Σελίδα 17 από 21
Εἶχε δὲ καὶ δύο θυγατέρας, τὴν μίαν ὀνόματι Ἑλένην, εἰς τὸ ὄνομα τῆς μάμμης της, καὶ τὴν ἄλλην Κωνσταντίαν, εἰς τὸ ὄνομα τῆς θείας της. Εἰς αὐτοὺς τοὺς τρεῖς υἱούς του διένειμε τὴν βασιλείαν καὶ ἔγραψεν εἰς τὴν διαθήκην του τὰ ἑξῆς: «Τῷ μὲν Κωνσταντίνῳ τῷ υἱῷ μου παραχωρῶ τὴν Ἀνατολὴν ὅλην καὶ τὸ φρούριον τὸ ὁποῖον ἔκτισα, τὴν Κωνσταντινούπολιν, καὶ τὴν Παλαιστίνην καὶ ὅλην τὴν Συρίαν καὶ αὐτὴν τὴν Αἴγυπτον· τῷ δὲ Κωνσταντίῳ παραχωρῶ τὰς ἄνω Γαλλίας καὶ τὰς Βρεττανικὰς Νήσους μέχρι τοῦ Ἑσπερίου Ὠκεανοῦ· τῷ δὲ Κώνσταντι παραχωρῶ τὰς κάτω Γαλλίας, ἤτοι τὴν Βενετίαν καὶ αὐτὴν τὴν Ρώμην.
Τοιουτοτρόπως ἔγραψεν ὁ εὐσεβὴς βασιλεὺς Κωνσταντῖνος τὴν διαθήκην του ἐκείνην καὶ τὴν ἐνεχείρισεν εἰς τὸν πνευματικὸν τῆς βασιλίσσης, ἐκεῖνον, περὶ τοῦ ὁποίου εἴπομεν, ὅτι ἦτο βοηθὸς τοῦ Ἀρείου μὴ γινώσκων ποίας καταστάσεως ἄνθρωπος ἦτο. Αὐτὸς ἰδὼν τὴν διαθήκην, ὡς ἔγραφεν, ὅτι ὁ Κωνσταντῖνος νὰ λάβῃ τὸ καλλίτερον μερίδιον τῆς βασιλείας, ἔλαβεν αὐτὴν καὶ ἔξυσε τὸ στοιχεῖον «ν» τόσον λεπτά, ὥστε ἐκεῖ ποὺ ἔλεγε· «τῷ Κωνσταντίνῳ παραχωρῶ τὴν Ἀνατολὴν ὅλην καὶ τὸ φρούριον τὸ ὁποῖον ἔκτισα», ἔγραφε «τῷ Κωνσταντίῳ παραχωρῶ τὴν Ἀνατολὴν ὅλην καὶ τὸ φρούριον τὸ ὁποῖον ἔκτισα». Τὸ δὲ ἄλλο, τὸ ὁποῖον ἦτο είς τοῦ Κωνσταντίου τὸ ὄνομα, προσέθεσεν ἕνα «ν», ὥστε ἐφαίνετο ὅτι ἔλεγε Κωνσταντίνῳ». Γνωρίζων δὲ τὸν Κωνστάντιον ἐλαφρότερον εἰς τὴν γνῶσιν, ἐπῆγε καὶ εἶπε πρὸς αὐτόν· «Τὶ χάρισμα θὰ μοὶ δώσῃς, ἐὰν σοὶ δώσω τὸν θρόνον τοῦ πατρός σου;». Ὁ Κωνστάντιος ἀπεκρίθη· «Ὁ πατήρ μου ἀπέθανεν, ἀλλ’ ἀπὸ τώρα σὲ θὰ ἔχω πατέρα εἰς αὐτὸν τὸν κόσμον». Τότε τοῦ ἔδειξε τὴν διαθήκην τοῦ πατρός του. Ὁ μικρὸς λοιπὸν τότε Κωνστάντιος εἶχε τὸν πνευματικὸν ἐκεῖνον ὡς πατέρα καὶ τὸν ἤκουεν εἰς ὅ,τι τοῦ ἔλεγεν.
Ταῦτα μαθὼν ὁ Ἄρειος ἐχάρη καὶ διεμήνυσεν εἰς αὐτὸν νὰ μεσολαβήσῃ πρὸς τὸν βασιλέα μήπως τὸν δεχθῇ καὶ τὸν τιμήσῃ. Ὁ δὲ ἀνόσιος ἐκεῖνος καὶ ἄπιστος εἰς τὸν Θεὸν καὶ εἰς τοὺς ἀνθρώπους Πνευματικὸς ἔλαβε συμβοηθόν του τὸν Εὐσέβιον Νικομηδείας καὶ ἄλλον Εὐσέβιον ἄρχοντα τοῦ παλατίου καὶ ἐπῆγεν εἰς τὸν βασιλέα, ὅπως τὸν παρακαλέσῃ νὰ δεχθῇ τὸν Ἄρειον καὶ νὰ μὴ τὸν στείλῃ πάλιν εἰς τὴν Ἀλεξάνδρειαν, ἀλλὰ νὰ μένῃ εἰς τὴν Κωνσταντινούπολιν. Ἔπραξε δὲ αὐτὸ διὰ νὰ μὴ τὸν ἐλέγχῃ ὁ μέγας Ἀθανάσιος καὶ ὁ Ἀλέξανδρος εἰς τὴν Ἀλεξάνδρειαν. Ὁ δὲ βασιλεὺς συνεφώνησεν εἰς τοῦτο.
Ὑποσημειώσεις
[1] Τοῦτο συνέβη περί τὸ ἔτος 296. Ὑπῆρξε δὲ ἀρχηγὸς τῆς ἐπαναστάσεως ἐκείνης Ἀχιλλεύς τις, ὅστις καὶ ἀνεκήρυξεν ἑαυτὸν βασιλέα. Ἡ στάσις αὕτη ἐστοίχισε πολὺ εἰς τὴν Ἀλεξάνδρειαν, τὴν ὁποίαν ὁ Διοκλητιανὸς παρέδωσεν εἰς τὸ πῦρ, τοὺς δὲ κατοίκους αὐτῆς κατέσφαξε. Περὶ τῆς σφαγῆς ταύτης διηγούμενος ὁ Μαλάλας (Ϛʹ αἰὼν) λέγει τὰ ἑξῆς: «Παραλαβὼν δὲ Ἀλεξάνδρειαν (ὁ Διοκλητιανὸς) ἐνέπρησεν αὐτήν· εἰσῆλθε δὲ ἐν αὐτῇ ἔφιππος, τοῦ ἵππου αὐτοῦ περιπατοῦντος ἐπάνω τῶν λειψάνων. Ἦν δὲ κελεύσας τῷ ἐξπεδίτῳ (εἶχε δώσει διαταγὴν εἰς τὸ στράτευμα αὐτοῦ) μὴ φείσασθαι τοῦ φονεύειν, ἕως οὗ ἀνέλθῃ τὰ αἵματα τῶν σφαζομένων ἕως τὸ γόνυ τοῦ ἵππου, οὗ ἐκάθητο» (ἔκδοσις Βόννης, σελ. 309).
[2] Τὰ περί τοῦ Μεγάλου Κωνσταντίνου βλέπε ἐκτενέστερον ἐν τῷ κατὰ πλάτος Βίῳ αὐτοῦ, ὡς παραθέτομεν τοῦτον ἱστορικῶς ἐνημερωμένον ἐν τῷ Εʹ τόμῳ τοῦ ἡμετέρου «Μεγάλου Συναξαριστοῦ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας», Μαΐου καʹ (21ην).
[3] Περί τῶν ὑπὸ τῆς Ἁγίας Αʹ Οἰκουμενικῆς Συνόδου νομοθετηθέντων περί τοῦ ἑορτασμοῦ τοῦ Πάσχα ὡς καὶ περὶ τοῦ πῶς τοῦτο ἑωρτάζετο τὸ πάλαι βλέπε εἰς τὴν σημείωσιν τῆς Κυριακῆς τοῦ Πάσχα σελ. 65-71 τοῦ ἀνὰ χεῖρας τόμου.
[4] Ὁ θεῖος Ἀλέξανδρος διαδεχθείς τὸν μακάριον Μητροφάνην, προέστη τῆς Ἐκκλησίας τῆς Κωνσταντινουπόλεως (κατὰ Ζ. Ν. Μαθᾶν) ἔτη 13 (330-343). Ἡ μνήμη αὐτοῦ τελεῖται κατὰ τὴν λʹ (30ὴν) Αὐγούστου (βλέπε ἐν τόμῳ Ηʹ).
[5] Παῦλος ὁ ἁγιώτατος Πατριάρχης διεδέχθη τὸν ἀοίδιμον Ἀλέξανδρον (κατὰ Ζ. Ν. Μαθᾶν), ἐν ἔτει 343, ἡ πατριαρχεία ὅμως αὐτοῦ ὑπῆρξε πλήρης δραματικῶν ἐπεισοδίων. Καὶ ἐν πρώτοις ἐξωσθείς μετά τινας μῆνας ὑπὸ τοῦ Κωνσταντίου ἀντικατεστάθη ὑπὸ τοῦ ἀρειανόφρονος Εὐσεβίου τοῦ Νικομηδείας. Τούτου δὲ ἀποθανόντος ἐν ἔτει 345 ἀποκατεστάθη ὑπὸ τῶν Ὀρθοδόξων ὁ Παῦλος, ἀλλὰ συγχρόνως οἱ Ἀρειανοὶ ἐχειροτόνησαν τὸν Μακεδόνιον τὸν πνευματομάχον. Ἡ ἐπακολουθήσασα διαμάχη ὑπῆρξε δεινή. Ὁ Κωνστάντιος ἐδίωκε καὶ ἐξώριζε τὸν Παῦλον, οἱ δὲ Ὀρθόδοξοι διὰ Συνόδων ἀποκαθίστων αὐτόν. Τέλος ἐν ἔτει 347 ἀπαγόμενος εἰς ἐξορίαν ἀπεπνίγη καθ’ ὁδὸν ἐντολῇ τοῦ Αὐτοκράτορος. Ἡ μνήμη αὐτοῦ τελεῖται τῇ ϛʹ (6ῃ) Νοεμβρίου (βλέπε ἐν τόμῳ ΙΑʹ).
[6] Ἡ τοῦ μεγάλου Ἀθανασίου πατριαρχεία ἐν Ἀλεξανδρείᾳ ὑπῆρξεν ἔτι πλέον δυσχερεστέρα ἐκταθεῖσα εἰς μῆκος χρόνων ὁλοκλήρων τεσσαράκοντα πέντε (328-373). Ἡ μνήμη αὐτοῦ τελεῖται τὴν ιηʹ (18ην) Ἰανουαρίου (βλέπε ἐν τόμῳ Αʹ).
[7] Περί τοῦ Ἁγίου τούτου Μητροφάνους βλέπε ἐν τῇ ἡμερομηνίᾳ ταύτῃ ἐν τόμῳ Ϛʹ.
