Λόγος Ἐγκωμιαστικὸς διαλαμβάνων ἐν Συντομία περὶ ΠΑΝΤΩΝ τῶν ΟΣΙΩΝ καὶ ΑΓΙΩΝ ΠΑΤΕΡΩΝ τῶν ἐν τῷ ΑΓΙῼ ΟΡΕΙ τοῦ Ἄθω Λαμψάντων. Τοῦ Ὁσίου Πατρὸς ἡμῶν Νικοδήμου τοῦ Ἁγιορείτου διεσκευασμένος κατὰ τὴν φράσιν.

Ἐδῶ εὑρίσκομεν πέντε ἔτι Ὁσιομάρτυρας· πρῶτον τὸν Ὁσιομάρτυρα Προκόπιον, ὅστις καταγόμενος ἐκ τῶν μερῶν τῆς Βάρνας ἐγένετο Μοναχὸς ἐν ταύτη τῇ Σκήτῃ, ἐναρέτως πολιτευόμενος ὑπὸ Γέροντα Διονύσιον ὀνόματι. Φθόνῳ δὲ τοῦ ἐχθροῦ πορευθεὶς εἰς Σμύρνην, διὰ συνεργείας τοῦ πονηροῦ ἐνσπείραντος εἰς αὐτὸν διαφόρους λογισμούς, ἠρνήθη τὴν εὐσέβειαν. Ἀλλ’ ὅμως μετανοήσας εὐθὺς καὶ ὀμολογήσας, ἀπετμήθη τὴν κεφαλήν [Ἰουνίου 25η, τόμος Ϛʹ]. Δεύτερον τὸν Ὁσιομάρτυρα Εὐθύμιον, τὸν ἐκ Δημητσάνης τῆς Πελοποννήσου, ὅστις ἀρνηθεὶς πρότερον, καὶ μονάσας ὕστερον, ἐν πολλῇ μετανοίᾳ ἠγωνίσθη ἀσκητικῶς. Εἶτα ἐπορεύθη εἰς Κωνσταντινούπολιν, ἔνθα ὁμολογήσας εὐθαρσῶς καὶ ἀνδρείως τὴν εὐσέβειαν, ἐτελειώθη διὰ ξίφους τῇ Κυριακῇ τῶν Βαΐων [Μαρτίου 22α, τόμος Γʹ καὶ Μαΐου 1η, τόμος Εʹ]. Τρίτον τὸν Ὁσιομάρτυρα Ἰγνάτιον, τὸν ἀπὸ Παλαιᾶς Ζαγορᾶς, γνωστὸν καὶ φίλον ὄντα τοῦ ἀνωτέρω Εὐθυμίου, ὅστις ὑποσχεθεὶς ἄρνησιν μὲ μόνον ψιλὸν λόγον, ἐποίησε καὶ αὐτὸς ὡς ὁ Εὐθύμιος, καὶ ἐτελειώθη δι’ ἀγχόνης εἰς τὴν Βασιλεύουσαν Πόλιν [Ὀκτωβρίου 8η, τόμος Ιʹ καὶ Μαΐου 1η, τόμος Εʹ]. Τέταρτον τὸν Ὁσιομάρτυρα Ἀκάκιον, τὸν ἐκ Νεοχωρίου τῆς Θεσσαλονίκης καταγόμενον, ὅστις ἀρνηθεὶς πρότερον διὰ τῆς βίας, ἀνῆλιξ ἔτι ὢν, εἶτα μετανοήσας εἰλικρινῶς ὡς οἱ πρὸ αὐτοῦ δύο Εὐθύμιος καὶ Ἰγνάτιος, ἐτελειώθη διὰ ξίφους ἐν τῇ πόλει τῆς Θεσσαλονίκης [Μαΐου 1η, τόμος Εʹ]. Καὶ πέμπτον τὸν Ὁσιομάρτυρα Ὀνούφριον τὸν Ἱεροδιάκονον, ὅστις διὰ μόνον τὸν ἐκ συναρπαγῆς λόγον, τὸν ὁποῖον εἶπε πρὸς τὴν ἰδίαν αὐτοῦ μητέρα, φυγὼν εἰς τὸ Ἅγιον Ὄρος, ἠγωνίσθη ἀσκητικῶς πρῶτον ἐν τῇ Μονῇ τοῦ Χιλιανδαρίου καὶ εἶτα ἐν ταύτῃ τῇ Σκήτῃ, ἐν ᾗ καὶ μεγαλόσχημος ἐγένετο. Μετὰ ταῦτα ἀπελθὼν εἰς Χίον καὶ παρρησίᾳ ὁμολογήσας τὴν εὐσέβειαν, ἐδέχθη τὸν διὰ ξίφους θάνατον [Ἰανουαρίου 4η, τόμος Αʹ].

Εἰς τὴν τοποθεσίαν τῶν Ἰβήρων, ἤτοι εἰς τὴν Σκήτην τοῦ Μαγουλᾶ, ἤσκησε καὶ ὁ ἁγιώτατος Κάλλιστος, μαθητὴς μὲν πρότερον χρηματίσας Γρηγορίου τοῦ Σιναΐτου, ὕστερον δὲ Πατριάρχης γενόμενος Κωνσταντινουπόλεως [Ἰουνίου 20ή, τόμος Ϛʹ].

(δ’.) Ἂς ὑπάγωμεν εἰς τὴν ἱερὰν καὶ βασιλικὴν Μονὴν τῶν Σέρβων, ἤτοι τοῦ Χιλανταρίου· καὶ ἐκεῖ εὑρίσκομεν Ἁγίους τοὺς κτίτορας τῆς αὐτῆς Μονῆς τόν τε Ἅγιον Σάββαν, καὶ τὸν κατὰ σάρκα πατέρα αὐτοῦ Ἅγιον Συμεών, τὸν βασιλέα Σερβίας. Ὁ θεῖος λοιπὸν Σάββας, νέος ἔτι ὢν, ποθήσας τὴν παρθενίαν καὶ τὴν ζωὴν τῶν Μοναχῶν, ἀνεχώρησε κρυφίως καὶ ἦλθεν εἰς τὸ Ρωσικὸν Μοναστήριον, ὅπου καὶ ἔγινε Μοναχός.


Ὑποσημειώσεις

[1] Ἡ μνήμη τῶν ὑπὸ τῶν Λατινοφρόνων ἀναιρεθέντων ἐν Ἁγίῳ Ὄρει Ὁσίων Πατέρων ἐπιτελεῖται τῶν μὲν Δώδεκα Βατοπαιδινῶν μετὰ τοῦ Ἡγουμένου αὐτῶν Εὐθυμίου τῇ δʹ (4ῃ) Ἰανουαρίου, τῶν δὲ Εἰκοσιὲξ Ζωγραφιτῶν τῇ κβʹ (22ῃ) Σεπτεμβρίου. (Βλέπε ἐν τόμῳ Αʹ καὶ Θʹ ἀντιστοίχως).

[2] Ἰουνίου 12η, τόμος Ϛʹ.

[3] Ἐν ἀγκύλαις ἀναγράφονται ὁ μὴν καὶ ἡ ἡμέρα καθ’ ἣν ἕκαστος τῶν ἐνταῦθα ἀναφερομένων Ἁγίων ἑορτάζεται ἰδιαιτέρως· καθὼς καὶ ὁ τόμος τοῦ ἡμετέρου «Μεγάλου Συναξαριστοῦ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας» ἐν ᾧ περιέχονται τὰ κατ’ αὐτούς.

[4] Περί τοῦ Ὁσιομάρτυρος τούτου Κοσμᾶ οὐδὲν ἕτερον ἔγγραφον ὑπόμνημα ἔφθασε μέχρις ἡμῶν, πλὴν τῶν ὅσων ἐνταῦθα ἀναφέρονται.

[5] Ὁ μὲν Ὅσιος οὗτος Γαβριὴλ ἑορτάζεται Μαΐου 13 (βλέπε ἐν τόμῳ Εʹ), περὶ δὲ τῆς θαυματουργοῦ Εἰκόνος τῆς Παναγίας Πορταϊτίσσης βλέπε ἐν τῷ ἀνὰ χεῖρας τόμῳ, ἐν τῇ Τρίτῃ τῆς Διακαινησίμου.

[6] Τὸ Τίρνοβον αὐτὸ εἶναι πόλις τῆς Βουλγαρίας ἐπὶ τοῦ ποταμοῦ Ἰάντρα, ἡ ὁποῖα ὑπῆρξεν πρωτεύουσα ὁμωνύμου κράτους ἀπὸ τοῦ ἔτους 1186 μέχρι τοῦ 1393. Ὁ δὲ ἐνταῦθα ἀναφερόμενος βασιλεὺς Ἀσάνης εἶναι ὁ Ἰωάννης Ἀσὰν ὁ Βʹ (1218-1241), τοῦ ὁποίου ἡ θυγάτηρ Ἑλένη ἐνυμφεύθη τὸν αὐτοκράτορα τῆς Νικαίας Θεόδωρον Βʹ Λάσκαριν.

[7] Καὶ περὶ τῶν τριῶν τούτων Ὁσιομαρτύρων οὐδὲν ἕτερον ἔγγραφον ὑπόμνημα ἔχομεν.

[8] Εἰς τοῦτον τὸν Ὅσιον Θεωνᾶν ἐφιλοπόνησεν ὁ Ὅσιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης ᾈσματικὴν Ἀκολουθίαν τελείαν, ἥτις εὑρίσκεται εἰς τὸ αὐτὸ Μοναστήριον καὶ ὁ βουλόμενος ἑορτάζειν τὸν Ἅγιον, ζητησάτω ταύτην.

[9] Καὶ εἰς τοῦτον τὸν Ὅσιον Θεόφιλον ἐφιλοπόνησεν ὁ Ὅσιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης τελείαν ᾀσματικὴν Ἀκολουθίαν, καὶ τὸν Βίον τούτου κατέστρωσεν εἰς τάξιν.

[10] Οἱ βασιλεῖς οὗτοι οὕτως ἀναφέρονται ἐν τῷ χειρογράφῳ Συναξαριστῇ. Κατὰ ταῦτα, ἐὰν δὲν ἔχει παρεισφρήσει λάθος τι ὁ Ἅγιος θὰ πρέπει νὰ ἦτο τότε ὑπερεκατοντούτης.

[11] Ἐν τῷ περί Θεολογίας πρώτῳ αὐτοῦ λόγῳ, ὁ θεῖος Γρηγόριος λέγει τὰ ἑξῆς: «Τί μοι τὸ λειπόμενον; Τί τὸ ἐλπιζόμενον; Βασιλείαν οὐρανῶν πάντως ἐρεῖς· ἡγοῦμαι δὲ μὴ ἄλλο τι τοῦτο εἶναι ἢ τὸ τυχεῖν τοῦ καθαρωτάτου τε καὶ τελειοτάτου· τελεώτατον δὲ τῶν ὄντων, γνῶσις Θεοῦ. Ἀλλὰ τὸ μὲν κατάσχωμεν· τὸ δὲ καταλάβωμεν· τὸ δὲ ἐκεῖθεν ταμιευσώμεθα, ἵνα ταύτην σχῶμεν τῆς φιλοπονίας τὴν ἐπικαρπίαν, ὅλην τῆς Ἁγίας Τριάδος τὴν ἔλλαμψιν, ἥτις ἐστί καὶ οἵα, καί ὅση, εἰ θέμις τοῦτο εἰπεῖν».