Λόγος εἰς τὴν ἐξορίαν τοῦ Ἀδάμ, ἐκ τοῦ «Θησαυροῦ» Δαμασκηνοῦ τοῦ Στουδίτου Ὑποδιακόνου, τοῦ μετέπειτα γενομένου Ἐπισκόπου Λιτῆς καὶ Ρενδίνης καὶ εἶτα Ναυπάκτου καὶ Ἄρτης. Ἐνταῦθα παρατίθεται διεσκευασμένος κατὰ τὴν φράσιν.

Λέγουσιν δέ τινες ὅτι ἓξ ὥρας μόνον ἔκαμεν ὁ Ἀδὰμ εἰς τὸν Παράδεισον· ἄλλοι δὲ πάλιν εἶπον, ὅτι ἑπτὰ ἔτη, ἐπειδὴ εἶναι τίμιος ὁ ἕβδομος ἀριθμός. Φιλόσοφος δέ τις Ἑβραῖος, ὀνόματι Φίλων, λέγει, ὅτι ἔκαμεν ἑκατὸν ἔτη. Πλὴν οἱ Ἅγιοι Πατέρες δὲν ἠσχολήθησαν περὶ τούτου νὰ εὕρουν τὴν ἀκρίβειαν, διότι δὲν ἀποτελεῖ τοῦτο κανὲν δόγμα· τόσον δὲ μόνον εἶπον, ὅτι ἕκτῃ ὥρᾳ ἐξεβλήθη ὁ Ἀδὰμ ἀπὸ τοῦ Παραδείσου, ἐπειδὴ κατὰ τὴν ἕκτην ὥραν ἥπλωσε καὶ ὁ Χριστὸς τὰς χεῖράς Του εἰς τὸν Σταυρόν, διὰ νὰ διορθώσῃ τὴν παρακοὴν τοῦ Ἀδάμ. Οὕτω ἔγινεν, εὐλογημένοι Χριστιανοί, ἡ παράβασις τοῦ Ἀδάμ, τὰ δὲ πλέον τούτων περιττολογήματα εἶναι λόγια αἱρετικῶν, ἤτοι ὅτι ἔπεσεν ὁ Ἀδὰμ μετὰ τῆς Εὔας εἰς τὸν Παράδεισον, καὶ διὰ τοῦτο ἐδιώχθη· ὅτι καὶ ὁ διάβολος ἐξέπεσε, διότι δὲν ἤθελε νὰ προσκυνύσῃ τὸν Ἀδάμ· καὶ ἄλλα πολλὰ φλυαρήματα, ἅπερ λέγουν αἱ γυναῖκες καὶ οἱ ἀγράμματοι ἄνθρωποι. Ὅλα αὐτὰ εἶναι τοῦ πονηροῦ διαβόλου διανοήματα καὶ λόγια· διότι καθὼς ἐπλάνησεν ἐκείνους καὶ ἔφαγον, οὕτω πλανᾷ καὶ αὐτοὺς διὰ νὰ τοὺς κολάζῃ μὲ τὰς βλασφημίας των.

Ἀφοῦ λοιπὸν ἐξεβλήθη ὁ Ἀδὰμ ἀπὸ τὸν Παράδεισον, ἐκάθητο ἀπέναντι αὐτοῦ καὶ ἔδερε τὸν ἑαυτόν του, ἔσκαπτε μετὰ δακρύων τὴν γῆν, ἐδούλευε μὲ ἀναστεναγμούς, βρεγμένος ἀπὸ τὸν ἱδρῶτα, κατακεκαυμένος ἀπὸ τὸν καύσωνα τοῦ ἡλίου, κρυώνων ἀπὸ τὴν ψύχραν τῆς νυκτός, καὶ ἁπλῶς εἰπεῖν δὲν ἔπαυε κλαίων, ἐνθυμούμενος ἀπὸ ποῖα ἀγαθὰ ἐξέπεσεν. Ἀνεστέναζεν ἐξ ὅλης ψυχῆς, ἔχυνεν ὡς ποταμὸν τὰ δάκρυα, ἔκρουε τὸ στῆθος του, ἐτάρασσε τὴν κεφαλήν του, ἔτρεμεν ὅλος, οἱ ὀφθαλμοί του ἐγίνοντο βρύσεις. Ἐνατενίζων δὲ πρὸς τὸν Παράδεισον, ἔκλαιε μεγαλοφώνως, καὶ ἔλεγεν· «Ὤ πόσα καλὰ ἐστερήθην, γλυκύτατε Παράδεισε! Πόσην χαρὰν εἶχεν ἡ ψυχή μου, ὅταν ἔβλεπα τὸ κάλλος σου! Πόσην ἀγαλλίασιν εἶχα καὶ ἀπελάμβανα, ὅταν ἐκαθήμην ἐντός σου! Πῶς ἔχαιρον ἀπὸ τὰς εὐωδίας τῶν ἀνθέων σου! Πῶς εὐφραινόμην ἀπὸ τὴν εὐωδίαν σου! Πῶς εἶχον τράπεζαν ἕτοιμον καὶ ἀκοπίαστον! Πῶς ἐγλύκαινε τὴν ψυχήν μου ἡ μελῳδία τῶν Ἀγγέλων! Πῶς ἔλαμπεν ἔμπροσθέν μου τὸ φῶς τὸ ὑπέρλαμπρον! Ὅλα τὰ ποιήματα τοῦ Θεοῦ ὡς βασιλέα μὲ ἐτιμοῦσαν, ὅλα τὰ θηρία μὲ ἐφοβοῦντο, ὅλα τὰ πετεινὰ ὥριζα, ὅλα τὰ κτίσματα ὡς αὐθέντην μὲ εἶχον. Τώρα ὅμως ἐστερήθην ὅλα ὡς παραβάτης, ἐδιώχθην ἀπὸ τὴν ἀπόλαυσίν σου ὡς παρήκοος, ἐξωρίσθην ἀπὸ τὴν εὐωδίαν σου ὡς παράνομος. Τὸ λοιπὸν τί νὰ κλαύσω πρῶτον; Τὴν στέρησιν τοῦ κάλλους σου; Τὴν χαρὰν τὴν ἀκατάπαυστον; Τὴν ἀμέριμνον ζωήν; Τὴν πολλὴν τιμήν; Τὸν μακρυσμὸν τῶν Ἀγγέλων; Τὴν στέρησιν τῶν Ἀρχαγγέλων;».


Ὑποσημειώσεις

[1] Προφανῶς ὁ συγγραφεὺς ἐννοεῖ ἐνταῦθα τὸ ρητόν· «Οὐκ ὠφελήσουσι θησαυροὶ ἀνόμους, δικαιοσύνη δὲ ρύσεται ἐκ θανάτου» (Παρ. ιʹ 2), ὡς δικαιοσύνης λαμβανομένης ἐνταῦθα τῆς ἀρετῆς τῆς ἐλεημοσύνης. Οὕτως ἑρμηνεύει τὸ ρητὸν τοῦτο καὶ ὁ ἀείμνηστος Ἀρχιμανδρίτης Ἰωὴλ Γιαννακόπουλος, ὅστις ἐν τῇ ἑρμηνείᾳ τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης ὡς ἑξῆς ἑρμηνεύει τὸ ἐν λόγῳ ρητόν· «Οἱ παράνομοι θησαυροὶ οὐδόλως θὰ ὠφελήσουν τοὺς παρανόμους ἀνθρώπους. Ἡ ἀρετὴ ἐλεημοσύνη θὰ ἀπαλλάξῃ τὸν ἄνθρωπον ἐκ τῆς καταστροφῆς». Ὑποσημειοῖ δὲ ὁ αὐτὸς ἐκεῖσε καὶ τὰ ἑξῆς: «Δικαιοσύνη γενικῶς πᾶσα ἀρετή. Ἐδῶ μᾶλλον ἡ ἐλεημοσύνη» (Ἀρχιμ. Ἰωὴλ Γιαννακοπούλου «Ἡ Παλαιὰ Διαθήκη», τόμ. 25ος, σελ. 63). Λέγει δὲ καὶ ὁ Προφητάναξ Δαβίδ· «ἐσκόρπισεν, ἔδωκε τοῖς πένησιν, ἡ δικαιοσύνη (ἡ δικαία αὕτη πρᾶξις τῆς ἐλεημοσύνης) αὐτοῦ μένει εἰς τὸν αἰῶνα τοῦ αἰῶνος, τὸ κέρας αὐτοῦ ὑψωθήσεται ἐν δόξῃ» (Ψαλμ. ριαʹ 9).

[2] Εἶπε δηλαδὴ ὁ Ἄγγελος Ραφαὴλ πρὸς τὸν Τωβίτ· «ἐλεημοσύνη γὰρ ἐκ θανάτου ρύεται, καὶ αὕτη ἀποκαθαριεῖ πᾶσαν ἁμαρτίαν» (Τωβὶτ ιβʹ 9).

[3] Αἰγύπτιοι [ἐξ οὗ καὶ Γύφτοι]· πρόκειται περὶ τῶν Ἀθιγγάνων, οἵτινες ἦσαν πλανόδιοι ὀργανοπαῖκται τοῦ καιροῦ ἐκείνου καὶ περιερχόμενοι τὰς πόλεις καὶ τὰ χωρία καὶ μάλιστα κατὰ τὰς πανηγύρεις, διεσκέδαζον τοὺς ἀνθρώπους διὰ τῶν ὀργάνων των.