Λόγος Ἐγκωμιαστικὸς διαλαμβάνων ἐν Συντομία περὶ ΠΑΝΤΩΝ τῶν ΟΣΙΩΝ καὶ ΑΓΙΩΝ ΠΑΤΕΡΩΝ τῶν ἐν τῷ ΑΓΙῼ ΟΡΕΙ τοῦ Ἄθω Λαμψάντων. Τοῦ Ὁσίου Πατρὸς ἡμῶν Νικοδήμου τοῦ Ἁγιορείτου διεσκευασμένος κατὰ τὴν φράσιν.

Εἰς τόσους δὲ ἀγῶνας παρέδωκε τὸν ἑαυτόν του ὁ τρισμακάριστος, ὥστε ἀπὸ τὴν ὑπερβολικὴν νηστείαν καὶ ἀγρυπνίαν καὶ τὰς ἄλλας κακουχίας τοῦ σώματος, τοσοῦτον ἀδυνάτισεν, εἰς τρόπον ὥστε μόλις, ἠδύνατο νὰ περιπατήσῃ ἓν μόνον στάδιον, ἄν καὶ ἦτο ἐκ φύσεως εἰς τοὺς πόδας ταχύτατος καὶ εἰς τὸ σῶμα ἀνδρειότατος. Οὗτος, καθαρὸν δοχεῖον τῶν ἀρετῶν χρηματίσας καὶ θείων χαρισμάτων ἀξιωθείς, ἤδη καὶ ὑπὲρ τῆς πίστεως ἠγωνίσατο, διελέγξας τὴν μεμολυσμένην αἵρεσιν τοῦ αἱρετικοῦ Μολίνου, τὴν τότε ἀναφανεῖσαν, καὶ τὴν Ὀρθοδοξίαν ἐνώπιον Ἱερᾶς Συνόδου ἐκράτυνε. Καὶ ἐπόθησε μὲν καὶ νὰ μαρτυρήσῃ διὰ τὸν Χριστόν, καὶ ἐπίτηδες διὰ τοῦτο ἀπῆλθεν εἰς Κωνσταντινούπολιν, καὶ αἰτίας ἔδωκεν εἰς τοὺς ἀσεβεῖς, ἀλλὰ δὲν ἦτο θέλημα τοῦ Κυρίου, ὅστις ἐφύλαξεν αὐτὸν διὰ πολλῶν ὠφέλειαν.

Ἐπειδὴ δὲ πόθος περισσοτέρας ἡσυχίας κατέφλεγε τὴν καρδίαν του, τούτου χάριν ἀναχωρήσας ἀπὸ τὴν Μονὴν τῶν Ἰβήρων, ἀπῆλθεν εἰς τὸ ἀντικρὺ τοῦ Ὄρους ἐρημονήσιον Γιοῦρα καλούμενον καὶ ἐκεῖ ὀλίγον καιρὸν ἡσυχάσας, πρὸς Κύριον ἐξεδήμησεν ἐν ἔτει ͵αψμε’ (1745), τὰ δὲ τούτου Λείψανα ἀνακομισθέντα ὑπὸ τοῦ Ὁσίου Μελετίου τοῦ αὐτοῦ μαθητοῦ, εὑρέθησαν ἡγιασμένα ὑπὸ τῆς θείας Χάριτος. Ἐκ τούτων ἡ σεβασμία αὐτοῦ Κάρα καὶ ἡ Σιαγὼν εὑρίσκονται ἐν τῇ αὐτῇ Μονῇ τῶν Ἰβήρων, καὶ ἐνεργοῦσι διάφορα θαύματα εἰς τοὺς μετὰ πίστεως πρὸς αὐτὰ προστρέχοντας, εἰς δόξαν Θεοῦ καὶ εἰς ἔνδειξιν τῆς θεαρέστου αὐτοῦ πολιτείας, ἐκ τῶν ὁποίων θαυμάτων ἀναφέρει τινὰ ὁ κατὰ πλάτος Βίος αὐτοῦ [Σεπτεμβρίου 13η, τόμος Θʹ].

Εἰς τὴν Σκήτην τῶν Ἰβήρων, τὴν λεγομένην τοῦ Τιμίου Προδρόμου, ἐξήνθησεν ὡς φοίνιξ ὑψίκομος καὶ ὁ Ὁσιομάρτυς Ἅγιος Ἰάκωβος· ὅστις κατοικήσας πρότερον εἰς τὴν Μονὴν τοῦ Δοχειαρίου, ὕστερον ἦλθε καὶ ἡσύχασεν ἐν τῇ Σκήτῃ ταύτῃ. Οὗτος πολλὰς θείας ἀποκαλύψεις καὶ ὀπτασίας ἰδών, καὶ πολλὰ θαύματα ποιήσας, καὶ προφητικοῦ χαρίσματος ἀξιωθείς, ἀνεχώρησεν ἔπειτα ἀπὸ τὸ Ὄρος, καὶ ἐπῆγε κηρύττων εὐαγγελικῶς μετάνοιαν εἰς πάντας τοὺς Χριστιανούς, ἀρχίσας ἀπὸ τὴν Θεσσαλονίκην καὶ φθάσας εἰς τὴν Ναύπακτον. Ἐκεῖθεν δὲ προδοθεὶς εἰς τὸν Ἀγαρηνόν, κατήντησεν ἐν τέλει δέσμιος εἰς Διδυμότειχον, καὶ παρουσιασθεὶς ἐνώπιον τοῦ βασιλέως Σελήμ, καὶ μὴ θελήσας νὰ δεχθῇ τὴν θρησκείαν του, ἀλλ’ ὁμολογήσας παρρησίᾳ τὸν Χριστὸν Θεὸν ἀληθινόν, ἐτιμωρήθη μὲ διαφόρους βασάνους εἰς διάστημα ἡμερῶν δεκαεπτά, τελευταῖον δὲ ἐκρεμάσθη ὁμοῦ μὲ δύο μαθητάς του, Ἰάκωβον Διάκονον καὶ Διονύσιον Μοναχόν, τῶν ὁποίων τὰ ἅγια Λείψανα εὑρίσκονται εἰς τὸ Μοναστήριον τῆς Ἁγίας Ἀναστασίας εἰς τὴν Γαλάτισταν [Νοεμβρίου 1η, τόμος ΙΑʹ].


Ὑποσημειώσεις

[1] Ἡ μνήμη τῶν ὑπὸ τῶν Λατινοφρόνων ἀναιρεθέντων ἐν Ἁγίῳ Ὄρει Ὁσίων Πατέρων ἐπιτελεῖται τῶν μὲν Δώδεκα Βατοπαιδινῶν μετὰ τοῦ Ἡγουμένου αὐτῶν Εὐθυμίου τῇ δʹ (4ῃ) Ἰανουαρίου, τῶν δὲ Εἰκοσιὲξ Ζωγραφιτῶν τῇ κβʹ (22ῃ) Σεπτεμβρίου. (Βλέπε ἐν τόμῳ Αʹ καὶ Θʹ ἀντιστοίχως).

[2] Ἰουνίου 12η, τόμος Ϛʹ.

[3] Ἐν ἀγκύλαις ἀναγράφονται ὁ μὴν καὶ ἡ ἡμέρα καθ’ ἣν ἕκαστος τῶν ἐνταῦθα ἀναφερομένων Ἁγίων ἑορτάζεται ἰδιαιτέρως· καθὼς καὶ ὁ τόμος τοῦ ἡμετέρου «Μεγάλου Συναξαριστοῦ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας» ἐν ᾧ περιέχονται τὰ κατ’ αὐτούς.

[4] Περί τοῦ Ὁσιομάρτυρος τούτου Κοσμᾶ οὐδὲν ἕτερον ἔγγραφον ὑπόμνημα ἔφθασε μέχρις ἡμῶν, πλὴν τῶν ὅσων ἐνταῦθα ἀναφέρονται.

[5] Ὁ μὲν Ὅσιος οὗτος Γαβριὴλ ἑορτάζεται Μαΐου 13 (βλέπε ἐν τόμῳ Εʹ), περὶ δὲ τῆς θαυματουργοῦ Εἰκόνος τῆς Παναγίας Πορταϊτίσσης βλέπε ἐν τῷ ἀνὰ χεῖρας τόμῳ, ἐν τῇ Τρίτῃ τῆς Διακαινησίμου.

[6] Τὸ Τίρνοβον αὐτὸ εἶναι πόλις τῆς Βουλγαρίας ἐπὶ τοῦ ποταμοῦ Ἰάντρα, ἡ ὁποῖα ὑπῆρξεν πρωτεύουσα ὁμωνύμου κράτους ἀπὸ τοῦ ἔτους 1186 μέχρι τοῦ 1393. Ὁ δὲ ἐνταῦθα ἀναφερόμενος βασιλεὺς Ἀσάνης εἶναι ὁ Ἰωάννης Ἀσὰν ὁ Βʹ (1218-1241), τοῦ ὁποίου ἡ θυγάτηρ Ἑλένη ἐνυμφεύθη τὸν αὐτοκράτορα τῆς Νικαίας Θεόδωρον Βʹ Λάσκαριν.

[7] Καὶ περὶ τῶν τριῶν τούτων Ὁσιομαρτύρων οὐδὲν ἕτερον ἔγγραφον ὑπόμνημα ἔχομεν.

[8] Εἰς τοῦτον τὸν Ὅσιον Θεωνᾶν ἐφιλοπόνησεν ὁ Ὅσιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης ᾈσματικὴν Ἀκολουθίαν τελείαν, ἥτις εὑρίσκεται εἰς τὸ αὐτὸ Μοναστήριον καὶ ὁ βουλόμενος ἑορτάζειν τὸν Ἅγιον, ζητησάτω ταύτην.

[9] Καὶ εἰς τοῦτον τὸν Ὅσιον Θεόφιλον ἐφιλοπόνησεν ὁ Ὅσιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης τελείαν ᾀσματικὴν Ἀκολουθίαν, καὶ τὸν Βίον τούτου κατέστρωσεν εἰς τάξιν.

[10] Οἱ βασιλεῖς οὗτοι οὕτως ἀναφέρονται ἐν τῷ χειρογράφῳ Συναξαριστῇ. Κατὰ ταῦτα, ἐὰν δὲν ἔχει παρεισφρήσει λάθος τι ὁ Ἅγιος θὰ πρέπει νὰ ἦτο τότε ὑπερεκατοντούτης.

[11] Ἐν τῷ περί Θεολογίας πρώτῳ αὐτοῦ λόγῳ, ὁ θεῖος Γρηγόριος λέγει τὰ ἑξῆς: «Τί μοι τὸ λειπόμενον; Τί τὸ ἐλπιζόμενον; Βασιλείαν οὐρανῶν πάντως ἐρεῖς· ἡγοῦμαι δὲ μὴ ἄλλο τι τοῦτο εἶναι ἢ τὸ τυχεῖν τοῦ καθαρωτάτου τε καὶ τελειοτάτου· τελεώτατον δὲ τῶν ὄντων, γνῶσις Θεοῦ. Ἀλλὰ τὸ μὲν κατάσχωμεν· τὸ δὲ καταλάβωμεν· τὸ δὲ ἐκεῖθεν ταμιευσώμεθα, ἵνα ταύτην σχῶμεν τῆς φιλοπονίας τὴν ἐπικαρπίαν, ὅλην τῆς Ἁγίας Τριάδος τὴν ἔλλαμψιν, ἥτις ἐστί καὶ οἵα, καί ὅση, εἰ θέμις τοῦτο εἰπεῖν».