Λόγος Ἐγκωμιαστικὸς διαλαμβάνων ἐν Συντομία περὶ ΠΑΝΤΩΝ τῶν ΟΣΙΩΝ καὶ ΑΓΙΩΝ ΠΑΤΕΡΩΝ τῶν ἐν τῷ ΑΓΙῼ ΟΡΕΙ τοῦ Ἄθω Λαμψάντων. Τοῦ Ὁσίου Πατρὸς ἡμῶν Νικοδήμου τοῦ Ἁγιορείτου διεσκευασμένος κατὰ τὴν φράσιν.

Οὗτος ὠνομάσθη καὶ νέος Χρυσόστομος, κατὰ τοὺς Ἴβηρας, ἐπειδὴ μετεγλώττισεν ἐκ τῆς ἑλληνικῆς διαλέκτου εἰς τὴν ἰβηρικὴν ὅλην τὴν Ἁγίαν Γραφήν, καὶ ἄλλα βιβλία ψυχωφελέστατα. Εἶτα ἀναχωρήσας ἐκ τῆς Λαύρας ὁμοῦ μὲ τὸν πατέρα του, ᾠκοδόμησε μετ’ αὐτοῦ, ὡς εἴπομεν, τὴν Μονὴν τῶν Ἰβήρων. Οὗτος ὁ Ὅσιος, ἀφ’ οὗ ἐτέλεσε πολλὰ θαύματα, ἐφάνη καὶ ὡς στῦλος πύρινος ἐν τῇ ἡμέρᾳ τῆς Μεταμορφώσεως, ὅτε ἐλειτούργει ἐν τῇ Ἐκκλησίᾳ, τῇ οὔσῃ εἰς τὴν κορυφὴν τοῦ Ἄθωνος. Τότε καὶ φῶς οὐράνιον ἐλθὸν ἔκαμε πάντας τοὺς ἐν τῇ Λειτουργίᾳ εὑρεθέντας νὰ πέσωσι κάτω πρηνεῖς, τὴν λάμψιν μὴ ὑποφέροντες [Μαΐου 13η, τόμος Εʹ].

Ἐδῶ πρὸς τούτοις εὑρίσκομεν καὶ Γεώργιον τὸν Ἴβηρα, τὸν ἀνεψιὸν μὲν τοῦ Ἰωάννου, ἐξάδελφον δὲ τοῦ Εὐθυμίου, κτίτορα καὶ αὐτὸν γενόμενον τῆς αὐτῆς Μονῆς, καὶ μάλιστα τοῦ Καθολικοῦ Ναοῦ [Μαΐου 13η, τόμος Εʹ]. Ταύτης τῆς Μονῆς βλάστημα εἶναι καὶ ὁ Ὅσιος, Γαβριὴλ ὁ Ἴβηρ, ὁ ἡσυχάζων ἐν τῷ Ὄρει, καὶ διὰ φωνῆς θεϊκῆς καταβὰς καὶ ἀναγαγὼν ἐκ τῆς θαλάσσης τὴν θαυματουργὸν Εἰκόνα τῆς Κυρίας Πορταϊτίσσης τῶν Ἰβήρων [5].

Πῶς δὲ νὰ σιωπήσω τὸν ὑπὲρ τῆς Ὀρθοδοξίας ζῆλον τῶν Ὁσιομαρτύρων Ἰβηριτῶν Πατέρων; Οὗτος διότι δὲν ἐδέχθησαν τὸν βασιλέα Μιχαὴλ τὸν Ἀζυμίτην καὶ Ἰωάννην τὸν Πατριάρχην, τοὺς λατινόφρονας, οἱ μὲν ἐβάλθησαν εἰς τὸ πλοῖον τῆς Μονῆς, καὶ εἰς βυθὸν παρεδόθησαν, οἱ δέ, ὄντες ἐκ τῶν μερῶν τῆς Ἰταλίας, παρ’ αὐτοῦ ἐδουλώθησαν οἱ μακάριοι [Μαΐου 13η, τόμος Εʹ].

Ἐδῶ εἰς τὴν ἱερὰν Μονὴν τῶν Ἰβήρων ἀνέτειλεν ὡς ἀστὴρ νεοφανὴς μὲν κατὰ τοὺς χρόνους, λαμπρὸς δὲ κατὰ τοὺς ἀγῶνας, καὶ ὅμοιος τῶν παλαιῶν Ὁσίων, ὁ ἱερός, λέγω, τοῦ Θεοῦ ἄνθρωπος, Ἱερόθεος ὁ διδάσκαλος, ὁ ἐκ τῶν Καλαμῶν τῆς Πελοποννήσου καταγόμενος, καὶ γεννηθεὶς κατὰ τὸ ͵αχπϛ’ (1686) ἔτος. Οὗτος ὁ ἀοίδιμος, ἀφ’ οὗ ἐσπούδασε τὰ γραμματικὰ καὶ φιλοσοφικὰ μαθήματα καὶ ἔγινεν ἐντελὴς καὶ εἰς τὰς δύο γλώσσας, ἑλληνικήν τε ναὶ λατινικήν, πάντα τὸν κόσμον καὶ τὰ τοῦ κόσμου καταφρονήσας ἦλθεν εἰς τὸ Μοναστήριον τῶν Ἰβήρων καὶ ἔγινε Μοναχὸς παραιτήσας ὡς σοφὸς τὰς ἔξωθεν ἐπιστήμας καὶ τὴν φιλοσοφίαν, διὰ νὰ μάθῃ τὴν ἔσω καὶ πνευματικὴν φιλοσοφίαν, ἥτις εἶναι «τέχνη τεχνῶν καὶ ἐπιστήμη ἐπιστημῶν», κατὰ τὸν Θεολόγον Γρηγόριον.


Ὑποσημειώσεις

[1] Ἡ μνήμη τῶν ὑπὸ τῶν Λατινοφρόνων ἀναιρεθέντων ἐν Ἁγίῳ Ὄρει Ὁσίων Πατέρων ἐπιτελεῖται τῶν μὲν Δώδεκα Βατοπαιδινῶν μετὰ τοῦ Ἡγουμένου αὐτῶν Εὐθυμίου τῇ δʹ (4ῃ) Ἰανουαρίου, τῶν δὲ Εἰκοσιὲξ Ζωγραφιτῶν τῇ κβʹ (22ῃ) Σεπτεμβρίου. (Βλέπε ἐν τόμῳ Αʹ καὶ Θʹ ἀντιστοίχως).

[2] Ἰουνίου 12η, τόμος Ϛʹ.

[3] Ἐν ἀγκύλαις ἀναγράφονται ὁ μὴν καὶ ἡ ἡμέρα καθ’ ἣν ἕκαστος τῶν ἐνταῦθα ἀναφερομένων Ἁγίων ἑορτάζεται ἰδιαιτέρως· καθὼς καὶ ὁ τόμος τοῦ ἡμετέρου «Μεγάλου Συναξαριστοῦ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας» ἐν ᾧ περιέχονται τὰ κατ’ αὐτούς.

[4] Περί τοῦ Ὁσιομάρτυρος τούτου Κοσμᾶ οὐδὲν ἕτερον ἔγγραφον ὑπόμνημα ἔφθασε μέχρις ἡμῶν, πλὴν τῶν ὅσων ἐνταῦθα ἀναφέρονται.

[5] Ὁ μὲν Ὅσιος οὗτος Γαβριὴλ ἑορτάζεται Μαΐου 13 (βλέπε ἐν τόμῳ Εʹ), περὶ δὲ τῆς θαυματουργοῦ Εἰκόνος τῆς Παναγίας Πορταϊτίσσης βλέπε ἐν τῷ ἀνὰ χεῖρας τόμῳ, ἐν τῇ Τρίτῃ τῆς Διακαινησίμου.

[6] Τὸ Τίρνοβον αὐτὸ εἶναι πόλις τῆς Βουλγαρίας ἐπὶ τοῦ ποταμοῦ Ἰάντρα, ἡ ὁποῖα ὑπῆρξεν πρωτεύουσα ὁμωνύμου κράτους ἀπὸ τοῦ ἔτους 1186 μέχρι τοῦ 1393. Ὁ δὲ ἐνταῦθα ἀναφερόμενος βασιλεὺς Ἀσάνης εἶναι ὁ Ἰωάννης Ἀσὰν ὁ Βʹ (1218-1241), τοῦ ὁποίου ἡ θυγάτηρ Ἑλένη ἐνυμφεύθη τὸν αὐτοκράτορα τῆς Νικαίας Θεόδωρον Βʹ Λάσκαριν.

[7] Καὶ περὶ τῶν τριῶν τούτων Ὁσιομαρτύρων οὐδὲν ἕτερον ἔγγραφον ὑπόμνημα ἔχομεν.

[8] Εἰς τοῦτον τὸν Ὅσιον Θεωνᾶν ἐφιλοπόνησεν ὁ Ὅσιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης ᾈσματικὴν Ἀκολουθίαν τελείαν, ἥτις εὑρίσκεται εἰς τὸ αὐτὸ Μοναστήριον καὶ ὁ βουλόμενος ἑορτάζειν τὸν Ἅγιον, ζητησάτω ταύτην.

[9] Καὶ εἰς τοῦτον τὸν Ὅσιον Θεόφιλον ἐφιλοπόνησεν ὁ Ὅσιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης τελείαν ᾀσματικὴν Ἀκολουθίαν, καὶ τὸν Βίον τούτου κατέστρωσεν εἰς τάξιν.

[10] Οἱ βασιλεῖς οὗτοι οὕτως ἀναφέρονται ἐν τῷ χειρογράφῳ Συναξαριστῇ. Κατὰ ταῦτα, ἐὰν δὲν ἔχει παρεισφρήσει λάθος τι ὁ Ἅγιος θὰ πρέπει νὰ ἦτο τότε ὑπερεκατοντούτης.

[11] Ἐν τῷ περί Θεολογίας πρώτῳ αὐτοῦ λόγῳ, ὁ θεῖος Γρηγόριος λέγει τὰ ἑξῆς: «Τί μοι τὸ λειπόμενον; Τί τὸ ἐλπιζόμενον; Βασιλείαν οὐρανῶν πάντως ἐρεῖς· ἡγοῦμαι δὲ μὴ ἄλλο τι τοῦτο εἶναι ἢ τὸ τυχεῖν τοῦ καθαρωτάτου τε καὶ τελειοτάτου· τελεώτατον δὲ τῶν ὄντων, γνῶσις Θεοῦ. Ἀλλὰ τὸ μὲν κατάσχωμεν· τὸ δὲ καταλάβωμεν· τὸ δὲ ἐκεῖθεν ταμιευσώμεθα, ἵνα ταύτην σχῶμεν τῆς φιλοπονίας τὴν ἐπικαρπίαν, ὅλην τῆς Ἁγίας Τριάδος τὴν ἔλλαμψιν, ἥτις ἐστί καὶ οἵα, καί ὅση, εἰ θέμις τοῦτο εἰπεῖν».