Λόγος Ἐγκωμιαστικὸς διαλαμβάνων ἐν Συντομία περὶ ΠΑΝΤΩΝ τῶν ΟΣΙΩΝ καὶ ΑΓΙΩΝ ΠΑΤΕΡΩΝ τῶν ἐν τῷ ΑΓΙῼ ΟΡΕΙ τοῦ Ἄθω Λαμψάντων. Τοῦ Ὁσίου Πατρὸς ἡμῶν Νικοδήμου τοῦ Ἁγιορείτου διεσκευασμένος κατὰ τὴν φράσιν.

Εἶτα ζητούμενος ἀπὸ τὸν πατέρα του ἐβάλθη παρὰ τοῦ τότε Πρώτου εἰς τὸ Μοναστήριον τοῦ Βατοπαιδίου διὰ φύλαξιν. Γράψας δὲ ἐπιστολὴν πρὸς τοὺς γονεῖς του περὶ ματαιότητος τοῦ κόσμου καὶ τῆς μελλούσης Κρίσεως, καὶ τῆς ἀπολαύσεως τῶν μελλόντων ἀγαθῶν, τόσον τοὺς ἤναψεν εἰς τὴν θείαν ἀγάπην, ὥστε τοὺς κατέπεισε νὰ παραιτήσωσι τὴν βασιλείαν καὶ νὰ γίνωσι Μοναχοί. Ὅθεν ὁ πατήρ του θεῖος Συμεών, ἐλθὼν εἰς τὸ Ὄρος καὶ εὑρὼν τὸν ποθητὸν αὐτοῦ υἱὸν Σάββαν εἰς τὸ Βατοπαίδιον, ἐκάθισε μετ’ αὐτοῦ. Διὰ δὲ τοῦ Μοναχικοῦ σχήματος ἔγινεν ὁ κατὰ σάρκα υἱὸς Σάββας κατὰ πνεῦμα πατὴρ τοῦ κατὰ σάρκα πατρὸς αὐτοῦ Συμεών, καὶ ἠγωνίζοντο καὶ οἱ δύο τὸν καλὸν ἀγῶνα τῆς ἀσκήσεως. Ἐπειδὴ δὲ ἐξ αἰτίας αὐτῶν παρεκινήθησαν καὶ ἄλλοι πολλοὶ Σέρβοι νὰ ἔλθωσιν εἰς τὸ Ὄρος τούτου χάριν διὰ θείας ὀπτασίας καὶ ἀποκαλύψεως ἔκτισαν ἐκ θεμελίων μὲ βασιλικὰ ἔξοδα τὴν περίφημον ταύτην τοῦ Χιλανταρίου Μονήν.

Καὶ ὁ μὲν θεῖος Συμεὼν [Φεβρουαρίου 13η, τόμος Βʹ] ζήσας ἐν αὐτῇ θεαρέστως ἀνεπαύσατο ἐν Κυρίῳ, καὶ μετὰ θάναταν ἀνέβλυσεν, ὢ τοῦ θαύματος! μύρον ἐκ τοῦ τάφου καὶ τῶν Λειψάνων αὐτοῦ εὐωδίαν ἀναπέμπον ἄρρητον, εἰς δόξαν Θεοῦ καὶ εἰς ἀπόδειξιν τῆς πρὸς Θεὸν αὐτοῦ εὐαρεστήσεως· ὁ δὲ θεῖος Σάββας [Ἰανουαρίου 14η, τόμος Αʹ] εὐφρανθεὶς μεγάλως διὰ τὸν ἁγιασμὸν τῶν λειψάνων τοῦ πατρός του, ἠγωνίζετο περισσότερον, μὲ νηστείας, μὲ ἀγρυπνίας, μὲ ὁλονυκτίους δεήσεις, ἕως οὗ ἔφθασεν εἰς τόσην τελειότητα ἀρετῆς, εἰς τρόπον ὥστε καὶ δυνάμεως θαυμάτων ἠξιώθη παρὰ Θεοῦ, καὶ ζῶν ἔτι καὶ μετὰ θάνατον. Διότι Ἀρχιερεὺς ὕστερον γενόμενος Σερβίας καὶ Πεκίου, καὶ εἰς τὸ Τίρνοβον [6] ἀπελθὼν πρὸς τὸν βασιλέα Ἀσάνην, ἐλειτούργησε κατὰ τὴν ἡμέραν τῶν Ἁγίων Θεοφανείων, καὶ ποιῶν τὸν μέγαν ἁγιασμόν, εὐθὺς ὡς ἔβαλε τὸν Τίμιον Σταυρὸν εἰς τὸ ὕδωρ, ὢ τοῦ θαύματος! ἐσχίσθη τὸ ὕδωρ εἰς δύο μέρη, καὶ ἵστατο ὡς τεῖχος ἀπὸ τὸ ἓν μέρος καὶ ἀπὸ τὸ ἄλλο, καθώς ποτε ἔγινε καὶ εἰς τὴν Ἐρυθρὰν θάλασσαν. Ἐκεῖ δὲ εἰς τὸ Τίρνοβον εὑρισκόμενος, καὶ προγνωρίσας τὸν θάνατόν του, παρέδωκε τὸ πνεῦμα εἰς χεῖρας Θεοῦ, πηγὴν θαυμάτων ἀναδείξας τὸν τάφον αὐτοῦ. Μετὰ ταῦτα παρακλήσει πολλῇ τοῦ ἀνεψιοῦ τοῦ Ἁγίου καὶ ὀπτασίᾳ αὐτοῦ τοῦ ἰδίου Ἁγίου, ἔδωκεν ὁ Ἀσάνης τὸ θεῖον Λείψανον καὶ τὸ ἔφεραν εἰς τὴν Σερβίαν τὴν πατρίδα του. Ὅταν δὲ ἤνοιξαν τὸν τάφον του, εὑρέθη, ὢ τοῦ θαύματος! λάμπον τὸ πρόσωπον τοῦ Ἁγίου ὡς ὁ ἥλιος, καὶ τόση εὐωδία ἄρρητος ἐξῆλθεν, ὥστε ὁλοι οἱ παρευρεθέντες ἐφώναζον τὸ «Κύριε ἐλέησον», καὶ ἐδόξαζον τὸν αὐτὸν δοξάσαντα Θεόν.


Ὑποσημειώσεις

[1] Ἡ μνήμη τῶν ὑπὸ τῶν Λατινοφρόνων ἀναιρεθέντων ἐν Ἁγίῳ Ὄρει Ὁσίων Πατέρων ἐπιτελεῖται τῶν μὲν Δώδεκα Βατοπαιδινῶν μετὰ τοῦ Ἡγουμένου αὐτῶν Εὐθυμίου τῇ δʹ (4ῃ) Ἰανουαρίου, τῶν δὲ Εἰκοσιὲξ Ζωγραφιτῶν τῇ κβʹ (22ῃ) Σεπτεμβρίου. (Βλέπε ἐν τόμῳ Αʹ καὶ Θʹ ἀντιστοίχως).

[2] Ἰουνίου 12η, τόμος Ϛʹ.

[3] Ἐν ἀγκύλαις ἀναγράφονται ὁ μὴν καὶ ἡ ἡμέρα καθ’ ἣν ἕκαστος τῶν ἐνταῦθα ἀναφερομένων Ἁγίων ἑορτάζεται ἰδιαιτέρως· καθὼς καὶ ὁ τόμος τοῦ ἡμετέρου «Μεγάλου Συναξαριστοῦ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας» ἐν ᾧ περιέχονται τὰ κατ’ αὐτούς.

[4] Περί τοῦ Ὁσιομάρτυρος τούτου Κοσμᾶ οὐδὲν ἕτερον ἔγγραφον ὑπόμνημα ἔφθασε μέχρις ἡμῶν, πλὴν τῶν ὅσων ἐνταῦθα ἀναφέρονται.

[5] Ὁ μὲν Ὅσιος οὗτος Γαβριὴλ ἑορτάζεται Μαΐου 13 (βλέπε ἐν τόμῳ Εʹ), περὶ δὲ τῆς θαυματουργοῦ Εἰκόνος τῆς Παναγίας Πορταϊτίσσης βλέπε ἐν τῷ ἀνὰ χεῖρας τόμῳ, ἐν τῇ Τρίτῃ τῆς Διακαινησίμου.

[6] Τὸ Τίρνοβον αὐτὸ εἶναι πόλις τῆς Βουλγαρίας ἐπὶ τοῦ ποταμοῦ Ἰάντρα, ἡ ὁποῖα ὑπῆρξεν πρωτεύουσα ὁμωνύμου κράτους ἀπὸ τοῦ ἔτους 1186 μέχρι τοῦ 1393. Ὁ δὲ ἐνταῦθα ἀναφερόμενος βασιλεὺς Ἀσάνης εἶναι ὁ Ἰωάννης Ἀσὰν ὁ Βʹ (1218-1241), τοῦ ὁποίου ἡ θυγάτηρ Ἑλένη ἐνυμφεύθη τὸν αὐτοκράτορα τῆς Νικαίας Θεόδωρον Βʹ Λάσκαριν.

[7] Καὶ περὶ τῶν τριῶν τούτων Ὁσιομαρτύρων οὐδὲν ἕτερον ἔγγραφον ὑπόμνημα ἔχομεν.

[8] Εἰς τοῦτον τὸν Ὅσιον Θεωνᾶν ἐφιλοπόνησεν ὁ Ὅσιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης ᾈσματικὴν Ἀκολουθίαν τελείαν, ἥτις εὑρίσκεται εἰς τὸ αὐτὸ Μοναστήριον καὶ ὁ βουλόμενος ἑορτάζειν τὸν Ἅγιον, ζητησάτω ταύτην.

[9] Καὶ εἰς τοῦτον τὸν Ὅσιον Θεόφιλον ἐφιλοπόνησεν ὁ Ὅσιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης τελείαν ᾀσματικὴν Ἀκολουθίαν, καὶ τὸν Βίον τούτου κατέστρωσεν εἰς τάξιν.

[10] Οἱ βασιλεῖς οὗτοι οὕτως ἀναφέρονται ἐν τῷ χειρογράφῳ Συναξαριστῇ. Κατὰ ταῦτα, ἐὰν δὲν ἔχει παρεισφρήσει λάθος τι ὁ Ἅγιος θὰ πρέπει νὰ ἦτο τότε ὑπερεκατοντούτης.

[11] Ἐν τῷ περί Θεολογίας πρώτῳ αὐτοῦ λόγῳ, ὁ θεῖος Γρηγόριος λέγει τὰ ἑξῆς: «Τί μοι τὸ λειπόμενον; Τί τὸ ἐλπιζόμενον; Βασιλείαν οὐρανῶν πάντως ἐρεῖς· ἡγοῦμαι δὲ μὴ ἄλλο τι τοῦτο εἶναι ἢ τὸ τυχεῖν τοῦ καθαρωτάτου τε καὶ τελειοτάτου· τελεώτατον δὲ τῶν ὄντων, γνῶσις Θεοῦ. Ἀλλὰ τὸ μὲν κατάσχωμεν· τὸ δὲ καταλάβωμεν· τὸ δὲ ἐκεῖθεν ταμιευσώμεθα, ἵνα ταύτην σχῶμεν τῆς φιλοπονίας τὴν ἐπικαρπίαν, ὅλην τῆς Ἁγίας Τριάδος τὴν ἔλλαμψιν, ἥτις ἐστί καὶ οἵα, καί ὅση, εἰ θέμις τοῦτο εἰπεῖν».