Τῇ αὐτῇ ἡμέρᾳ Κυριακῇ δευτέρᾳ τῶν Νηστειῶν, μνήμην ἐπιτελοῦμεν τοῦ ἐν Ἁγίοις Πατρὸς ἡμῶν ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ τοῦ Θαυματουργοῦ Ἀρχιεπισκόπου Θεσσαλονίκης, τοῦ Παλαμᾶ, διαπρέψαντος ἐν ἔτει ἀπὸ Χριστοῦ ͵ατμ’ (1340).

Ἡ δὲ Ἄννα ἡ τότε βασίλισσα, ἀκούσασα ὅτι ἐχειροτόνησε Διάκονον τὸν Ἀκίνδυνον, ὅστις ἦτο ὑπὸ δύο Ἁγίων Συνόδων ἀναθεματισμένος, τὸν ἐδίωξεν ἀπὸ τὴν Ἐκκλησίαν. Ἔμεινε δὲ κλεισμένος εἰς τὴν φυλακὴν ὁ θεῖος Γρηγόριος τέσσαρας χρόνους καὶ μολονότι ἦτο τὸ σῶμά του ἀσθενικὸν καὶ κατεφθαρμένον καὶ εἶχεν ἀνάγκην καθημερινῆς ἰατρείας, μ’ ὅλον τοῦτο ἔπασχεν ὅλα τὰ ἐναντία ἀπὸ τὴν ταλαιπωρίαν τῆς φυλακῆς. Ὅμως ἐπὶ τέλους καὶ ὁ Πατριάρχης, ὁ μεγαλύτερος ἐχθρός του, ὅστις τὸν ἐσυκοφάντησε καὶ τὸν κατέστησε μισητὸν καὶ ἐχθρὸν τῶν βασιλέων καὶ τὸν κατεδίκασεν εἰς φυλακήν, αὐτός, Συνόδου γενομένης κοινῆς, ἀπογυμνώνεται τῆς Ἱερωσύνης ὡς αἱρετικὸς καὶ ἀποβάλλεται τῆς Ἐκκλησίας. Ἡ καταδίκη αὕτη τοῦ Πατριάρχου Ἰωάννου τοῦ Καλέκα ὑπῆρξε καὶ καταδίκη μὲν καὶ ἐξοστράκισις τῆς αἱρέσεως, βεβαίωσις δὲ καὶ στηριγμὸς τῆς Ὀρθοδοξίας. Παρευθὺς τότε κατέπαυσε καὶ ὁ ἐμφύλιος πόλεμος καὶ οὕτως ἐξῆλθε καὶ ὁ μέγας Γρηγόριος ἀπὸ τὴν φυλακὴν καὶ ὕστερον ἀπὸ τόσους ἀγῶνας καὶ καταδίκην ἐπανέρχεται λαμπρῶς μὲ τοὺς στεφάνους τῆς ὁμολογίας εἰς τοὺς ἀγαπῶντας καὶ ἀγαπωμένους του ἀδελφούς. Ἂς παραδράμωμεν ὅμως τὰ ἄλλα καὶ ἂς εἴπωμεν μόνον, ὅτι τότε ἐχειροτονήθη Μητροπολίτης Θεσσαλονίκης, ἀφ’ οὗ πρότερον παρεκλήθη ἐπισταμένως καὶ ἀπὸ τὸν ἴδιον τὸν βασιλέα καὶ ἀπὸ τὸν Πατριάρχην Ἰσίδωρον.

Ἐπειδὴ ὅμως καὶ εἰς τὴν Θεσσαλονίκην ἠκολούθησε πρότερον σφοδρὰ διαμάχη, ἥτις καὶ δὲν εἶχεν ἀκόμη κατασιγάσει, διὰ τοῦτο διώκεται ἀπὸ τοὺς Θεσσαλονικεῖς ὁ ἄξιος Ἀρχιερεὺς τοῦ Θεοῦ Γρηγόριος. Ὅθεν φεύγων ἐκεῖθεν ἐπῆγε πάλιν εἰς τὸ Ἅγιον Ὄρος. Κατὰ τὴν ἡμέραν δὲ ἐκείνην κατὰ τὴν ὁποίαν ἐδίωξαν ἐκεῖθεν τὸν Ἅγιον, συνέπεσε νὰ εἶναι ἡ ἑορτὴ τῆς Γεννήσεως τῆς Θεοτόκου, οἱ δὲ Ἱερεῖς, οἵτινες ἐπρόκειτο νὰ συλλειτουργήσουν κατὰ τὴν ἑορτήν, παρακινηθέντες ἀπὸ εὐλαβῆ τινα συλλειτουργόν των Ἱερέα ὀρφανοτρόφον, ἔκαμαν δέησιν εἰς τὸν Θεόν, διὰ νὰ τοὺς δείξῃ διά τινος σημείου, ποίαν τάξιν καὶ παρρησίαν ἔχει παρ’ αὐτῷ ὁ θεῖος Γρηγόριος. Καὶ οἱ μὲν ἄλλοι συλλειτουργοὶ παρεκάλουν τὸν Θεὸν μόνον διὰ νὰ δώσῃ σημεῖον· ὁ δὲ ρηθεὶς ὀρφανοτρόφος Ἱερεὺς παρεκάλει νοερῶς τὸν Θεὸν νὰ δείξῃ τὸ σημεῖον τὸ ὁποῖον ζητοῦν οἱ συλλειτουργοί του εἰς τὴν παράλυτον θυγατέρα του καὶ νὰ ἰατρεύσῃ τὴν παράλυσίν της, τῆς ὁποίας ὅλα τὰ μέλη ἦσαν ξηρὰ καὶ ἀκίνητα τρεῖς ὁλοκλήρους χρόνους. Ὁ πανάγαθος λοιπὸν Θεός, διὰ νὰ δοξάσῃ τὸν ἰδικόν του θεράποντα, διὰ τὸν ὁποῖον ἐγίνετο καὶ ἡ δέησις, ἐγείρει ἔξαφνα τὴν κόρην ἀπὸ τὴν κλίνην καὶ τὴν κάμνει νὰ περιπατῇ ἀνεμποδίστως καὶ νὰ τρέχῃ μέσα εἰς τὸν οἶκον ὑγιής, χωρὶς νὰ ἔχῃ κανένα ὑπόλειμμα ἀσθενείας.


Ὑποσημειώσεις

[1] Περὶ τοῦ Ὁσίου τούτου Γρηγορίου, τοῦ ἐν τοῖς ὁρίοις τῆς Μεγίστης Λαύρας ἀσκήσαντος, βλέπε ἐν τόμῳ Δʹ τοῦ ἡμετέρου «Μεγάλου Συναξαριστοῦ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας», τῇ ϛʹ (6ῃ) τοῦ μηνὸς Ἀπριλίου.

[2] Ἐπὶ τοῦ θέματος τούτου, γλαφυρωτάτην καὶ διδακτικωτάτην ὁμιλίαν τοῦ Ἁγίου, ἐκφωνηθεῖσαν κατὰ τὴν παροῦσαν Δευτέραν Κυριακὴν τῆς Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς, καταχωρίζομεν ἐνταῦθα μετὰ τὴν βιογραφίαν του.

[3] Ἐπιστρέψας ὁ Βαρλαὰμ εἰς τὴν ἰδίαν αὑτοῦ πατρίδα ἀπέβαλε τὸ προσωπεῖον τῆς Ὀρθοδοξίας, τὴν ὁποίαν εἶχε δῆθεν ἀσπασθῆ καὶ ἐπανελθὼν εἰς τοὺς Λατίνους ἐγένετο Ἐπίσκοπος τῆς ἐν Ἰταλίᾳ Λατινικῆς Ἐπισκοπῆς Ἱέρακος. Οὐ μόνον δὲ τοῦτο ἀλλὰ καὶ πολλὰ ἔκτοτε κατὰ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας συνέγραψεν, ὑπὲρ τῆς ὁποίας τοσοῦτον ἄλλοτε δῆθεν ὑπερεμάχει (Κ. Παπαρρηγοπούλου, Ἱστ. Ἑλλ. Ἔθνους, τόμ. Εʹ (αʹ) σελ. 193).

[4] Στέφανος Δʹ ὁ Δουσὰν (1331-1355). Βλέπε περὶ τούτου ἐκτενὴ ὑποσημείωσιν ἐν τόμῳ Βʹ τοῦ ἡμετέρου «Μεγάλου Συναξαριστοῦ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας», εἰς τὸν βίον τοῦ Ὁσίου Συμεὼν τῆς ἐν Ἄθῳ Μονῆς τοῦ Χιλανταρίου, τῇ ιγʹ (13ῃ) τοῦ μηνὸς Φεβρουαρίου.

[5] Πρόκειται περὶ τοῦ Ἰωάννου Εʹ τοῦ Παλαιολόγου τοῦ βασιλεύσαντος κατὰ τὰ ἔτη 1341-1391. Οὗτος εὑρίσκετο τότε εἰς ἔριδας μετὰ τοῦ πενθεροῦ του βασιλέως Ἰωάννου Ϛʹ τοῦ Κατακουζηνοῦ (1347-1354). Ὑπῆρχε δὲ ἡ ἔρις διότι ἀποθανόντος ἐν ἔτει 1341 τοῦ Ἀνδρονίκου Γʹ τοῦ Παλαιολόγου (1328-1341), ἀνεκηρύχθη βασιλεὺς ὁ ἀνήλικος υἱός του Ἰωάννης Εʹ ἡλικίας τότε ἐννέα μόλις ἐτῶν. Ὁ Ἰωάννης Κατακουζηνός, φίλος στενὸς τοῦ Ἀνδρονίκου Γʹ, ἀνέλαβε τὴν προστασίαν τοὺ ἀνηλίκου βασιλέως, μετ’ ὀλίγον ὅμως ἀνεκηρύχθη βασιλεὺς ὁ ἴδιος, χωρὶς καὶ νὰ ἀποξενώσῃ τῆς βασιλείας τὸν Ἰωάννην Εʹ, μάλιστα τὸν ὑπάνδρευσε μετὰ τῆς θυγατρός του. Συνεπείᾳ τούτου ἠκολούθησαν αἱ προρρηθεῖσαι ἔριδες καὶ διαμάχαι, δι’ ἃς μεγίστη ὑπῆρξεν ἡ εὐθύνη τοῦ Πατριάρχου Ἰωάννου ΙΔʹ τοῦ Καλέκα, ἀλλὰ καὶ ὁ Ἰωάννης Εʹ ἀνάξιος ἀπεδείχθη τῆς τε βασιλείας καὶ τῆς Ὀρθοδοξίας, ἀποδεχθεὶς κατά τινα ἐπίσκεψίν του εἰς τὸν Πάπαν, ἐν ἔτει 1369, τὴν πρὸς ἐκεῖνον ὑποταγήν, τὴν ὁποίαν ὅμως ἀπέτρεψεν ἡ εὐσέβεια τοῦ Πατριάρχου Φιλοθέου καὶ τοῦ λαοῦ. Ὁ Ἰωάννης Ϛʹ ἐβασίλευσε μέχρι τοῦ ἔτους 1354, καθ’ ὃ ἀποχωρήσας τῆς βασιλείας ἐκάρη Μοναχὸς λαβὼν τὸ ὄνομα Ἰωάσαφ.

[6] Τόμος Ἀγάπης, σελ. 31.