Τῇ Κ’ (20ῃ) τοῦ αὐτοῦ μηνὸς μνήμη τοῦ Ἁγίου Μεγαλομάρτυρος ΑΡΤΕΜΙΟΥ.

Ἐπίστευσε δὲ εἰς τὸν Χριστόν, διότι ἐκεῖνος οὐρανόθεν τὸν προσεκάλεσεν, ὅταν εἶχε τὴν μάχην μὲ τὸν Μαξέντιον, καὶ ἐφάνη εἰς αὐτὸν τὸ σημεῖον τοῦ Τιμίου Σταυροῦ ἐν ὥρᾳ μεσημβρίας, ἐξαστράπτον ὑπὲρ τὸν ἥλιον, διὰ γραμμάτων ἐξ ἀστέρων, ἅτινα ἐσήμαινον τὴν ἐν πολέμῳ νίκην, τὸ ὁποῖον σημεῖον εἴδομεν καὶ ἡμεῖς, καὶ τὰ γράμματα ἀνεγνώσαμεν, οὐχὶ μόνον ἐγώ, ἀλλὰ καὶ πολλοὶ ἐκ τῶν στρατιωτῶν σου· ἀλλὰ τί θέλω νὰ διηγῶμαι τοιαῦτα, τὰ ὁποῖα σὺ γινώσκεις κάλλιον ἀπὸ ἐμέ;».

«Περὶ δὲ τοῦ Χριστοῦ καὶ ὅτι πρὸ τῆς ἐλεύσεως αὐτοῦ προκατήγγειλαν αὐτὸν οἱ Προφῆται ἔχομεν πολλὰς μαρτυρίας ὄχι μόνον ἀπὸ τὰς ἰδικάς μας βίβλους, ἀλλὰ καὶ ἀπὸ τὰς χρησμωδίας καὶ προφητείας τῶν θεῶν, τοὺς ὁποίους σέβεσθε σεῖς καὶ ἀπὸ τὰ γράμματα τῶν Σιβυλλῶν, ὡς καὶ ἀπὸ τὰ Βουκολικὰ τοῦ Ρωμαίου Βιργιλίου, τὰ ὁποῖα ἱκανῶς καὶ φανερὰ λέγουσι διὰ τὸν Χριστόν. Ἐὰν δὲ θέλῃς νὰ μὴ προσποιεῖσαι τὸν κωφόν, καὶ αὐτὸς ὁ μαντικὸς Ἀπόλλων, τὸν ὁποῖον σέβεσθε, θαυμαζόμενος εἶπε περὶ Χριστοῦ τὰ λόγια ταῦτα, ἐρωτηθεὶς ἀπό τινα θεράποντα τοῦ ναοῦ· «Μὴ ὤφελες πῆμα τόν τε καὶ ὕστατον ἐξερέσθαι, δῆμορ ἐμῶν προπόλων, περὶ θεσπεσίοιο θεοῖο, καὶ πνοῆς τῆς πᾶν πέριξ βοτρυδὸν ἐχούσης, τείρεα, φῶς, ποταμούς, καὶ τάρταρον, ἠέρα, καὶ ὕδωρ καὶ πῦρ. Ἥ με καὶ οὐκ ἐθέλοντα δόμων τῶν ὧδε διώκει. Ἡ ἐμὴ τριπόδων ἔτι λείπετο ἠριγένεια. Αἵ αἵμε τρίποδες στοναχήσατε, οἴχετ’ Ἀπόλλων, οἴχετ’ ἐπεὶ βροτός με βιάζεται οὐράνιος. Καὶ ὁ παθὼν Θεός ἐστι, καὶ οὐ θεότης πάθεν αὐτή». Ἤτοι, «ὦ τῶν ὑπηρετῶν μου ταλαίπωρε, εἶθε νὰ μὴ ἤθελες μὲ ἐρωτήσει τὸ ὁλοΰστερον καὶ τελευταῖον, διὰ τὸν θαυμάσιον Θεόν, καὶ διὰ τὴν ἀναπνοήν, ἡ ὁποία ἔχει συνηγμένα ὁλόγυρά της ὅλα τὰ ἄστρα, τὸ φῶς, τοὺς ποταμούς, τὸν ᾅδην, τὸν ἀέρα, τὸ ὕδωρ, καὶ τὸ πῦρ, ἡ ὁποία καὶ μετὰ βίας μὲ διώκει ἀπ’ ἐδῶ ἀπὸ τὸν οἶκόν μου· ἀκόμη ἔλειψεν ἀπὸ τοὺς τρίποδας καὶ ὁ αὐγερινός, ἀλλοίμονον! ὦ τρίποδες θρηνήσατε καὶ σεῖς, ἐπῆγεν ὁ Ἀπόλλων εἰς τὴν ἀπώλειαν· ἐπειδὴ ἄνθρωπος μὲ ἀναγκάζει, ἄνθρωπος οὐράνιος· καὶ ἐκεῖνος ὅπου ἔπαθεν ἦτο Θεός, ἡ θεότης δὲ αὐτὴ δὲν ἔπαθεν».

Ἀκούσας ταῦτα ὁ Παραβάτης εἶπε· «Νομίζω, Ἀρτέμιε, ὅτι δὲν ἦσο στρατηγὸς εἰς την Αἴγυπιον, ἀλλὰ χρησμολόγος, ἢ μᾶλλον εἰπεῖν κωμολόγος ἢ μῶμος νὰ διηγῆσαι μύθους παλαιοὺς καὶ λογίδρια, τὰ ὁποῖα λέγουν αἱ γραῖαι, ὅταν μεθύσωσι». Λέγει ὁ Ἅγιος· «Δὲν ἐννόησας καλά, ὦ βασιλεῦ, ἀξίως τῆς ἀρετῆς καὶ σοφίας σου, ὅτι ἀπὸ τοὺς θεούς σας καὶ τὰ ποθητά σας μαθήματα σοὶ δίδω τὰς ἀποδείξεις διὰ νὰ μάθῃς ἐξ ἐκείνων τὰ ὁποῖα γνωρίζεις τὸ τῆς ἀληθείας μυστήριον,


Ὑποσημειώσεις

[1] Τὰ περὶ τοῦ Μεγάλου Κωνσταντίνου, τοῦ θανάτου τῆς Φαύστας, τοῦ Κρίσπου καὶ λοιπὰ βλέπε ἐν τῷ Βίῳ αὐτοῦ, ὃν διωρθωμένον ἔχομεν καταχωρίσει τῇ καʹ (21ῃ) τοῦ μηνὸς Μαΐου, ἐν τόμῳ Εʹ τοῦ ἡμετέρου «Μεγάλου Συναξαριστοῦ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας». Μάλιστα βλέπε ἐν ταῖς ὑποσημειώσεσι ἐν αἷς λεπτομέστερον διασαφηνίζομεν τὰ γεγονότα ταῦτα. Σημειοῦμεν δὲ ἐνταῦθα ὅτι τὰ περὶ θανατώσεως τοῦ ἀδελφοῦ τοῦ Ἰουλιανοῦ Γάλλου καὶ τοῦ πατρὸς αὐτῶν Κωνσταντίου ὑπὸ τοῦ Μεγάλου Κωνσταντίνου δὲν ἔχονται ἀληθείας, διότι οὗτοι ἐθανατώθησαν ὑπὸ τοῦ Κωνσταντίου υἱοῦ τοῦ Μεγάλου Κωνσταντίνου μετὰ τὸν θάνατον αὐτοῦ. Ὁ Μέγας Κωνσταντῖνος ἀπέθανεν ἐν ἔτει 337. Εὐθὺς ἀμέσως ὁ Κωνστάντιος ἐθανάτωσε τὸν πατέρα τοῦ Ἰουλιανοῦ Κωνστάντιον μεθ’ ὅλων τῶν ἄλλων συγγενῶν αὐτοῦ πλὴν τοῦ Γάλλου καὶ τοῦ Ἰουλιανοῦ, ἐπὶ τῇ κατηγορίᾳ ὅτι αὐτοὶ ἐδηλητηρίασαν τὸν πατέρα του Μέγαν Κωνσταντῖνον, τὸν δὲ Γάλλον ἐθανάτωσεν ὁ αὐτὸς Κωνστάντιος ἐν ἔτει 354, διότι παρὰ τὴν προστασίαν ποὺ τοῦ παρέσχεν ἐσκευώρει ἐπαναστάσεις κατ’ αὐτοῦ.

[2] Βλέπε περὶ τῆς Δάφνης καὶ ἐν τῇ ὑποσημειώσει τῆς σελ. 361.

[3] Βλέπε περὶ αὐτῆς εἰς τὴν ιβʹ (12ην) Ἰουλίου, ὅτε ἑορτάζεται ὑπὸ τὸ ὄνομα Ἁγία Βερονίκη ἐν τόμῳ Ζʹ τοῦ ἡμετέρου «Μεγάλου Συναξαριστοῦ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας». Εἰς τὴν ἐκεῖ ὑποσημείωσιν βλέπε καὶ περὶ τοῦ ἀνδριάντος τοῦ Χριστοῦ, τὸν ὁποῖον αὕτη ἐτεχνούργησε, ἡ δὲ πόλις τῆς Πανεάδος εἶναι ἡ κατόπιν κληθεῖσα Καισάρεια Φιλίππου (βλέπε ἐν τῇ ὑποσημειώσει τῆς σελ. 241).

[4] «Ἀπώλετο τὸ μνημόσυνον αὐτῶν μετ’ ἤχου» (Ψαλμ. θʹ 7).

[5] «Δεῦτε καὶ ἐξολοθρεύσωμεν αὐτοὺς ἐξ ἔθνους καὶ οὐ μὴ μνησθῇ τὸ ὄνομα Ἰσραὴλ ἔτι» (Ψαλμ. πβʹ 5).

[6] «Καὶ εἶπεν Ἠλιού· ζηλῶν ἐζήλωκα τῷ Κυρίῳ… τὰ θυσιαστήρια σου κατέσκαψαν…» (Γʹ Βασ. ιθʹ 10).

[7] Εἰς πολλὰ καὶ διάφορα μέρη εὑρίσκονται τὰ πνεύματα καὶ αἱ ψυχαὶ τῶν Ἁγίων, διὰ τοῦτο καὶ ἐνεργοῦσιν εἰς τὸν αὐτὸν καιρὸν διαφόρους ἐνεργείας καὶ χάριτας, εἴτε ἀμέσως αἱ ψυχαὶ αὐτῶν, ὡς θέλουσί τινες, εἴτε ἐμμέσως διὰ τῶν Ἀγγέλων, ὡς θέλουσιν ἄλλοι, ἢ μᾶλλον καὶ ἀληθέστερον εἰπεῖν, διὰ τῆς θείας Χάριτος. Τί λέγω; Αἱ τῶν Ἁγίων ψυχαὶ πανταχοῦ ὁρῶσι καὶ ἐνεργοῦσιν, ὡς λέγει ὁ Μέγας Βασίλειος· «Τὰ τῶν Ἀγγέλων ἀναρίθμητα πλήθη. Καὶ μετὰ τούτων τὰ τῶν Πατέρων ἅγια πνεύματα (αἰδεσθήσεται ἡ Παρθένος)· οὐδεὶς γὰρ τούτων ἐστὶν ὃς οὐχὶ πανταχοῦ καθορᾷ»· (Λογ. περὶ παρθεν). Πῶς δὲ τοῦτο γίνεται; ἄκουσον. Ὁ Θεὸς καὶ ἡ τοῦ Θεοῦ Χάρις ὑπάρχει πανταχοῦ ὡς φύσει ἀπεριόριστος. Ἐπειδὴ δὲ αἱ ψυχαὶ τῶν Ἁγίων εἶναι ἡνωμέναι μετὰ τοῦ πανταχοῦ ὑπάρχοντος Θεοῦ καὶ τῆς πανταχοῦ ἐνεργούσης Χάριτος τοῦ Θεοῦ, διὰ τοῦτο καὶ αὐταὶ διὰ τῆς πανταχοῦ οὔσης Χάριτος τοῦ Θεοῦ, μετὰ τῆς ὁποίας εἰναι ἡνωμέναι, πανταχοῦ προφθάνουσιν ὄχι κατὰ φύσιν καὶ οὐσίαν· διότι περιγραπταὶ καὶ περιορισταὶ εἶναι αὗται λόγῳ τῆς οὐσίας αὐτῶν, ἀλλὰ κατὰ Χάριν καὶ μέθεξιν θείαν.