Λόγος Ἐγκωμιαστικὸς διαλαμβάνων ἐν Συντομία περὶ ΠΑΝΤΩΝ τῶν ΟΣΙΩΝ καὶ ΑΓΙΩΝ ΠΑΤΕΡΩΝ τῶν ἐν τῷ ΑΓΙῼ ΟΡΕΙ τοῦ Ἄθω Λαμψάντων. Τοῦ Ὁσίου Πατρὸς ἡμῶν Νικοδήμου τοῦ Ἁγιορείτου διεσκευασμένος κατὰ τὴν φράσιν.

Ἐδῶ εὑρίσκομεν καὶ τὸν ἐκ Κρήτης Ὁσιομάρτυρα Ἱλαρίωνα, τὸν πρότερον μὲν διά τινα στενοχωρίαν ἐξομόσαντα, εἶτα δὲ ἐλθόντα εἰς τὴν Σκήτην τῆς Ἁγίας Ἄννης καὶ ὑπὸ τοῦ προλεχθέντος Παπᾶ-Βησσαρίωνος καλῶς προετοιμασθέντα, καὶ τοῦ μαρτυρίου τὸν δρόμον ἐν Κωνσταντινουπόλει διὰ ξίφους τελέσαντα [Σεπτεμβρίου 20ή, τόμος Θʹ].

Ἀλλὰ καὶ ὁ Ἱερομόναχος καὶ Ἱερομάρτυς Νικήτας ταύτης τῆς Σκήτης τυγχάνει πνευματικὸν ἀνάστημα, ἐν δὲ τῇ Μονῇ τοῦ Ρωσικοῦ ἐχειροτονήθη Ἱερεύς. Ἔχων δὲ οὗτος ὑποψίαν τινά, ὅτι δῆθεν προέρχεται ἐκ προγόνων Χριστιανῶν μὲν κρυπτῶς, ἀλλὰ φανερῶς ὑποκρινομένων τοὺς Ὀθωμανούς, ἀπεφάσισε νὰ μαρτυρήσῃ ὑπὲρ Χριστοῦ. Διὸ καὶ ἀπελθὼν εἰς Σέρρας καὶ κηρύξας παρρησίᾳ τὸ ὄνομα τοῦ Κυρίου, ὑπέστη πολλὰς τιμωρίας καὶ τελευταῖον ἀπηγχονίσθη καὶ οὕτως ἔτυχε τοῦ ποθουμένου [Φεβρουαρίου 19η, τόμος Βʹ].

Ἐκ τῆς Ἁγίας Ἄννης ἀνέτειλεν ὡς ἀστὴρ ἑωθινὸς καὶ ὁ Ὁσιομάρτυς Δαβίδ, ὁ ἐκ Κυδωνιῶν τῆς Μικρᾶς Ἀσίας καταγόμενος. Οὗτος ἐπιθυμῶν θερμῶς νὰ μαρτυρήσῃ ὑπὲρ Χριστοῦ, ἐπορεύθη πρὸς τοῦτο εἰς τὴν Θεσσαλονίκην, καὶ προσπαθῶν ἐκεῖσε νὰ ἐπαναφέρη Μοναχόν τινα πλανηθέντα καὶ θέλοντα νὰ τουρκεύσῃ, συνελήφθη ὑπὸ τῶν Ἀγαρηνῶν, καὶ ὑπέστη τὸν δι’ ἀγχόνης θάνατον, λαβὼν τοῦ μαρτυρίου τὸν στέφανον [Ἰουνίου 26η, τόμος Ϛʹ].

Ἐνταῦθα εὑρίσκομεν καὶ τὸν Ὁσιομάρτυρα Παῦλον τὸν ἐκ Σοποτοῦ τῆς Πελοποννήσου, τὸν διὰ ψιλὸν λόγον ἐξομόσεως, ἐν ὥρᾳ θυμοῦ ἐκφωνηθέντα, πικρῶς δὲ μεταμεληθέντα, πλείστας Μονὰς τοῦ Ὄρους διελθόντα, καὶ τελευταῖον ἐν τῇ Ἁγίᾳ Ἄννῃ τὸ μέγα καὶ ἀγγελικὸν σχῆμα λαβόντα, καὶ ἐντεῦθεν εἰς τὴν Τρίπολιν μεταβάντα, καὶ καλῶς τὴν εὐσέβειαν παρρησιασάμενον, καὶ τέλος ξίφει τὴν κεφαλὴν ἀποτμηθέντα [Μαΐου 22α, τόμος Εʹ].

Τελευταῖον ἐν τῇ Σκήτῃ τῆς Ἁγίας Ἄννης εὑρίσκομεν τὸν Ὁσιομάρτυρα Νεκτάριον. Οὗτος ὀρφανὸς ὢν πατρός, δεκαοκταετὴς τὴν ἡλικίαν προσεκολλήθη εἴς τινα Ἀγαρηνὸν ὑπομίσθιος, μετὰ τοῦ ὁποίου συναναστρεφόμενος ἀπερισκέπτως ἐξώμοσεν. Ἀλλ’ ἀποστρεφόμενος ὑπὸ τῆς εὐσεβοῦς μητρός του, ἦλθεν εἰς αἴσθησιν, καὶ ἐζήτει τὴν ἑαυτοῦ σωτηρίαν, κλαίων καὶ ὀδυρόμενος. Ἐλθὼν δὲ εἰς Ἅγιον Ὄρος καὶ μονάσας ἐν τῇ Σκήτῃ τῆς Ἁγίας Ἄννης, ἐπανῆλθεν εἱς τὴν πατρίδα αὐτοῦ (ἦτο δὲ αὕτη τὰ Βουρλὰ τῆς Μικρᾶς Ἀσίας), εἰς τὴν ὁποίαν καὶ παρρησιάσας τὴν εὐσέβειαν καὶ γνωρισθείς, ὑπέστη πολλὰς βασάνους, καὶ τελευταῖον ἀπετμήθη τὴν κεφαλήν [Ἰουλίου 11η, τόμος Ζʹ].


Ὑποσημειώσεις

[1] Ἡ μνήμη τῶν ὑπὸ τῶν Λατινοφρόνων ἀναιρεθέντων ἐν Ἁγίῳ Ὄρει Ὁσίων Πατέρων ἐπιτελεῖται τῶν μὲν Δώδεκα Βατοπαιδινῶν μετὰ τοῦ Ἡγουμένου αὐτῶν Εὐθυμίου τῇ δʹ (4ῃ) Ἰανουαρίου, τῶν δὲ Εἰκοσιὲξ Ζωγραφιτῶν τῇ κβʹ (22ῃ) Σεπτεμβρίου. (Βλέπε ἐν τόμῳ Αʹ καὶ Θʹ ἀντιστοίχως).

[2] Ἰουνίου 12η, τόμος Ϛʹ.

[3] Ἐν ἀγκύλαις ἀναγράφονται ὁ μὴν καὶ ἡ ἡμέρα καθ’ ἣν ἕκαστος τῶν ἐνταῦθα ἀναφερομένων Ἁγίων ἑορτάζεται ἰδιαιτέρως· καθὼς καὶ ὁ τόμος τοῦ ἡμετέρου «Μεγάλου Συναξαριστοῦ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας» ἐν ᾧ περιέχονται τὰ κατ’ αὐτούς.

[4] Περί τοῦ Ὁσιομάρτυρος τούτου Κοσμᾶ οὐδὲν ἕτερον ἔγγραφον ὑπόμνημα ἔφθασε μέχρις ἡμῶν, πλὴν τῶν ὅσων ἐνταῦθα ἀναφέρονται.

[5] Ὁ μὲν Ὅσιος οὗτος Γαβριὴλ ἑορτάζεται Μαΐου 13 (βλέπε ἐν τόμῳ Εʹ), περὶ δὲ τῆς θαυματουργοῦ Εἰκόνος τῆς Παναγίας Πορταϊτίσσης βλέπε ἐν τῷ ἀνὰ χεῖρας τόμῳ, ἐν τῇ Τρίτῃ τῆς Διακαινησίμου.

[6] Τὸ Τίρνοβον αὐτὸ εἶναι πόλις τῆς Βουλγαρίας ἐπὶ τοῦ ποταμοῦ Ἰάντρα, ἡ ὁποῖα ὑπῆρξεν πρωτεύουσα ὁμωνύμου κράτους ἀπὸ τοῦ ἔτους 1186 μέχρι τοῦ 1393. Ὁ δὲ ἐνταῦθα ἀναφερόμενος βασιλεὺς Ἀσάνης εἶναι ὁ Ἰωάννης Ἀσὰν ὁ Βʹ (1218-1241), τοῦ ὁποίου ἡ θυγάτηρ Ἑλένη ἐνυμφεύθη τὸν αὐτοκράτορα τῆς Νικαίας Θεόδωρον Βʹ Λάσκαριν.

[7] Καὶ περὶ τῶν τριῶν τούτων Ὁσιομαρτύρων οὐδὲν ἕτερον ἔγγραφον ὑπόμνημα ἔχομεν.

[8] Εἰς τοῦτον τὸν Ὅσιον Θεωνᾶν ἐφιλοπόνησεν ὁ Ὅσιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης ᾈσματικὴν Ἀκολουθίαν τελείαν, ἥτις εὑρίσκεται εἰς τὸ αὐτὸ Μοναστήριον καὶ ὁ βουλόμενος ἑορτάζειν τὸν Ἅγιον, ζητησάτω ταύτην.

[9] Καὶ εἰς τοῦτον τὸν Ὅσιον Θεόφιλον ἐφιλοπόνησεν ὁ Ὅσιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης τελείαν ᾀσματικὴν Ἀκολουθίαν, καὶ τὸν Βίον τούτου κατέστρωσεν εἰς τάξιν.

[10] Οἱ βασιλεῖς οὗτοι οὕτως ἀναφέρονται ἐν τῷ χειρογράφῳ Συναξαριστῇ. Κατὰ ταῦτα, ἐὰν δὲν ἔχει παρεισφρήσει λάθος τι ὁ Ἅγιος θὰ πρέπει νὰ ἦτο τότε ὑπερεκατοντούτης.

[11] Ἐν τῷ περί Θεολογίας πρώτῳ αὐτοῦ λόγῳ, ὁ θεῖος Γρηγόριος λέγει τὰ ἑξῆς: «Τί μοι τὸ λειπόμενον; Τί τὸ ἐλπιζόμενον; Βασιλείαν οὐρανῶν πάντως ἐρεῖς· ἡγοῦμαι δὲ μὴ ἄλλο τι τοῦτο εἶναι ἢ τὸ τυχεῖν τοῦ καθαρωτάτου τε καὶ τελειοτάτου· τελεώτατον δὲ τῶν ὄντων, γνῶσις Θεοῦ. Ἀλλὰ τὸ μὲν κατάσχωμεν· τὸ δὲ καταλάβωμεν· τὸ δὲ ἐκεῖθεν ταμιευσώμεθα, ἵνα ταύτην σχῶμεν τῆς φιλοπονίας τὴν ἐπικαρπίαν, ὅλην τῆς Ἁγίας Τριάδος τὴν ἔλλαμψιν, ἥτις ἐστί καὶ οἵα, καί ὅση, εἰ θέμις τοῦτο εἰπεῖν».