Τῇ αὐτῇ ἡμέρᾳ Κυριακῇ δευτέρᾳ τῶν Νηστειῶν, μνήμην ἐπιτελοῦμεν τοῦ ἐν Ἁγίοις Πατρὸς ἡμῶν ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ τοῦ Θαυματουργοῦ Ἀρχιεπισκόπου Θεσσαλονίκης, τοῦ Παλαμᾶ, διαπρέψαντος ἐν ἔτει ἀπὸ Χριστοῦ ͵ατμ’ (1340).

Κατὰ τὴν θείαν ταύτην Λειτουργίαν, θέλων ὁ πανάγαθος Θεὸς νὰ δοξάσῃ τὸν πιστὸν δοῦλον του ᾠκονόμησε καὶ τὸ ἑξῆς θαῦμα. Ὁ προρρηθεὶς Ἱερεύς, ὁ ὀρφανοτρόφος, εἶχε παιδίον ἀρσενικόν, τὸ ὁποῖον ἔπασχεν ἀπὸ σεληνιασμὸν καὶ εἰς ἑκάστην περίοδον κρίσεως τὸ ἐταλαιπώρει ἀφάνταστα. Εἰς τὴν Λειτουργίαν λοιπὸν ἐκείνην συνελειτούργει καὶ ὁ πατὴρ τοῦ παιδίου μὲ τὸν Ἅγιον, τὸν παρεκάλεσε δὲ νὰ κοινωνήσῃ ὁ ἴδιος μὲ τὰς χεῖράς του τὸ πάσχον παιδίον, εὐθὺς δὲ ὡς τὸ ἐκοινώνησεν, ἔφυγεν ἀπ’ αὐτοῦ ἡ ἀσθένεια καὶ ἔμεινεν εἰς τὸ ἑξῆς ἐλεύθερον τὸ παιδίον δοξάζον τὸν Θεόν.

Μετὰ ταῦτα συνάξας ὁ Ἅγιος ὅλον τὸ ἱερατεῖον, παρέστησεν εἰς αὐτοὺς πόσον μέγα εἶναι τὸ ὕψος τῆς Ἱερωσύνης. Ἀλλὰ καὶ πάντοτε δὲν ἔπαυεν ἀπὸ τοῦ νὰ διδάσκῃ ἐπ’ Ἐκκλησίας καὶ κατ’ ἰδίαν ἕνα ἕκαστον καὶ ὅλους σχεδὸν μὲ τὴν διδασκαλίαν του καὶ μάλιστα μὲ τὸ καλὸν αὐτοῦ παράδειγμα τοὺς ὡδήγει πρὸς σωτηρίαν. Ἐπειδὴ δὲ οἱ ὁμόφρονες τοῦ Βαρλαὰμ καὶ τοῦ Ἀκινδύνου δὲν ἔπαυον ἀπὸ τοῦ νὰ ταράσσουν πάλιν τὴν Ὀρθόδοξον Ἐκκλησίαν, διὰ τοῦτο ὁ βασιλεὺς μετὰ τοῦ Πατριάρχου ἀποφασίζουν νὰ συγκροτήσουν πάλιν Σύνοδον εἰς τὴν βασιλεύουσαν, διὰ νὰ ἐξετασθοῦν ἀπ’ ἀρχῆς ἐκεῖνα τὰ ὁποῖα ἔλεγον ἐκεῖνοι, καθότι τοῦτο ἐζήτουν καὶ ἐκεῖνοι καθ’ ἑκάστην. Καὶ λοιπὸν πρὸ τῶν ἄλλων ζητεῖται ὁ θεῖος Γρηγόριος ὁ καὶ ὅλων τῶν ἄλλων ἀξιώτερος· ὅθεν προσκληθεὶς μὲ γράμματα βασιλικὰ καὶ πατριαρχικὰ ἀνέβη εἰς τὴν Κωνσταντινούπολιν. Ὅταν λοιπὸν συνεκροτήθη ἡ Σύνοδος, ἥτις ἦτο ἄκρως λαμπρὰ καὶ μεγάλη, παρακινηθεὶς πολὺ ὁ Ἅγιος ἀπὸ τὸν βασιλέα καὶ ἀπὸ τὴν Σύνοδον, ἐκήρυξεν ἐνώπιον ὅλης τῆς Συνόδου τὰ Ὀρθόδοξα δόγματα τῆς Πίστεως μὲ λόγους καὶ συγγράμματα καὶ θαυμαστὰς δημηγορίας, μετὰ δὲ τὸ τέλος τῆς Συνόδου ἐπέστρεψε τὸ συντομώτερον εἰς τὸ ποίμνιόν του. Ὅμως καὶ πάλιν τοῦ ἐμποδίζεται ἡ εἴσοδος εἰς τὴν Θεσσαλονίκην, ὄχι πλέον ἀπὸ τοὺς ἐπαρχιώτας του, ἀλλὰ ἀπὸ τὸν Ἰωάννην τὸν Παλαιολόγον [5], ὅστις διέτριβε τότε ἐκεῖ. Ἐξ ἀνάγκης λοιπὸν κατέφυγεν εἰς τὸ Ἅγιον Ὄρος, ἀλλ’ ὕστερον ἀπὸ τρεῖς μῆνας προσεκλήθη ἀπὸ τὸν ἴδιον Ἰωάννην καὶ ἐπέστρεψε καὶ πάλιν εἰς τὴν ἐπαρχίαν του, τὴν ὁποίαν ἐποίμαινε καὶ ὠφέλει ψυχικὰ καὶ σωματικά.


Ὑποσημειώσεις

[1] Περὶ τοῦ Ὁσίου τούτου Γρηγορίου, τοῦ ἐν τοῖς ὁρίοις τῆς Μεγίστης Λαύρας ἀσκήσαντος, βλέπε ἐν τόμῳ Δʹ τοῦ ἡμετέρου «Μεγάλου Συναξαριστοῦ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας», τῇ ϛʹ (6ῃ) τοῦ μηνὸς Ἀπριλίου.

[2] Ἐπὶ τοῦ θέματος τούτου, γλαφυρωτάτην καὶ διδακτικωτάτην ὁμιλίαν τοῦ Ἁγίου, ἐκφωνηθεῖσαν κατὰ τὴν παροῦσαν Δευτέραν Κυριακὴν τῆς Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς, καταχωρίζομεν ἐνταῦθα μετὰ τὴν βιογραφίαν του.

[3] Ἐπιστρέψας ὁ Βαρλαὰμ εἰς τὴν ἰδίαν αὑτοῦ πατρίδα ἀπέβαλε τὸ προσωπεῖον τῆς Ὀρθοδοξίας, τὴν ὁποίαν εἶχε δῆθεν ἀσπασθῆ καὶ ἐπανελθὼν εἰς τοὺς Λατίνους ἐγένετο Ἐπίσκοπος τῆς ἐν Ἰταλίᾳ Λατινικῆς Ἐπισκοπῆς Ἱέρακος. Οὐ μόνον δὲ τοῦτο ἀλλὰ καὶ πολλὰ ἔκτοτε κατὰ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας συνέγραψεν, ὑπὲρ τῆς ὁποίας τοσοῦτον ἄλλοτε δῆθεν ὑπερεμάχει (Κ. Παπαρρηγοπούλου, Ἱστ. Ἑλλ. Ἔθνους, τόμ. Εʹ (αʹ) σελ. 193).

[4] Στέφανος Δʹ ὁ Δουσὰν (1331-1355). Βλέπε περὶ τούτου ἐκτενὴ ὑποσημείωσιν ἐν τόμῳ Βʹ τοῦ ἡμετέρου «Μεγάλου Συναξαριστοῦ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας», εἰς τὸν βίον τοῦ Ὁσίου Συμεὼν τῆς ἐν Ἄθῳ Μονῆς τοῦ Χιλανταρίου, τῇ ιγʹ (13ῃ) τοῦ μηνὸς Φεβρουαρίου.

[5] Πρόκειται περὶ τοῦ Ἰωάννου Εʹ τοῦ Παλαιολόγου τοῦ βασιλεύσαντος κατὰ τὰ ἔτη 1341-1391. Οὗτος εὑρίσκετο τότε εἰς ἔριδας μετὰ τοῦ πενθεροῦ του βασιλέως Ἰωάννου Ϛʹ τοῦ Κατακουζηνοῦ (1347-1354). Ὑπῆρχε δὲ ἡ ἔρις διότι ἀποθανόντος ἐν ἔτει 1341 τοῦ Ἀνδρονίκου Γʹ τοῦ Παλαιολόγου (1328-1341), ἀνεκηρύχθη βασιλεὺς ὁ ἀνήλικος υἱός του Ἰωάννης Εʹ ἡλικίας τότε ἐννέα μόλις ἐτῶν. Ὁ Ἰωάννης Κατακουζηνός, φίλος στενὸς τοῦ Ἀνδρονίκου Γʹ, ἀνέλαβε τὴν προστασίαν τοὺ ἀνηλίκου βασιλέως, μετ’ ὀλίγον ὅμως ἀνεκηρύχθη βασιλεὺς ὁ ἴδιος, χωρὶς καὶ νὰ ἀποξενώσῃ τῆς βασιλείας τὸν Ἰωάννην Εʹ, μάλιστα τὸν ὑπάνδρευσε μετὰ τῆς θυγατρός του. Συνεπείᾳ τούτου ἠκολούθησαν αἱ προρρηθεῖσαι ἔριδες καὶ διαμάχαι, δι’ ἃς μεγίστη ὑπῆρξεν ἡ εὐθύνη τοῦ Πατριάρχου Ἰωάννου ΙΔʹ τοῦ Καλέκα, ἀλλὰ καὶ ὁ Ἰωάννης Εʹ ἀνάξιος ἀπεδείχθη τῆς τε βασιλείας καὶ τῆς Ὀρθοδοξίας, ἀποδεχθεὶς κατά τινα ἐπίσκεψίν του εἰς τὸν Πάπαν, ἐν ἔτει 1369, τὴν πρὸς ἐκεῖνον ὑποταγήν, τὴν ὁποίαν ὅμως ἀπέτρεψεν ἡ εὐσέβεια τοῦ Πατριάρχου Φιλοθέου καὶ τοῦ λαοῦ. Ὁ Ἰωάννης Ϛʹ ἐβασίλευσε μέχρι τοῦ ἔτους 1354, καθ’ ὃ ἀποχωρήσας τῆς βασιλείας ἐκάρη Μοναχὸς λαβὼν τὸ ὄνομα Ἰωάσαφ.

[6] Τόμος Ἀγάπης, σελ. 31.