναΐτης Ἀσκητής, ὅστις καὶ διαφυγὼν τὴν αἰχμαλωσίαν ἔγραψε σπουδαῖον λόγον ἑλληνιστί, εἰς ὃν περιγράφει κατὰ πλάτος τὰ περὶ τῆς ζωῆς τῶν μακαρίων Ὁσίων Πατέρων τῶν ἐν Σινᾷ ὄρει ἀναιρεθέντων, μεθ’ ὧν, ὡς εἴπομεν, συνηγωνίζετο, ὡς καὶ τῶν ἐν Ραϊθῷ ἀναιρεθέντων, τῶν καὶ αὐτῶν κατὰ τὴν σήμερον ἑορταζομένων, καὶ πῶς οἵ τε ἐν Σινᾷ καὶ οἱ ἐν Ραϊθῷ ἐσφάγησαν ὑπὸ τῶν βαρβάρων. Ὁ λόγος τοῦ Ὁσίου Νείλου, οὗ ἡ ἀρχή· «Ἀλώμενος (ἤτοι πλανώμενος) ἐγὼ μετὰ τὴν ἔφοδον τῶν βαρβάρων», σῴζεται ἐν τῇ Μεγίστῃ Λαύρᾳ ἐν τῇ τῶν Ἰβήρων καὶ ἐν ἄλλαις. Ὁ Ὅσιος Νεῖλος ἦτο πρότερον ἔπαρχος, Κωνσταντινουπόλεως ἐπὶ τῆς ἐποχῆς τοῦ Μεγάλου Θεοδοσίου, κατόπιν δὲ ἐγένετο Ἀσκητὴς περιβόητος καί συνέγραψε πολλοὺς λόγους μεστοὺς ὠφελείας πνευματικῆς, οὓς ἐξέδωκεν εἰς τύπον ὁ Ἀββᾶς Migne ἐν τῇ Ἑλληνικῇ Πατρολογίᾳ Τόμος 79. Οὗτος ἑορτάζεται τὴν ιβ’ (12ην) Νοεμβρίου, ἐσφαλμένως ὅμως γράφεται ἐν τῷ Συναξαρίῳ του ὅτι ἦτο ἐπὶ Μαυρικίου τοῦ βασιλέως ἐν ἔτει φπδ’ (584) (βλέπε ἡμέτερος «Μέγας Συναξαριστὴς τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας», Τόμος ΙΑ’). Λόγον ἐπίσης εἰς τοὺς Ὁσίους τούτους Ἀββάδες συνέγραψεν Ἀμμώνιος ὁ Μοναχὸς ὁ Αἰγύπτιος, οὗ ἡ ἀρχή· «Ἐγένετό μοι ποτὲ καθεζομένῳ ἐν τῷ ταπεινῷ μου κελλίῳ», ὅστις σῴζεται ἐν τῇ Λαύρᾳ καὶ ἐν τῇ τῶν Ἰβήρων. Τὸ λόγον τοῦτον τοῦ Ἀμμωνίου μεταφράσας εἰς τὴν ἁπλῆν ἑλληνικὴν Ἀγάπιος ὁ Κρὴς κατεχώρησεν εἰς τὸν ὑπ’ αὐτοῦ ἐκδοθέντα «Νέον Παράδεισον» ἐξ οὗ παραλαβόντες ἡμεῖς καταχωρίζομεν τοῦτον ἐν σελίδι 281 διασκευάσαντες αὐτὸν κατὰ τὴν φράσιν. Ὁ λόγος τοῦ Ἀμμωνίου προετιμήθη τοῦ λόγου τοῦ Ὁσίου Νείλου ὡς συνοπτικώτερος, ἐνῷ ὁ τοῦ Ὁσίου Νείλου ἐκτείνεται εἰς πολυλογίαν. Ἀπόσπασμα ὅμως τοῦ λόγου τοῦ Ὁσίου Νείλου διαλαμβάνον τὰ ἀφορῶντα τὸν υἱὸν τοῦ Ὁσίου Νείλου Ὅσιον Θεόδουλον, αἰχμαλωτισθέντα καὶ αὐτὸν ὑπὸ τῶν βαρβάρων, παραθέτομεν ἐν σελίδι 294 μετὰ τὸ Συναξάριον τοῦ Ὁσίου Θεοδούλου.
Περὶ τῶν ἐπὶ Διοκλητιανοῦ ἀναιρεθέντων Ὁσίων Πατέρων δὲν διεσώθησαν ἄλλαι πληροφορίαι πλὴν τῶν ὅσων ἀναφέρονται ἐν τῷ ἐνταῦθα παρατιθεμένῳ Συναξαρίῳ. Ἐπειδὴ λοιπὸν ἡ ἀναίρεσις τούτων ἐγένετο εἰς τόσον παρῳχημένους χρόνους καὶ δὲν διεσώθησαν ἄλλαι γραπταὶ πληροφορίαι, καὶ ἐπειδὴ εἰς τὰ ἴδια ἐκεῖνα μέρη ἀνῃρέθησαν καὶ οἱ ὑπὸ τῶν Ὁσίων Νείλου καὶ Ἀμμωνίου περιγραφόμενοι, οἵτινες καὶ αὐτοὶ συνεορτάζονται κατὰ τὴν σήμερον, τούτου ἕνεκεν εἰς τοὺς προεκδοθέντας Συναξαριστὰς συγχέονται οἱ μὲν μετὰ τῶν δέ· ὅθεν καὶ προβαίνομεν εἰς τὴν παροῦσαν διασάφησιν, πρὸς ἐνημέρωσιν τῶν φιλολόγων. Ἐκ τοῦ Συναξαρίου τούτου βλέπομεν, ὅτι καὶ κατὰ τὰ ἔτη ἐκεῖνα τοῦ διωγμοῦ ὑπῆρχον Ἀσκηταὶ καὶ Ἡσυχασταί, ἂν καὶ γράφεται εἰς τὸ Συναξάριον τοῦ Ὁσίου Παύλου τοῦ Θηβαίου καὶ εἰς τὸ Συναξάριον τοῦ Μεγάλου Ἀντωνίου (ιε’ (15) καὶ ιζ’ (17) Ἰανουαρίου), ὅτι πρῶτοι αὐτοὶ ἔγιναν ἀρχηγοὶ τῆς ἀσκητικῆς ζωῆς. Ἀλλ’ ὅμως ἐκεῖ προστίθεται καὶ τοῦτο, ὅτι αὐτοὶ πρῶτοι ἐπροχώρησαν εἰς τὰ ἐνδότερα τῆς ἐρήμου, καὶ ὄχι ὅτι ἦσαν αὐτοὶ μόνοι Ἀσκηταί, καὶ ὃτι μὲ πολὺ ὀλίγους ἄλλους ἦσαν ἐκεῖνοι ἀρχηγοί. Σημείωσαι δὲ ὅτι καὶ οἱ Ἀσκηταὶ οὗτοι ἦσαν κατὰ τοὺς χρόνους, καθ’ οὓς ἦτο καὶ ὁ Μέγας Ἀντώνιος.
✥ Τῇ αὐτῇ ἡμέρᾳ μνήμῃ τῶν Ἁγίων Τριάκοντα Τριῶν καὶ ἄλλων ΑΒΒΑΔΩΝ τῶν ἐν Ραϊθῷ ἀναιρεθέντων.
Ὡς πρὶν Ραχὴλ τὰ τέκνα, νῦν τοὺς Ἀββάδας
Κλαίει Ραϊθὼ συγκεκομμένους σπάθαις.
✥ Τῇ αὐτῇ ἡμέρᾳ μνήμη τοῦ Ὁσίου ΘΕΟΔΟΥΛΟΥ υἱοῦ τοῦ Ὁσίου Νείλου.
Ὁ Θεόδουλος ἀρεταῖς ὤφθη μέγας,
Μιμούμενος μάλιστα πατρὸς τὸν βίον.
✥ Τῇ αὐτῇ ἡμέρᾳ μνήμη τοῦ Ὁσίου πατρὸς ἡμῶν ΣΤΕΦΑΝΟΥ τοῦ κτίσαντος τὴν Μονὴν τοῦ Χηνολάκκου.
Τῷ Χηνολάκκου τὴν Μονὴν δειμαμένῳ,
Θείῳ Στεφᾴνῳ λάκκος ὠρύχθη τάφου.
ΣΤΕΦΑΝΟΣ ὁ Ὅσιος πατὴρ ἡμῶν κατήγετο ἐκ τῶν ἀνατολικῶν μερῶν, καὶ ἦτο ἀπὸ γένος εὐγενές, ὡς ὁ δίκαιος Ἰώβ, ἠγάπα δὲ ἐξ ἀρχῆς τὴν ἀσκητικὴν ζωήν, διὸ καὶ ἐπῆγεν εἰς τὰ παρὰ τὸν Ἰορδάνην καὶ ἐν τῇ ἐρήμῳ κείμενα Μοναστήρια καὶ Ἀσκητήρια τῶν Ὁσίων Πατέρων, τοῦ τε Ἁγίου Εὐθυμίου καὶ τῶν Ἁγίων Θεοδοσίου καὶ Σάββα. Ἀφοῦ λοιπὸν ἔμαθεν ἑκάστου Μοναστηρίου τὴν πολιτείαν, μετέβη εἰς τὴν Κωνσταντινούπολιν, κατὰ τοὺς χρόνους Λέοντος τοῦ Ἰσαύρου τοῦ εἰκονομάχου, ἐν ἔτει 716, φιλοξενηθεὶς ἐκεῖ ὁ Ὅσιος ὑπὸ τοῦ τότε Ἁγιωτάτου Πατριάρχου Γερμανοῦ, πλησίον τοῦ ὁποίου καὶ ἔμεινεν ἐπί τινα χρόνον. Πολὺ δὲ ἀπ’ αὐτοῦ ὠφεληθεὶς, καὶ λαβὼν συμβουλήν, τί ἀγαθὸν νὰ πράξῃ, διήνυσε τὴν ζωήν του εἰς τὸν τόπον ὅπου τώρα εὑρίσκεται τὸ παρ’ αὐτοῦ συσταθὲν Μοναστήριον, εἰς τὸ ὁποῖον συναθροίσας πλῆθος Μοναχῶν καὶ διοικήσας αὐτοὺς ἐν παιδείᾳ καὶ νουθεσίᾳ Κυρίου, τοὺς ἀνεβίβασεν εἰς τελειότητα καὶ εἰς μέτρον ἡλικίας τοῦ πληρώματος τοῦ Χριστοῦ. Καλῶς λοιπὸν πολιτευσάμενος ὁ ἀοίδιμος, καὶ τῆς μελλούσης δόξης καὶ μακαριότητος καὶ ἐντεῦθεν ἀκόμη τοὺς ἀρραβῶνας λαβών, ἐπέταξεν ἀπὸ τὰς κάτω οἰκίας εἰς τὰς ἄνω καὶ οὐρανίους Μονάς. Τὴν δὲ ἁγίαν αὐτοῦ ψυχὴν ἄξιοί τινες εἶδον ὅτι ἀνήρχετο μετὰ δόξης καὶ προπομπῆς εἰς τὰ οὐράνια, κατ’ ἀφήγησιν αὐτῶν τῶν ἰδίων.
✥ Ἡ Ἁγία Μάρτυς ΑΓΝΗ ἐν σκοτεινῇ φρουρᾷ βληθεῖσα τελειοῦται.
Ἁγνὴν ἄναγνοι θέντες εἰς οἶκον σκότους,
πάμφωτον αὐτῇ προὐξένησαν οἰκίαν [1].
✥ Τῇ αὐτῇ ἡμέρᾳ μνήμη τοῦ Ὁσίου πατρὸς ἡμῶν ΣΑΒΒΑ τοῦ πρώτου Ἀρχιεπισκόπου Σερβίας καὶ κτίτορος τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Χιλιανταρίου.
Φωστὴρ ἐδείχθης φωτίσας τὴν Σερβίαν,
Ἔργοις, λόγοις τε, Σάββα, τῶν Σέρβων κλέος.
Ὑποσημειώσεις
[1] Ἡ Ἁγία αὕτη Ἁγνὴ ἄλλη φαίνεται νὰ εἶναι ἀπὸ τὴν Ἁγίαν ἐκείνην, τῆς ὁποίας τὸ Συναξάριον εὑρίσκεται κατὰ τὴν εἰκοστὴν πρώτην τοῦ Ἰανουαρίου, καθότι ἡ μὲν ἐνταῦθα ἀναφερομένη ἐτελειώθη ἐν τῇ φυλακῇ, ἐκείνη δὲ εἰς τὸ πῦρ, καὶ διότι ἄλλο μὲν δίστιχον ἔχει αὕτη καὶ ἄλλο ἐκείνη παρὰ τῷ χειρογράφῳ Συναξαριστῇ, ἂν καὶ εἰς τὸν τετυπωμένον ἓν καὶ τὸ αὐτὸ εὑρίσκεται καὶ εἰς τὰς δύο οὐχὶ ὀρθῶς.