Τῇ αὐτῇ ἡμέρᾳ Κυριακῇ δευτέρᾳ τῶν Νηστειῶν, μνήμην ἐπιτελοῦμεν τοῦ ἐν Ἁγίοις Πατρὸς ἡμῶν ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ τοῦ Θαυματουργοῦ Ἀρχιεπισκόπου Θεσσαλονίκης, τοῦ Παλαμᾶ, διαπρέψαντος ἐν ἔτει ἀπὸ Χριστοῦ ͵ατμ’ (1340).

Ἀλλ’ ἐπειδὴ καὶ αὐτὸς ἄνθρωπος ἦτο, καὶ ἔπρεπε νὰ πληρώσῃ τὸ κοινὸν χρέος, διὰ τοῦτο ἀφοῦ παρῆλθον τρεῖς χρόνοι ἀπὸ τῆς τελευταίας ἐπιστροφῆς του ἐκ Κωνσταντινουπόλεως ἠσθένησε καὶ ἔπεσεν εἰς τὴν κλίνην καὶ τότε διδάσκων ἱκανῶς τοὺς παρόντας προεῖπε τὸ τέλος του, φανερώνων ρητῶς πρὸ πολλῶν ἡμερῶν καὶ αὐτὴν τὴν ἡμέραν, κατὰ τὴν ὁποίαν ἔμελλε νὰ τελειώσῃ. Διότι εἶπε πρὸς τοὺς φίλους του, ὅτι θέλει ἔλθει τὸ τέλος του ὕστερα ἀπὸ τὴν ἑορτὴν τοῦ Χρυσοστόμου, τῇ δεκάτῃ τετάρτῃ δηλαδὴ τοῦ Νοεμβρίου μηνός· διότι ἐφάνη εἰς αὐτὸν ἐν ὁράματι ὁ θεῖος Χρυσόστομος καὶ τὸν ἐκάλει πρὸς αὐτὸν ὡς ὁμότροπόν του καὶ ἀγαπητὸν καὶ συγκάτοικον. Ὅταν δὲ ὁ τοῦ Θεοῦ Ἀρχιερεὺς ἔπνεε τὰ λοίσθια καὶ ἐβάδιζε μὲ ὅλην τὴν προσοχὴν τὸν δρόμον του πρὸς τὰ οὐράνια, ἔλεγέ τι μὲ ἀδύνατον φωνήν, οἱ δὲ παρόντες προσηλώσαντες τὴν προσοχήν των νὰ ἀκούσουν τὶ ἔλεγεν, ἄλλο δὲν ἤκουσαν, εἰμὴ μόνον τὰ ἀκόλουθα ἱερὰ λόγια: «Τὰ ἐπουράνια εἰς τὰ ἐπουράνια»· αὐτὰ δὲ ἔλεγεν ἀκατάπαυστα, ἕως οὗ ἡ θεία καὶ ὑπερουράνιος Χάρις, ἥτις κατῴκει εἰς τὴν οὐράνιον ἐκείνην ψυχήν, διεχώρισεν αὐτὴν ἀπὸ τὸ ὁμότροπον αὐτῆς σῶμα κατὰ τὴν ιδ’ (14ην) Νοεμβρίου τοῦ ἔτουτ ͵ατνθ’ (1359). Ὑπῆρξε δὲ ἡ ὅλη ζωὴ τοῦ θαυμασίου Γρηγορίου χρόνοι ἑξήκοντα τρεῖς, ἀπὸ τοὺς ὁποίους δώδεκα καὶ μῆνας ἕξ ἐποίμανεν ἀρχιερατικῶς τὴν Ἐκκλησίαν τοῦ Θεοῦ.

Ἀφ’ οὗ δὲ ἡ μακαρία αὐτοῦ ψυχὴ ἐξῆλθε τοῦ σώματος ἡ παντουργὸς Χάρις τοῦ Ἁγίου Πνεύματος ἐφανέρωσεν ἐξαισίως καὶ εἰς τοὺς ἔξω τὴν ἐσωτερικὴν λαμπρότητα τῆς ψυχῆς του, ἐπειδὴ φῶς πολὺ καὶ παράδοξον ἐγέμισε τὸ κελλίον ἐκεῖνο, εἰς τὸ ὁποῖον ἐκείτετο τὸ ἱερὸν τοῦ Ἁγίου Λείψανον· συγχρόνως ἔλαμψε καὶ τὸ πρόσωπόν του, παρ’ ὅλον ὅτι ἦτο στυγνότατον καὶ κατάξηρον ἀκόμη καὶ πρὸ τῆς νεκρώσεως αὐτοῦ. Τῆς ὑπερουσίου δὲ αὐτῆς λαμπρότητος τοῦ προσώπου τοῦ Ἁγίου παρέστησαν μάρτυρες ὅλοι σχεδὸν οἱ ἄνθρωποι τῆς πόλεως, οἱ ὁποῖοι συνέδραμον τότε κατὰ τὸν ἐνταφιασμὸν τοῦ ἱεροῦ ἐκείνου Λειψάνου. Ἔμεινε δὲ ἀχώριστος ἀπὸ τὸν Ἅγιον καὶ ἀπὸ τοῦ ἱεροῦ αὐτοῦ Λειψάνου ἡ Χάρις τοῦ Παναγίου Πνεύματος, καὶ εἰς τὸ ἑξῆς ἀνέδειξε τὸν ἱερὸν τάφον του θείου φωτὸς κατοικητήριον καὶ θαυμάτων πηγὴν καὶ βρύσιν ἱερῶν χαρισμάτων καὶ κοινὸν ἰατρεῖον ἀδάπανον. Ὅθεν καὶ Θαυματουργὸς ἐπωνομάσθη, καὶ εἶναι τῇ ἀληθείᾳ θαυματουργός. Ἐπιθυμητὸν δὲ πρᾶγμα εἶναι εἰς ἐμὲ νὰ διηγηθῶ τὰ θαύματα, τὰ ὁποῖα ἔκαμεν ὁ Ἅγιος εἰς πολλούς.


Ὑποσημειώσεις

[1] Περὶ τοῦ Ὁσίου τούτου Γρηγορίου, τοῦ ἐν τοῖς ὁρίοις τῆς Μεγίστης Λαύρας ἀσκήσαντος, βλέπε ἐν τόμῳ Δʹ τοῦ ἡμετέρου «Μεγάλου Συναξαριστοῦ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας», τῇ ϛʹ (6ῃ) τοῦ μηνὸς Ἀπριλίου.

[2] Ἐπὶ τοῦ θέματος τούτου, γλαφυρωτάτην καὶ διδακτικωτάτην ὁμιλίαν τοῦ Ἁγίου, ἐκφωνηθεῖσαν κατὰ τὴν παροῦσαν Δευτέραν Κυριακὴν τῆς Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς, καταχωρίζομεν ἐνταῦθα μετὰ τὴν βιογραφίαν του.

[3] Ἐπιστρέψας ὁ Βαρλαὰμ εἰς τὴν ἰδίαν αὑτοῦ πατρίδα ἀπέβαλε τὸ προσωπεῖον τῆς Ὀρθοδοξίας, τὴν ὁποίαν εἶχε δῆθεν ἀσπασθῆ καὶ ἐπανελθὼν εἰς τοὺς Λατίνους ἐγένετο Ἐπίσκοπος τῆς ἐν Ἰταλίᾳ Λατινικῆς Ἐπισκοπῆς Ἱέρακος. Οὐ μόνον δὲ τοῦτο ἀλλὰ καὶ πολλὰ ἔκτοτε κατὰ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας συνέγραψεν, ὑπὲρ τῆς ὁποίας τοσοῦτον ἄλλοτε δῆθεν ὑπερεμάχει (Κ. Παπαρρηγοπούλου, Ἱστ. Ἑλλ. Ἔθνους, τόμ. Εʹ (αʹ) σελ. 193).

[4] Στέφανος Δʹ ὁ Δουσὰν (1331-1355). Βλέπε περὶ τούτου ἐκτενὴ ὑποσημείωσιν ἐν τόμῳ Βʹ τοῦ ἡμετέρου «Μεγάλου Συναξαριστοῦ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας», εἰς τὸν βίον τοῦ Ὁσίου Συμεὼν τῆς ἐν Ἄθῳ Μονῆς τοῦ Χιλανταρίου, τῇ ιγʹ (13ῃ) τοῦ μηνὸς Φεβρουαρίου.

[5] Πρόκειται περὶ τοῦ Ἰωάννου Εʹ τοῦ Παλαιολόγου τοῦ βασιλεύσαντος κατὰ τὰ ἔτη 1341-1391. Οὗτος εὑρίσκετο τότε εἰς ἔριδας μετὰ τοῦ πενθεροῦ του βασιλέως Ἰωάννου Ϛʹ τοῦ Κατακουζηνοῦ (1347-1354). Ὑπῆρχε δὲ ἡ ἔρις διότι ἀποθανόντος ἐν ἔτει 1341 τοῦ Ἀνδρονίκου Γʹ τοῦ Παλαιολόγου (1328-1341), ἀνεκηρύχθη βασιλεὺς ὁ ἀνήλικος υἱός του Ἰωάννης Εʹ ἡλικίας τότε ἐννέα μόλις ἐτῶν. Ὁ Ἰωάννης Κατακουζηνός, φίλος στενὸς τοῦ Ἀνδρονίκου Γʹ, ἀνέλαβε τὴν προστασίαν τοὺ ἀνηλίκου βασιλέως, μετ’ ὀλίγον ὅμως ἀνεκηρύχθη βασιλεὺς ὁ ἴδιος, χωρὶς καὶ νὰ ἀποξενώσῃ τῆς βασιλείας τὸν Ἰωάννην Εʹ, μάλιστα τὸν ὑπάνδρευσε μετὰ τῆς θυγατρός του. Συνεπείᾳ τούτου ἠκολούθησαν αἱ προρρηθεῖσαι ἔριδες καὶ διαμάχαι, δι’ ἃς μεγίστη ὑπῆρξεν ἡ εὐθύνη τοῦ Πατριάρχου Ἰωάννου ΙΔʹ τοῦ Καλέκα, ἀλλὰ καὶ ὁ Ἰωάννης Εʹ ἀνάξιος ἀπεδείχθη τῆς τε βασιλείας καὶ τῆς Ὀρθοδοξίας, ἀποδεχθεὶς κατά τινα ἐπίσκεψίν του εἰς τὸν Πάπαν, ἐν ἔτει 1369, τὴν πρὸς ἐκεῖνον ὑποταγήν, τὴν ὁποίαν ὅμως ἀπέτρεψεν ἡ εὐσέβεια τοῦ Πατριάρχου Φιλοθέου καὶ τοῦ λαοῦ. Ὁ Ἰωάννης Ϛʹ ἐβασίλευσε μέχρι τοῦ ἔτους 1354, καθ’ ὃ ἀποχωρήσας τῆς βασιλείας ἐκάρη Μοναχὸς λαβὼν τὸ ὄνομα Ἰωάσαφ.

[6] Τόμος Ἀγάπης, σελ. 31.