Σελίδα 15 από 21
Ὁ βασιλεὺς Κωνσταντῖνος εἶχεν ἀδελφὴν Κωνσταντίαν τὸ ὄνομα ἀπὸ ἄλλην μητέρα, τὴν Θεοδώραν, θυγατέρα τοῦ Ἑρκουλίου Μαξιμιανοῦ, ἡ ὁποία ἦτο γυνὴ τοῦ ἀσεβεστάτου Λικινίου. Ἐπειδὴ ὅμως ἐφόνευσαν τὸν σύζυγόν της εἰς τὴν Θεσσαλονίκην, ὡς προείπομεν, τὴν ἔφερεν ὀ Κωνσταντῖνος εἰς τὸ παλάτιόν του, μὴ θέλων νὰ τὴν ὑπανδρεύσῃ. Ἀλλὰ τί μετεχειρίσθη ὁ τρισκατάρατος Ἄρειος; Αὐτὸς μὲν δὲν ἠδύνατο κατὰ πρόσωπον νὰ ὁμιλήσῃ εἰς αὐτήν, ἔβαλε δὲ Ἱερέα τινὰ βοηθόν του εἰς τὴν αἵρεσιν καὶ πνευματικὸν τῆς βασιλίσσης, νὰ τῆς ὁμιλήσῃ καὶ νὰ δικαιώσῃ τὸν τρισάθλιον. Ἀλλὰ καὶ πάλιν οὔτε αὐτὸς δὲν ἐτόλμησε νὰ τὴν παρακαλέσῃ. Τότε ἔβαλε τοὺς εὐνούχους φύλακάς της ὅπως τὴν παρακαλέσουν. Συγκατένευσαν λοιπὸν οὗτοι καὶ τὴν παρεκάλεσαν· αὐτὴ δὲ μὴ γινώσκουσα ποῖος εἶναι ὁ Ἄρειος καὶ τί δογματίζει εἰς τὴν Πίστιν, ἐπῆγε μὲ πολλὴν ταπείνωσιν εἰς τὸν ἀδελφόν της τὸν μέγαν Κωνσταντῖνον καὶ λέγει· «Ἀδελφέ μου ἀγαπητέ, βασιλεῦ κράτιστε καὶ πολυχρόνιε, ζητῶ νὰ ἀκούσῃς μίαν δέησίν μου». Ὁ δὲ βασιλεὺς τὴν ἠρώτησε· «Τί ζητεῖς;». Καὶ αὐτὴ ἀπεκρίθη. «Ἔχω ἀκούσει, ὅτι ὁ πτωχὸς ὁ Ἄρειος, ὁ ἀναθεματισθεὶς ἀπὸ τὴν Σύνοδον, ἐπέστρεψε καὶ μετενόησε καὶ λέγει ὅτι συμφωνεῖ εἰς ὅσα εἶπον καὶ ἐνομοθέτησαν οἱ Πατέρες· διὰ τοῦτο σὲ παρακαλῶ, ἄκουσε καὶ ἐμοῦ καὶ μὴ ἀφήσῃς τὸν ταλαίπωρον ἀποδιωγμένον καὶ κατῃσχυμμένον, ἀλλ’ ἐπειδὴ ἐπιστρέφει, τίμησέ τον εἰς τὴν πρώτην του τιμήν». Λέγει τότε ὁ βασιλεύς· «Περιπόθητή μου ἀδελφή, ἐὰν μὲν ἄλλο τι ἦτο τὸ πταίσιμον τοῦ Ἀρείου, δὲν θὰ τὸν καταδίκαζον τόσον, πλὴν ἐπειδὴ σφάλλει είς τὴν Πίστιν, διὰ τοῦτο τὸν κατεδίκασα, ἀφοῦ ὅμως λέγει ὅτι μετενόησεν ὁ πτωχός, θὰ τὸν καλέσω νὰ ἔλθῃ, νὰ ἀκούσω καὶ ὁ ἴδιος τὶ λέγει τώρα καὶ πῶς πιστεύει».
Ἐκάλεσε λοιπὸν αὐτὸν ὁ βασιλεὺς καὶ ἐπῆγεν ὁμοῦ μετά τινος Ἐπισκόπου καθῃρημένου ὀνόματι Εὐζωΐου. Ὁ δὲ μέγας Κωνσταντῖνος τὸν ἠρώτησε, πῶς πιστεύει καὶ τί λέγει. Αὐτὸς δέ, ὡς πονηρότατον θηρίον καθὼς ἦτο, ἐδείκνυεν εἰς τὸ πρόσωπον τοῦ βασιλέως, ὅτι δέχεται τὰ δόγματα τῶν Πατέρων. Ἀλλὰ καὶ ὅρκον προσέθεσεν εἰς τοὺς λόγους του, ὅτι οὕτως ὁμολογεῖ, καθὼς ἐκήρυξαν οἱ Πατέρες. Αὐτὸ ὅμως ἦτο πονηρίας ἔργον, διότι ἀπὸ πολλὴν ἐντροπὴν δὲν εἶχε τὶ νὰ πράξῃ καὶ ἐξ ἀνάγκης ἐταπεινοῦτο. Παρὰ ταῦτα ὅμως ὁ βασιλεὺς δὲν τὸν ἐπίστευσεν, ἀλλὰ τοῦ εἶπεν, ὅτι ἐγγράφως πρέπει νὰ ὁμολογήσῃ τὸ φρόνημά του.
Ὑποσημειώσεις
[1] Τοῦτο συνέβη περί τὸ ἔτος 296. Ὑπῆρξε δὲ ἀρχηγὸς τῆς ἐπαναστάσεως ἐκείνης Ἀχιλλεύς τις, ὅστις καὶ ἀνεκήρυξεν ἑαυτὸν βασιλέα. Ἡ στάσις αὕτη ἐστοίχισε πολὺ εἰς τὴν Ἀλεξάνδρειαν, τὴν ὁποίαν ὁ Διοκλητιανὸς παρέδωσεν εἰς τὸ πῦρ, τοὺς δὲ κατοίκους αὐτῆς κατέσφαξε. Περὶ τῆς σφαγῆς ταύτης διηγούμενος ὁ Μαλάλας (Ϛʹ αἰὼν) λέγει τὰ ἑξῆς: «Παραλαβὼν δὲ Ἀλεξάνδρειαν (ὁ Διοκλητιανὸς) ἐνέπρησεν αὐτήν· εἰσῆλθε δὲ ἐν αὐτῇ ἔφιππος, τοῦ ἵππου αὐτοῦ περιπατοῦντος ἐπάνω τῶν λειψάνων. Ἦν δὲ κελεύσας τῷ ἐξπεδίτῳ (εἶχε δώσει διαταγὴν εἰς τὸ στράτευμα αὐτοῦ) μὴ φείσασθαι τοῦ φονεύειν, ἕως οὗ ἀνέλθῃ τὰ αἵματα τῶν σφαζομένων ἕως τὸ γόνυ τοῦ ἵππου, οὗ ἐκάθητο» (ἔκδοσις Βόννης, σελ. 309).
[2] Τὰ περί τοῦ Μεγάλου Κωνσταντίνου βλέπε ἐκτενέστερον ἐν τῷ κατὰ πλάτος Βίῳ αὐτοῦ, ὡς παραθέτομεν τοῦτον ἱστορικῶς ἐνημερωμένον ἐν τῷ Εʹ τόμῳ τοῦ ἡμετέρου «Μεγάλου Συναξαριστοῦ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας», Μαΐου καʹ (21ην).
[3] Περί τῶν ὑπὸ τῆς Ἁγίας Αʹ Οἰκουμενικῆς Συνόδου νομοθετηθέντων περί τοῦ ἑορτασμοῦ τοῦ Πάσχα ὡς καὶ περὶ τοῦ πῶς τοῦτο ἑωρτάζετο τὸ πάλαι βλέπε εἰς τὴν σημείωσιν τῆς Κυριακῆς τοῦ Πάσχα σελ. 65-71 τοῦ ἀνὰ χεῖρας τόμου.
[4] Ὁ θεῖος Ἀλέξανδρος διαδεχθείς τὸν μακάριον Μητροφάνην, προέστη τῆς Ἐκκλησίας τῆς Κωνσταντινουπόλεως (κατὰ Ζ. Ν. Μαθᾶν) ἔτη 13 (330-343). Ἡ μνήμη αὐτοῦ τελεῖται κατὰ τὴν λʹ (30ὴν) Αὐγούστου (βλέπε ἐν τόμῳ Ηʹ).
[5] Παῦλος ὁ ἁγιώτατος Πατριάρχης διεδέχθη τὸν ἀοίδιμον Ἀλέξανδρον (κατὰ Ζ. Ν. Μαθᾶν), ἐν ἔτει 343, ἡ πατριαρχεία ὅμως αὐτοῦ ὑπῆρξε πλήρης δραματικῶν ἐπεισοδίων. Καὶ ἐν πρώτοις ἐξωσθείς μετά τινας μῆνας ὑπὸ τοῦ Κωνσταντίου ἀντικατεστάθη ὑπὸ τοῦ ἀρειανόφρονος Εὐσεβίου τοῦ Νικομηδείας. Τούτου δὲ ἀποθανόντος ἐν ἔτει 345 ἀποκατεστάθη ὑπὸ τῶν Ὀρθοδόξων ὁ Παῦλος, ἀλλὰ συγχρόνως οἱ Ἀρειανοὶ ἐχειροτόνησαν τὸν Μακεδόνιον τὸν πνευματομάχον. Ἡ ἐπακολουθήσασα διαμάχη ὑπῆρξε δεινή. Ὁ Κωνστάντιος ἐδίωκε καὶ ἐξώριζε τὸν Παῦλον, οἱ δὲ Ὀρθόδοξοι διὰ Συνόδων ἀποκαθίστων αὐτόν. Τέλος ἐν ἔτει 347 ἀπαγόμενος εἰς ἐξορίαν ἀπεπνίγη καθ’ ὁδὸν ἐντολῇ τοῦ Αὐτοκράτορος. Ἡ μνήμη αὐτοῦ τελεῖται τῇ ϛʹ (6ῃ) Νοεμβρίου (βλέπε ἐν τόμῳ ΙΑʹ).
[6] Ἡ τοῦ μεγάλου Ἀθανασίου πατριαρχεία ἐν Ἀλεξανδρείᾳ ὑπῆρξεν ἔτι πλέον δυσχερεστέρα ἐκταθεῖσα εἰς μῆκος χρόνων ὁλοκλήρων τεσσαράκοντα πέντε (328-373). Ἡ μνήμη αὐτοῦ τελεῖται τὴν ιηʹ (18ην) Ἰανουαρίου (βλέπε ἐν τόμῳ Αʹ).
[7] Περί τοῦ Ἁγίου τούτου Μητροφάνους βλέπε ἐν τῇ ἡμερομηνίᾳ ταύτῃ ἐν τόμῳ Ϛʹ.