Λόγος Ἐγκωμιαστικὸς διαλαμβάνων ἐν Συντομία περὶ ΠΑΝΤΩΝ τῶν ΟΣΙΩΝ καὶ ΑΓΙΩΝ ΠΑΤΕΡΩΝ τῶν ἐν τῷ ΑΓΙῼ ΟΡΕΙ τοῦ Ἄθω Λαμψάντων. Τοῦ Ὁσίου Πατρὸς ἡμῶν Νικοδήμου τοῦ Ἁγιορείτου διεσκευασμένος κατὰ τὴν φράσιν.

(ε’.) Ἂς ὑπάγωμεν εἰς τὴν ἱερὰν καὶ Βασιλικὴν Μονὴν τοῦ Διονυσίου· καὶ ἐδῶ εὑρίσκομεν πρῶτον τὸν Ἅγιον Διονύσιον, ὅστις ἀσκήσας πρότερον κατὰ μόνας ἐπάνω εἰς τὸ βουνόν, εἰς τὸν καλούμενον παλαιὸν Πρόδρομον, ὕστερον δι’ ὀπτασίας θείου φωτὸς ἔκτισε τὴν Μονὴν τοῦ Βαπτιστοῦ Ἰωάννου, τὴν ἐπονομαζομένην εἰς τὸ ὄνομά του, μὲ ἔξοδα τοῦ βασιλέως Ἀλεξίου τοῦ Κομνηνοῦ, οὗτινος καὶ τὸ ἅγιον Λείψανον ἐτέλεσε πολλὰ θαύματα [Ἰουνίου 25η, τόμος Ϛʹ].

Ἐδῶ ἐτελείωσε καὶ ὁ πνευματοφόρος ἐκεῖνος καὶ θεοφόρος Δομέτιος, ὁ συνασκητὴς καὶ φίλος τοῦ Ἁγίου Διονυσίου, ὅστις ποιμὴν καὶ Ἡγούμενος τῆς αὐτῆς Μονῆς ἐχρημάτισεν [Ἰουνίου 25η, τόμος Ϛʹ].

Ἐδῶ ἔλαμψεν ὡς ἀστὴρ φαεινότατος καὶ ὁ Ἅγιος Νήφων, ὅστις ἀφ’ οὗ ἔγινε Μοναχὸς καὶ Ἱερομόναχος εἰς τὸ αὐτὸ Μοναστήριον, καὶ ἀφ’ οὗ ἐφάνη ὡς στῦλος οὐράνιος γεμᾶτος φῶς, τὸ ὁποῖον ἀνέβαινεν ἕως τοῦ οὐρανοῦ, ὅταν ὁ Ἅγιος προσηύχετο, ὕστερον ἔγινε Μητροπολίτης Θεσσαλονίκης, καὶ ἀπὸ Θεσσαλονίκης ἔγινε καὶ Πατριάρχης δύο φοράς. Πορευθεὶς δὲ εἰς Βλαχίαν, ἐφώτισεν αὐτὴν μὲ τὰς θείας καὶ χρυσᾶς του διδασκαλίας, καὶ τὴν ἐστόλισε μὲ τὰ χριστιανικὰ ἤθη καὶ τὰς ἀρετάς, ἥτις ἦτο πρότερον γεμάτη ἀπὸ κακίας. Μετὰ δὲ ταῦτα ἐλθὼν ἀγνώριστος εἰς τὸ αὐτὸ Μοναστήριον, ἔγινεν ἐπιστάτης τῶν ἡμιόνων· δι’ ὀπτασίας ὅμως τοῦ θείου Προδρόμου φανερωθεὶς εἰς τὸν Ἡγούμενον, παρέμεινε τοῦ λοιποῦ ἐν αὐτῷ ἡσυχάζων· ἐτελείωσε δὲ ἐκεῖ τὴν ζωήν του μὲ πολλὰ θαύματα, ἀφήνων εἰς τὸ Μοναστήριον θησαυρὸν ἀνέκλειπτον τὰ ἅγια αὐτοῦ Λείψανα, οὐράνιον εὐωδίαν ἐκπέμποντα καὶ θαύματα ἐργαζόμενα [Αὐγούστου 11η, τόμος Ηʹ].

Εἰς τὸ Μοναστήριον τοῦ Διονυσίου εὑρίσκομεν καὶ τοὺς δύο Ὁσιομάρτυρας, Μακάριον καὶ Ἰωάσαφ, τοὺς μαθητὰς τοῦ Ἁγίου Νήφωνος, οἵτινες φλεγόμενοι ὑπὸ τῆς θείας ἀγάπης, καὶ λαβόντες τὰς εὐχὰς τοῦ Ἁγίου, ὁ μὲν Μακάριος ἐπῆγεν εἰς Θεσσαλονίκην, καὶ κηρύξας παρρησίᾳ τὸν Χριστὸν ὡς Θεὸν ἀληθινὸν ἐνώπιον τῶν Ἀγαρηνῶν, ἔλαβε διαφόρους βασάνους, καὶ οὕτω ἀπετμήθη τὴν κεφαλήν [Σεπτεμβρίου 14η, τόμος Θʹ], ἐν ἔτει ͵αφκζ’ (1527). Ὁ δὲ Ἰωάσαφ, μετὰ τὴν κοίμησιν τοῦ Ἁγίου, ἀπελθὼν εἰς Κωνσταντινούπολιν, καὶ κηρύξας παρρησίᾳ τὸ μυστήριον τῆς Ἁγίας Τριάδος, ἐβασανίσθη πρότερον διαφόρως, ὕστερον δὲ ἀπετμήθη τὴν κεφαλήν, ἐν ἔτει ͵αφλϛ’ (1536).


Ὑποσημειώσεις

[1] Ἡ μνήμη τῶν ὑπὸ τῶν Λατινοφρόνων ἀναιρεθέντων ἐν Ἁγίῳ Ὄρει Ὁσίων Πατέρων ἐπιτελεῖται τῶν μὲν Δώδεκα Βατοπαιδινῶν μετὰ τοῦ Ἡγουμένου αὐτῶν Εὐθυμίου τῇ δʹ (4ῃ) Ἰανουαρίου, τῶν δὲ Εἰκοσιὲξ Ζωγραφιτῶν τῇ κβʹ (22ῃ) Σεπτεμβρίου. (Βλέπε ἐν τόμῳ Αʹ καὶ Θʹ ἀντιστοίχως).

[2] Ἰουνίου 12η, τόμος Ϛʹ.

[3] Ἐν ἀγκύλαις ἀναγράφονται ὁ μὴν καὶ ἡ ἡμέρα καθ’ ἣν ἕκαστος τῶν ἐνταῦθα ἀναφερομένων Ἁγίων ἑορτάζεται ἰδιαιτέρως· καθὼς καὶ ὁ τόμος τοῦ ἡμετέρου «Μεγάλου Συναξαριστοῦ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας» ἐν ᾧ περιέχονται τὰ κατ’ αὐτούς.

[4] Περί τοῦ Ὁσιομάρτυρος τούτου Κοσμᾶ οὐδὲν ἕτερον ἔγγραφον ὑπόμνημα ἔφθασε μέχρις ἡμῶν, πλὴν τῶν ὅσων ἐνταῦθα ἀναφέρονται.

[5] Ὁ μὲν Ὅσιος οὗτος Γαβριὴλ ἑορτάζεται Μαΐου 13 (βλέπε ἐν τόμῳ Εʹ), περὶ δὲ τῆς θαυματουργοῦ Εἰκόνος τῆς Παναγίας Πορταϊτίσσης βλέπε ἐν τῷ ἀνὰ χεῖρας τόμῳ, ἐν τῇ Τρίτῃ τῆς Διακαινησίμου.

[6] Τὸ Τίρνοβον αὐτὸ εἶναι πόλις τῆς Βουλγαρίας ἐπὶ τοῦ ποταμοῦ Ἰάντρα, ἡ ὁποῖα ὑπῆρξεν πρωτεύουσα ὁμωνύμου κράτους ἀπὸ τοῦ ἔτους 1186 μέχρι τοῦ 1393. Ὁ δὲ ἐνταῦθα ἀναφερόμενος βασιλεὺς Ἀσάνης εἶναι ὁ Ἰωάννης Ἀσὰν ὁ Βʹ (1218-1241), τοῦ ὁποίου ἡ θυγάτηρ Ἑλένη ἐνυμφεύθη τὸν αὐτοκράτορα τῆς Νικαίας Θεόδωρον Βʹ Λάσκαριν.

[7] Καὶ περὶ τῶν τριῶν τούτων Ὁσιομαρτύρων οὐδὲν ἕτερον ἔγγραφον ὑπόμνημα ἔχομεν.

[8] Εἰς τοῦτον τὸν Ὅσιον Θεωνᾶν ἐφιλοπόνησεν ὁ Ὅσιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης ᾈσματικὴν Ἀκολουθίαν τελείαν, ἥτις εὑρίσκεται εἰς τὸ αὐτὸ Μοναστήριον καὶ ὁ βουλόμενος ἑορτάζειν τὸν Ἅγιον, ζητησάτω ταύτην.

[9] Καὶ εἰς τοῦτον τὸν Ὅσιον Θεόφιλον ἐφιλοπόνησεν ὁ Ὅσιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης τελείαν ᾀσματικὴν Ἀκολουθίαν, καὶ τὸν Βίον τούτου κατέστρωσεν εἰς τάξιν.

[10] Οἱ βασιλεῖς οὗτοι οὕτως ἀναφέρονται ἐν τῷ χειρογράφῳ Συναξαριστῇ. Κατὰ ταῦτα, ἐὰν δὲν ἔχει παρεισφρήσει λάθος τι ὁ Ἅγιος θὰ πρέπει νὰ ἦτο τότε ὑπερεκατοντούτης.

[11] Ἐν τῷ περί Θεολογίας πρώτῳ αὐτοῦ λόγῳ, ὁ θεῖος Γρηγόριος λέγει τὰ ἑξῆς: «Τί μοι τὸ λειπόμενον; Τί τὸ ἐλπιζόμενον; Βασιλείαν οὐρανῶν πάντως ἐρεῖς· ἡγοῦμαι δὲ μὴ ἄλλο τι τοῦτο εἶναι ἢ τὸ τυχεῖν τοῦ καθαρωτάτου τε καὶ τελειοτάτου· τελεώτατον δὲ τῶν ὄντων, γνῶσις Θεοῦ. Ἀλλὰ τὸ μὲν κατάσχωμεν· τὸ δὲ καταλάβωμεν· τὸ δὲ ἐκεῖθεν ταμιευσώμεθα, ἵνα ταύτην σχῶμεν τῆς φιλοπονίας τὴν ἐπικαρπίαν, ὅλην τῆς Ἁγίας Τριάδος τὴν ἔλλαμψιν, ἥτις ἐστί καὶ οἵα, καί ὅση, εἰ θέμις τοῦτο εἰπεῖν».