Τῇ Κ’ (20ῃ) τοῦ αὐτοῦ μηνὸς μνήμη τοῦ Ἁγίου Μεγαλομάρτυρος ΑΡΤΕΜΙΟΥ.

ἀλλὰ καὶ οἱ θεοὶ τὸν ἐδίωξαν μακρὰν ἀπὸ τὴν θρησκείαν των, μισήσαντες αὐτὸν ὡς πονηρὸν καὶ ἐναγῆ, ἐπειδὴ ἀπέκτεινε τοὺς ἀδελφούς του, τὴν γυναῖκά του Φαῦσταν καὶ τὸν υἱὸν αὐτοῦ Κρῖσπον, χωρὶς τὰ πταίσωσι τίποτε. Διὰ τοῦτο, θαυμασιώτατε τῶν ἀνδρῶν, θεωρῶν τὸ εὐσταθὲς καὶ συνετὸν τῆς διανοίας σου, ἔχω πόθον νὰ σὲ καταστήσω συγκοινωνὸν καὶ φίλον μου. Ἐλθὲ λοιπὸν εἰς τὴν πάτριον καὶ ἀρχαιοτάτην καὶ πολυχρόνιον τῶν Ρωμαίων θρησκείαν, καὶ συναπόλαυσον τὰ ἀγαθά, ἅτινα οἱ θεοὶ μᾶς ἐχάρισαν».

Ἀκούσας ταῦτα ὁ Ἅγιος ἀπεκρίνατο· «Ὅσον διὰ τὴν πίστιν μου, ὦ βασιλεῦ, δὲν σοῦ δίδω ἀπολογίαν τινά, καίτοι ἔχω πολλὰς ἀποδείξεις δι’ αὐτήν· διὰ δὲ τὸν θάνατον τοῦ ἀδελφοῦ σου ἀποκρίνομαι, ὅτι οὐδέποτε ἠδίκησα αὐτὸν ἢ ἔβλαψα τὴν ζωήν του, οὔτε δι’ ἔργου, οὔτε διὰ λόγου, οὔτε κατὰ διάνοιαν· ἐὰν δὲ ἐξετάσῃς περὶ τούτου καὶ μυρίας φοράς, θέλεις εὕρει ὅτι οὕτως ἔχει ἡ ἀλήθεια· διότι τὸν ἐγίνωσκον ὡς Χριστιανὸν θεοφιλῆ καὶ δίκαιον καὶ εἰς τὸν νόμον τοῦ Χριστοῦ σπουδαῖον καὶ πρόθυμον. Μάρτυρές μου εἶναι ὁ οὐρανὸς καὶ ἡ γῆ, ὁ χορὸς ὅλος τῶν Ἀγγέλων καὶ ὁ Δεσπότης Χριστός, ὁ Υἱὸς τοῦ Θεοῦ, τὸν ὁποῖον ἐγὼ λατρεύω, ὅτι δὲν ἔπταισα τίποτε εἰς τὸν θάνατόν του, οὔτε οὐδαμῶς συνεκοινώνησα μὲ τοὺς ἀνοσίους ἐκείνους, οἵτινες τὸν ἐφόνευσαν, διότι ἐγὼ δὲν ἤμην τότε μὲ τὸν Κωνστάντιον, ἀλλὰ κατῴκουν ἕως τὸν παρόντα χρόνον εἰς τὴν Αἴγυπτον. Ταύτην τὴν ἀπολογίαν σοὶ δίδω διὰ τὸν ἀδελφόν σου. Ὅσον δὲ διὰ νὰ ἀρνηθῶ τὸν Χριστὸν καὶ νὰ γίνω εἰδωλολάτρης, σοὶ δίδω ἀπόκρισιν ὁμοίαν μὲ ἐκείνην τὴν ὁποίαν εἶπον οἱ τρεῖς Παῖδες πρὸς τὸν Ναβουδοχονόσορα· γίνωσκε, βασιλεῦ, ὅτι δὲν λατρεύω τοὺς θεούς σου, οὔτε τὴν χρυσῆν εἰκόνα τοῦ ἠγαπημένου σου Ἀπόλλωνος θέλω προσκυνήσει ποτέ».

«Διὰ δὲ τὸν μακάριον Κωνσταντῖνον, τὸν ὑπέρτερον πάντων τῶν βασιλέων, τον ὁποῖον κατέκρινες, ὀνομάζων αὐτὸν μανιώδη καὶ φονέα, ταῦτα εἰς σὲ δι’ αὐτὸν ἀποκρίνομαι· ὅτι μάλιστα ὁ πατήρ σου Κωνστάντιος καὶ οἱ ἀδελφοί του ἀδίκως ἐθανάτωσαν αὐτὸν διὰ δηλητηρίων, χωρὶς νὰ πταίσῃ εἰς αὐτοὺς τίποτε· ἐκεῖνος δὲ τὴν γυναῖκά του Φαῦσταν δικαίως καὶ πρεπόντως ἐθανάτωσεν, ἐπειδὴ αὐτή, μιμουμένη τὴν ἀρχαίαν Φαῖδραν, διέβαλε τὸν υἱὸν αὐτοῦ Κρῖσπον, ὅτι βιαίως τὴν ἐδυνάστευσε καὶ ἔλαβε τὴν τιμήν της. Πιστεύσας λοιπὸν τὰ λόγια της, ὡς πατὴρ ἐπαίδευσε τὸν υἱόν του, ὕστερον δέ, ὅτε ἐγνώρισεν αὐτὴν ψευσαμένην, ὡς δίκαιος κριτὴς τὴν ἀπέκτεινεν.


Ὑποσημειώσεις

[1] Τὰ περὶ τοῦ Μεγάλου Κωνσταντίνου, τοῦ θανάτου τῆς Φαύστας, τοῦ Κρίσπου καὶ λοιπὰ βλέπε ἐν τῷ Βίῳ αὐτοῦ, ὃν διωρθωμένον ἔχομεν καταχωρίσει τῇ καʹ (21ῃ) τοῦ μηνὸς Μαΐου, ἐν τόμῳ Εʹ τοῦ ἡμετέρου «Μεγάλου Συναξαριστοῦ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας». Μάλιστα βλέπε ἐν ταῖς ὑποσημειώσεσι ἐν αἷς λεπτομέστερον διασαφηνίζομεν τὰ γεγονότα ταῦτα. Σημειοῦμεν δὲ ἐνταῦθα ὅτι τὰ περὶ θανατώσεως τοῦ ἀδελφοῦ τοῦ Ἰουλιανοῦ Γάλλου καὶ τοῦ πατρὸς αὐτῶν Κωνσταντίου ὑπὸ τοῦ Μεγάλου Κωνσταντίνου δὲν ἔχονται ἀληθείας, διότι οὗτοι ἐθανατώθησαν ὑπὸ τοῦ Κωνσταντίου υἱοῦ τοῦ Μεγάλου Κωνσταντίνου μετὰ τὸν θάνατον αὐτοῦ. Ὁ Μέγας Κωνσταντῖνος ἀπέθανεν ἐν ἔτει 337. Εὐθὺς ἀμέσως ὁ Κωνστάντιος ἐθανάτωσε τὸν πατέρα τοῦ Ἰουλιανοῦ Κωνστάντιον μεθ’ ὅλων τῶν ἄλλων συγγενῶν αὐτοῦ πλὴν τοῦ Γάλλου καὶ τοῦ Ἰουλιανοῦ, ἐπὶ τῇ κατηγορίᾳ ὅτι αὐτοὶ ἐδηλητηρίασαν τὸν πατέρα του Μέγαν Κωνσταντῖνον, τὸν δὲ Γάλλον ἐθανάτωσεν ὁ αὐτὸς Κωνστάντιος ἐν ἔτει 354, διότι παρὰ τὴν προστασίαν ποὺ τοῦ παρέσχεν ἐσκευώρει ἐπαναστάσεις κατ’ αὐτοῦ.

[2] Βλέπε περὶ τῆς Δάφνης καὶ ἐν τῇ ὑποσημειώσει τῆς σελ. 361.

[3] Βλέπε περὶ αὐτῆς εἰς τὴν ιβʹ (12ην) Ἰουλίου, ὅτε ἑορτάζεται ὑπὸ τὸ ὄνομα Ἁγία Βερονίκη ἐν τόμῳ Ζʹ τοῦ ἡμετέρου «Μεγάλου Συναξαριστοῦ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας». Εἰς τὴν ἐκεῖ ὑποσημείωσιν βλέπε καὶ περὶ τοῦ ἀνδριάντος τοῦ Χριστοῦ, τὸν ὁποῖον αὕτη ἐτεχνούργησε, ἡ δὲ πόλις τῆς Πανεάδος εἶναι ἡ κατόπιν κληθεῖσα Καισάρεια Φιλίππου (βλέπε ἐν τῇ ὑποσημειώσει τῆς σελ. 241).

[4] «Ἀπώλετο τὸ μνημόσυνον αὐτῶν μετ’ ἤχου» (Ψαλμ. θʹ 7).

[5] «Δεῦτε καὶ ἐξολοθρεύσωμεν αὐτοὺς ἐξ ἔθνους καὶ οὐ μὴ μνησθῇ τὸ ὄνομα Ἰσραὴλ ἔτι» (Ψαλμ. πβʹ 5).

[6] «Καὶ εἶπεν Ἠλιού· ζηλῶν ἐζήλωκα τῷ Κυρίῳ… τὰ θυσιαστήρια σου κατέσκαψαν…» (Γʹ Βασ. ιθʹ 10).

[7] Εἰς πολλὰ καὶ διάφορα μέρη εὑρίσκονται τὰ πνεύματα καὶ αἱ ψυχαὶ τῶν Ἁγίων, διὰ τοῦτο καὶ ἐνεργοῦσιν εἰς τὸν αὐτὸν καιρὸν διαφόρους ἐνεργείας καὶ χάριτας, εἴτε ἀμέσως αἱ ψυχαὶ αὐτῶν, ὡς θέλουσί τινες, εἴτε ἐμμέσως διὰ τῶν Ἀγγέλων, ὡς θέλουσιν ἄλλοι, ἢ μᾶλλον καὶ ἀληθέστερον εἰπεῖν, διὰ τῆς θείας Χάριτος. Τί λέγω; Αἱ τῶν Ἁγίων ψυχαὶ πανταχοῦ ὁρῶσι καὶ ἐνεργοῦσιν, ὡς λέγει ὁ Μέγας Βασίλειος· «Τὰ τῶν Ἀγγέλων ἀναρίθμητα πλήθη. Καὶ μετὰ τούτων τὰ τῶν Πατέρων ἅγια πνεύματα (αἰδεσθήσεται ἡ Παρθένος)· οὐδεὶς γὰρ τούτων ἐστὶν ὃς οὐχὶ πανταχοῦ καθορᾷ»· (Λογ. περὶ παρθεν). Πῶς δὲ τοῦτο γίνεται; ἄκουσον. Ὁ Θεὸς καὶ ἡ τοῦ Θεοῦ Χάρις ὑπάρχει πανταχοῦ ὡς φύσει ἀπεριόριστος. Ἐπειδὴ δὲ αἱ ψυχαὶ τῶν Ἁγίων εἶναι ἡνωμέναι μετὰ τοῦ πανταχοῦ ὑπάρχοντος Θεοῦ καὶ τῆς πανταχοῦ ἐνεργούσης Χάριτος τοῦ Θεοῦ, διὰ τοῦτο καὶ αὐταὶ διὰ τῆς πανταχοῦ οὔσης Χάριτος τοῦ Θεοῦ, μετὰ τῆς ὁποίας εἰναι ἡνωμέναι, πανταχοῦ προφθάνουσιν ὄχι κατὰ φύσιν καὶ οὐσίαν· διότι περιγραπταὶ καὶ περιορισταὶ εἶναι αὗται λόγῳ τῆς οὐσίας αὐτῶν, ἀλλὰ κατὰ Χάριν καὶ μέθεξιν θείαν.