Λόγος Ἐγκωμιαστικὸς διαλαμβάνων ἐν Συντομία περὶ ΠΑΝΤΩΝ τῶν ΟΣΙΩΝ καὶ ΑΓΙΩΝ ΠΑΤΕΡΩΝ τῶν ἐν τῷ ΑΓΙῼ ΟΡΕΙ τοῦ Ἄθω Λαμψάντων. Τοῦ Ὁσίου Πατρὸς ἡμῶν Νικοδήμου τοῦ Ἁγιορείτου διεσκευασμένος κατὰ τὴν φράσιν.

Ἐνταῦθα εὑρίσκομεν καὶ τὸν Ὅσιον Εὐδόκιμον, τὸν φερωνύμως εὐδοκιμήσαντα ἐν τῇ ἀσκητικῇ ζωῇ. Οὗτος γνωρίσας τὸ τέλος αὐτοῦ καὶ ἀποφεύγων τῶν ἀνθρώπων τὸν ἔπαινον εἰσῆλθε κρυφίως ἐν τῇ ὀστεοθήκη τοῦ Κοιμητηρίου τῆς Μονῆς, ἔνθα καὶ παρέδωκε τὸ πνεῦμα τῷ Κυρίῳ. Γενομένης μετὰ ταῦτα ἐπιδιορθώσεως τοῦ ἐν λόγῳ Κοιμητηρίου εὑρέθησαν τὰ ἱερὰ τοῦ Ἁγίου Λείψανα, ἄρρητον ἐκπέμποντα εὐωδίαν [Ὀκτωβρίου 1η, τόμος Ιʹ].

Ἐδῶ εἰς τὴν τοποθεσίαν τοῦ Βατοπαιδίου ἐβλάστησεν ὡς ὡραῖον φυτὸν καὶ ὁ Ὅσιος Ἀγάπιος, ὅστις καθήμενος εἰς τὴν Σκήτην τοῦ Κολιτζοῦ ἠχμαλωτίσθη ἀπὸ τοὺς Ἀγαρηνούς, καὶ ποιήσας εἰς τὴν ἅλυσιν δώδεκα χρόνους, καὶ δουλεύσας μὲ ἐμπιστοσύνην τὸν Ἀγαρηνὸν ὅστις τὸν ἠγόρασεν, ἠλευθερώθη διὰ τῆς Θεοτόκου ἐκ τῆς φυλακῆς καὶ ἐπέστρεψεν εἰς τὸ Ὄρος πρὸς τὸν Γέροντά του, ὅστις ἐλέγξας αὐτόν, διὰ τί ἔφυγε κρυφίως ἀπὸ τὸν αὐθέντην του, τὸν ἔκαμε νὰ ἐπιστρέψῃ πάλιν εἰς ἐκεῖνον, τὸν ὁποῖον ὕστερον κατέπεισε καὶ τὸν ἐπῆρεν ὀμοῦ μὲ τοὺς δύο υἱούς του, καὶ ἦλθον εἰς τὸ Ὄρος, καὶ βαπτίσας τούτους ἐποίησε Μοναχούς [Μαρτίου 1η, τόμος Γʹ].

(γ’.) Ἂς ὑπάγωμεν εἰς τὴν εὐαγῆ καὶ περιφανῆ Μονὴν τῶν Ἰβήρων καὶ ἐδῶ εὑρίσκομεν τὸν μέγαν καὶ θαυμαστὸν Ὅσιον Ἰωάννην τὸν Ἴβηρα τὸν ἀκμάσαντα ἐν ἔτει ϡξ’ (960). Οὗτος ἐκ βασιλικοῦ γένους τῶν Ἰβήρων καταγόμενος, ἀφῆκε τὸν κόσμον καὶ τὰ ἐν κόσμῳ πάντα, καὶ γενόμενος Μοναχός, ἤσκησειν πρῶτον εἰς τὰ ἐν τῇ Ἰβηρίᾳ εὑρισκόμενα Μοναστήρια. Εἶτα ἀπελθὼν εἰς Ὄλυμπον, καὶ ἡσυχάσας ἐκεῖ ἱκανὸν καιρόν, μετὰ ταῦτα ἦλθεν εἰς τὸ Ἅγιον Ὄρος, καὶ ἐγένετο ἄκρος φίλος καὶ ὑποτακτικὸς τοῦ Ἁγίου Ἀθανασίου τοῦ τῆς Μεγίστης Λαύρας. Ὕστερον δὲ ἀναχωρήσας ἔκτισε τὴν περιφανῆ ταύτην Μονήν, δι’ ἐξόδων Βασιλείου υἱοῦ Ρωμανοῦ, τοῦ βασιλέως τῶν Ἑλλήνων, οὖσαν πολλὰ μικρὰν τὸ πρότερον ἐπονομαζομένην τοῦ Κλήμεντος [Μαΐου 13η, τόμος Εʹ].

Ἐδῶ εὑρίσκομεν καὶ τὸν Ὅσιον Εὐθύμιον, τὸν υἱὸν τοῦ αὑτοῦ Ἰωάννου, ἀκμάσαντα ἐν ἔτει ϡπ’ (980), ὅστις ἔμπειρος ὢν εἰς τὴν ἰβηρικὴν καὶ ἑλληνικὴν γλῶσσαν καὶ εἰς τὰς θείας Γραφάς, συνδιελέχθη μετά τινος Ἑβραίου, ὅταν ἦτο ἀκόμη κοσμικός, τὸν ὁποῖον τελευταῖον θανάτῳ παρέδωκεν, ἐπειδὴ ἐβλασφήμει ὁ μιαρὸς κατὰ τοῦ Χριστοῦ. Ἀσθενήσας δὲ βαρέως, καὶ διὰ προστασίας τῆς Θεοτόκου ἐλευθερωθεὶς ἀπὸ τὴν ἀσθένειαν, ἀφήνει τὸν κόσμον καὶ τὰ ἐν κόσμῳ καὶ ἔρχεται εἰς τὸ Ὄρος πρὸς τὸν Μέγαν Ἀθανάσιον καὶ ὑποτάσσεται εἰς αὐτὸν μετὰ τοῦ πατρός του.


Ὑποσημειώσεις

[1] Ἡ μνήμη τῶν ὑπὸ τῶν Λατινοφρόνων ἀναιρεθέντων ἐν Ἁγίῳ Ὄρει Ὁσίων Πατέρων ἐπιτελεῖται τῶν μὲν Δώδεκα Βατοπαιδινῶν μετὰ τοῦ Ἡγουμένου αὐτῶν Εὐθυμίου τῇ δʹ (4ῃ) Ἰανουαρίου, τῶν δὲ Εἰκοσιὲξ Ζωγραφιτῶν τῇ κβʹ (22ῃ) Σεπτεμβρίου. (Βλέπε ἐν τόμῳ Αʹ καὶ Θʹ ἀντιστοίχως).

[2] Ἰουνίου 12η, τόμος Ϛʹ.

[3] Ἐν ἀγκύλαις ἀναγράφονται ὁ μὴν καὶ ἡ ἡμέρα καθ’ ἣν ἕκαστος τῶν ἐνταῦθα ἀναφερομένων Ἁγίων ἑορτάζεται ἰδιαιτέρως· καθὼς καὶ ὁ τόμος τοῦ ἡμετέρου «Μεγάλου Συναξαριστοῦ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας» ἐν ᾧ περιέχονται τὰ κατ’ αὐτούς.

[4] Περί τοῦ Ὁσιομάρτυρος τούτου Κοσμᾶ οὐδὲν ἕτερον ἔγγραφον ὑπόμνημα ἔφθασε μέχρις ἡμῶν, πλὴν τῶν ὅσων ἐνταῦθα ἀναφέρονται.

[5] Ὁ μὲν Ὅσιος οὗτος Γαβριὴλ ἑορτάζεται Μαΐου 13 (βλέπε ἐν τόμῳ Εʹ), περὶ δὲ τῆς θαυματουργοῦ Εἰκόνος τῆς Παναγίας Πορταϊτίσσης βλέπε ἐν τῷ ἀνὰ χεῖρας τόμῳ, ἐν τῇ Τρίτῃ τῆς Διακαινησίμου.

[6] Τὸ Τίρνοβον αὐτὸ εἶναι πόλις τῆς Βουλγαρίας ἐπὶ τοῦ ποταμοῦ Ἰάντρα, ἡ ὁποῖα ὑπῆρξεν πρωτεύουσα ὁμωνύμου κράτους ἀπὸ τοῦ ἔτους 1186 μέχρι τοῦ 1393. Ὁ δὲ ἐνταῦθα ἀναφερόμενος βασιλεὺς Ἀσάνης εἶναι ὁ Ἰωάννης Ἀσὰν ὁ Βʹ (1218-1241), τοῦ ὁποίου ἡ θυγάτηρ Ἑλένη ἐνυμφεύθη τὸν αὐτοκράτορα τῆς Νικαίας Θεόδωρον Βʹ Λάσκαριν.

[7] Καὶ περὶ τῶν τριῶν τούτων Ὁσιομαρτύρων οὐδὲν ἕτερον ἔγγραφον ὑπόμνημα ἔχομεν.

[8] Εἰς τοῦτον τὸν Ὅσιον Θεωνᾶν ἐφιλοπόνησεν ὁ Ὅσιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης ᾈσματικὴν Ἀκολουθίαν τελείαν, ἥτις εὑρίσκεται εἰς τὸ αὐτὸ Μοναστήριον καὶ ὁ βουλόμενος ἑορτάζειν τὸν Ἅγιον, ζητησάτω ταύτην.

[9] Καὶ εἰς τοῦτον τὸν Ὅσιον Θεόφιλον ἐφιλοπόνησεν ὁ Ὅσιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης τελείαν ᾀσματικὴν Ἀκολουθίαν, καὶ τὸν Βίον τούτου κατέστρωσεν εἰς τάξιν.

[10] Οἱ βασιλεῖς οὗτοι οὕτως ἀναφέρονται ἐν τῷ χειρογράφῳ Συναξαριστῇ. Κατὰ ταῦτα, ἐὰν δὲν ἔχει παρεισφρήσει λάθος τι ὁ Ἅγιος θὰ πρέπει νὰ ἦτο τότε ὑπερεκατοντούτης.

[11] Ἐν τῷ περί Θεολογίας πρώτῳ αὐτοῦ λόγῳ, ὁ θεῖος Γρηγόριος λέγει τὰ ἑξῆς: «Τί μοι τὸ λειπόμενον; Τί τὸ ἐλπιζόμενον; Βασιλείαν οὐρανῶν πάντως ἐρεῖς· ἡγοῦμαι δὲ μὴ ἄλλο τι τοῦτο εἶναι ἢ τὸ τυχεῖν τοῦ καθαρωτάτου τε καὶ τελειοτάτου· τελεώτατον δὲ τῶν ὄντων, γνῶσις Θεοῦ. Ἀλλὰ τὸ μὲν κατάσχωμεν· τὸ δὲ καταλάβωμεν· τὸ δὲ ἐκεῖθεν ταμιευσώμεθα, ἵνα ταύτην σχῶμεν τῆς φιλοπονίας τὴν ἐπικαρπίαν, ὅλην τῆς Ἁγίας Τριάδος τὴν ἔλλαμψιν, ἥτις ἐστί καὶ οἵα, καί ὅση, εἰ θέμις τοῦτο εἰπεῖν».