ΘΕΟΔΟΥΛΟΣ ὁ Ὅσιος ἦτο υἱὸς τοῦ Ὁσίου πατρὸς ἡμῶν Νείλου, ὅστις ἔγινε πρότερον μὲν ἔπαρχος τῆς Κωνσταντινουπόλεως, ὕστερον δὲ ἀφήσας τὴν δόξαν τοῦ κόσμου, ἐπῆγεν εἰς τὸ ὄρος Σινᾶ καὶ ἔγινε Μοναχὸς μετὰ τοῦ υἱοῦ του τούτου Θεοδούλου. Ἐνῷ λοιπὸν αὐτοὶ ἐκεῖ ἡσύχαζον, αἰφνιδίως ὥρμησαν κατ’ αὐτῶν βάρβαροι, καὶ ἤρχισαν νὰ σφάζωσι τοὺς Ἁγίους Πατέρας· καὶ ὁ μὲν Πατὴρ Νεῖλος ἠδυνήθη νὰ φύγῃ ὁ δὲ υἱὸς αὐτοῦ Θεόδουλος ἠχμαλωτίσθη μεθ’ ἑνὸς ἄλλου νέου, καὶ δεθέντες ἐσύροντο ὑπὸ τῶν βαρβάρων. Φθάσαντες δὲ εἰς τὰς σκηνάς των οἱ βάρβαροι, ἐβουλήθησαν νὰ κατασφάξωσι τοὺς νέους καὶ νὰ θυσιάσωσιν αὐτοὺς εἰς τὸν ἀστέρα τῆς Ἀφροδίτης, τὸν Αὐγερινόν, ὅστις ἀνατέλλει πρὸ τοῦ ἡλίου. Τότε ὁ νεώτερος ἀδελφὸς ἠδυνήθη νὰ φύγῃ, ὁ δὲ Θεόδουλος ἔμεινε μόνος.
Οἱ βάρβαροι λοιπὸν, κυριευθέντες ἀπὸ τὴν καρηβαρίαν τῆς μέθης, ἐκοιμήθησαν πολύ, καὶ δὲν ἐξύπνησαν εἰμὴ μετὰ τὴν ἀνατολὴν τοῦ ἡλίου· ὅθεν μὴ ἰδόντες τὸν Αὐγερινόν, δὲν ἔσφαξαν τὸν Θεόδουλον, ἀλλ’ ἐσκέφθησαν νὰ τὸν πωλήσωσιν. Ἐπειδὴ δὲ οἱ ἀγοράζοντες ἔδιδον μόνον δύο φλωρία διὰ τὴν ἐξαγοράν του, εἷς βάρβαρος γυμνώσας τὸ ξίφος του ἠθέλησε νὰ τὸν κατασφάξῃ, καὶ τοῦτο βλέπων ὁ Ἐπίσκοπος ἠγόρασε αὐτόν, καὶ ἔπειτα τὸν ἠλευθέρωσεν.
Μετὰ ταῦτα ἐπανελθόντες οἱ Ὅσιοι εἰς τὴν ἔρημον ἔζησαν ὁμοῦ ἀρκετὸν καιρὸν μὲ πολλὴν ἐγκράτειαν, θαυμασίαν διαγωγὴν καὶ ὑπέρμετρον ἄσκησιν. Ἔγραψε δὲ ὁ Ὅσιος Νεῖλος, ὡς σοφὸς ὅπου ἦτο, λόγους ἀσκητικοὺς γέμοντας σοφίας καὶ ὠφελείας πολλῆς, καὶ ἐπιστολὰς πολλὰς καὶ κεφάλαια θαυμάσια, μὲ τὰ ὁποῖα παρακινεῖ τοὺς ἀναγινώσκοντας εἰς τὴν θείαν ἀγάπην καὶ τοῦ κόσμου τὴν ἀπάρνησιν. Ζήσας λοιπὸν οὗτος, πολιτείαν ἰσάγγελον, ἀπῆλθε ποὸς Κύριον [1]. Μετὰ τοῦτο καὶ ὁ ὄντως δοῦλος τοῦ Θεοῦ Θεόδουλος παρέδωκε καὶ αὐτὸς ἐν εἰρήνῃ τὸ πνεῦμά του εἰς τὰς ἀχράντους χεῖρας τοῦ Παντοκράτορος. Εἰς δὲ τὰς ἡμέρας Ἰουστίνου τοῦ αὐτοκράτορος ἔφεραν τὰ ἅγια αὐτῶν λείψανα μὲ ἄλλα τινῶν Ἀσκητῶν καὶ τὰ ἐνεταφίασαν εἰς τὴν Κωνσταντινούπολιν εἰς τὸν Ναὸν τοῦ Ἁγίου Ἀποστόλου Παύλου τὸν εὑρισκόμενον εἰς τὸ Ὀρφανοτροφεῖον, εἰς τὸν ὁποῖον ἔγιναν καὶ πολλὰ θαυμάσια εἰς δόξαν Πατρός, Υἱοῦ καὶ Ἁγίου Πνεύματος τῆς μιᾶς Θεότητος. ᾟ πρέπει κράτος, τιμὴ καὶ προσκύνησις πάντοτε, νῦν καὶ ἀεὶ καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. Ἀμήν.
Ὑποσημειώσεις
[1] Ὁ Ὅσιος Νεῖλος ἑορτάζεται τὴν ιβ’ (12ην) Νοεμβρίου (ἡμέτερος «Μέγας Συναξαριστὴς τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας», Τόμος ΙΑ’).