Ὑπόμνημα εἰς τὸν Βίον τοῦ Ἁγίου Ἐνδόξου καὶ Πανευφήμου Ἀποστόλου καὶ Εὐαγγελιστοῦ ΛΟΥΚΑ, ἐκ τοῦ «Νέου Θησαυροῦ». Παρατίθεται διασκευασμένον.

Αὐτὰ εἶναι τὰ διηγήματα τῶν ὑπὲρ τῆς εὐσεβείας ἄθλων τοῦ Ἀποστόλου· αὐτὸ εἶναι τὸ τέλος τῶν κόπων τοὺς ὁποίους κατέβαλεν ὑπὲρ τοῦ ὀνόματος τοῦ Χριστοῦ, διὰ τοὺς ὁποίους ἔχει καὶ αὐτὸς τὴν παρρησίαν νὰ λέγῃ μετὰ τοῦ Ἀποστόλου Παύλου, καθὼς ἐκεῖνος εἰς τὴν πρὸς Τιμόθεον Β’ Ἐπιστολὴν αὐτοῦ λέγει· «Τὸν ἀγῶνα τὸν καλὸν ἠγώνισμαι, τὸν δρόμον τετέλεκα, τὴν πίστιν τετήρηκα λοιπὸν ἀπόκειταί μοι ὁ τῆς δικαιοσύνης στέφανος, ὃν ἀποδόσει μοι ὁ Κύριος ἐν ἐκείνῃ τῇ ἡμέρᾳ ὁ δίκαιος Κριτὴς» (Β’ Τιμ. δ’ 7-8). Ἀλλ’ ἀκούσατε τὶ παράδοξον θαῦμα ἐγένετο μετὰ τὸν θάνατον αὐτοῦ. Ὁ Θεὸς θέλων νὰ τὸν δοξάσῃ, καὶ ἐπειδὴ ἐγίνωσκε τὴν ἐπιστήμην τῆς ἰατρικῆς, ἔβρεχε κατ’ ἔτος κατὰ τὴν ἡμέραν τῆς μνήμης του, ἥτις εἶναι ἡ δεκάτη ὀγδόη Ὀκτωβρίου, ἐπάνω εἰς τὸν τάφον του κολλύρια, τὰ ὁποῖα ὅσοι εἶχον ἀσθένειαν εἰς τοὺς ὀφθαλμούς, μόνον ἐὰν ἐχρίοντο, παρευθὺς ἰατρεύοντο. Δίκαιον δὲ εἶναι νὰ εἴπωμεν, καὶ πῶς τὸ τίμιον αὐτοῦ λείψανον ἀνεκομίσθη ὡς μέγα θησαύρισμα εἰς τὴν Κωνσταντινούπολιν.

Ὁ Μέγας Κωνσταντῖνος ἀφῆκε τρεῖς υἱοὺς μετὰ τὸν θάνατόν του, Κωνσταντῖνον, Κωνστάντιον καὶ Κώνσταντα, οἵτινες ἐπῆραν ἔκαστος μέρος τῆς βασιλείας του. Καὶ ὁ μὲν Κώνστας ἐπῆρε τὴν Ρώμην, ὁ Κωνσταντῖνος τὰς ἐπάνω καὶ κάτω Γαλλίας, ὁ δὲ Κωνστάντιος ὁ δεύτερος υἱός του παρέλαβε τὴν Κωνσταντινούπολιν, τὸν θρόνον τοῦ πατρός του. Αὐτὸς ἐπῆγε καὶ εἰς τὰ μέρη τοῦ Ἴστρου ποταμοῦ ἢ Δουνάβεως καὶ ἐκεῖ διέτριβε χρόνον ἱκανόν. Διερχόμενος δέ ποτε τὰς πόλεις τὰς παραδουναβίους, ἤκουσεν ὅτι οἱ Βλάχοι, οἵτινες εἶναι πέραν τοῦ Ἴστρου, ζητοῦσι νὰ ἐκστρατεύσωσι κατὰ τῆς βασιλείας τῶν Χριστιανῶν· φοβηθεὶς δὲ μήπως ἀληθεύσῃ ἡ φήμη αὐτή, παραλαβὼν τὸ στράτευμά του ἀνεχώρησε διὰ Κωνσταντινούπολιν. Καθ’ ὁδὸν ἐρχόμενος ἐπέζευσεν εἰς πόλιν τινὰ τῆς Θρᾴκης, ἡ ὁποία ἐλέγετο πρότερον Ὀδρυσσὸς ἢ Ὀρεστιάς, καὶ κατόπιν Ἀδριανούπολις. Εἰς αὐτὴν τὴν πόλιν εὑρισκομένου τοῦ βασιλέως, ἦλθε πρὸς αὐτὸν Ἐπίσκοπός τις ἀπὸ τὴν Πελοπόννησον, λέγων ὅτι γινώσκει ποῦ εὑρίσκονται τὰ λείψανα τῶν Ἁγίων Ἀποστόλων, Ἀνδρέου, Τιμοθέου καὶ Λουκᾶ.

Τοῦτο ὡς ἤκουσεν ὁ βασιλεὺς ἐπλήσθη χαρᾶς, ὡς νὰ τοῦ εἶχε δώσει μέγαν θησαυρόν· παρευθὺς λοιπὸν προσέταξε τὸν Ἅγιον Ἀρτέμιον, ὅστις ἦτο δοὺξ τῆς Ἀλεξανδρείας, καὶ ὕστερον ἐμαρτύρησεν ἐπὶ τοῦ παραβάτου Ἰουλιανοῦ, νὰ ἀναλάβῃ τὴν τοιαύτην ὑπηρεσίαν.


Ὑποσημειώσεις

[1] Ἀντιόχεια· τὸ ὄνομα τοῦτο ἔφερον κατὰ τὴν ἀρχαιότητα 28 πόλεις, ὧν αἱ πλεῖσται ἐν τῇ Ἀσίᾳ. Αἱ περισσότεραι τούτων ἐκτίσθησαν ἢ μετωνομάσθησαν ὑπὸ τοῦ ἱδρυτοῦ τοῦ κράτους τῶν Σελευκιδῶν (βασιλείου τῆς Συρίας) Σελεύκου Αʹ Νικάτορος στρατηγοῦ τοῦ Μεγάλου Ἀλεξάνδρου καὶ ἐκ τῶν ἐπιφανεστέρων διαδόχων αὐτοῦ, πρὸς τιμὴν καὶ μνήμην τοῦ πατρός του Ἀντιόχου. Ἐπίσης ἀρκεταὶ ἐκτίσθησαν ἢ μετωνομάσθησαν ὑπὸ τοῦ υἱοῦ τοῦ Σελεύκου Ἀντιόχου Αʹ τοῦ Σωτῆρος (324-261 π.Χ.). Ἐξ ὅλων τούτων περιφανεστέρα ὑπῆρξεν ἡ ἐνταῦθα ἀναφερομένη, ἥτις πρὸς διάκρισιν ἀπὸ τῶν ἄλλων ἐκαλεῖτο ἡ ἐπὶ Δάφνῃ (ἢ ἐπὶ Ὀρόντου). Ἡ Δάφνη ἦτο προάστιον τῆς Ἀντιοχείας περιώνυμον, εἰς τὸ ὁποῖον διέμενον οἱ Σελευκίδαι, ὁ δὲ Ὀρόντης ὁ μεγαλύτερος ποταμὸς τῆς Συρίας, καλούμενος σήμερον ὑπὸ τῶν ἐντοπίων Νάχρ-Ἔλ-Ἄζι. Ἡ Ἀντιόχεια ἔκειτο ἐπὶ τῆς δεξιᾶς ὄχθης τοῦ Ὀρόντου, εἰς ἀπόστασιν 35 χ.λ.μ. ἀπὸ τῆς Μεσογείου θαλάσσης καὶ 40 χ.λ.μ. νοτίως τῆς Ἀλεξανδρέττας.

Ἡ πόλις τῆς Ἀντιοχείας διεδραμάτισε σπουδαιότατον ἱστορικὸν ρόλον ἀπὸ τῆς κτίσεως αὐτῆς μέχρι τῆς καταλήψεώς της ὑπὸ τῶν Ἀράβων, ὡς δὲ γράφεται καὶ ἀνωτέρω εἶναι ἡ πρώτη δεχθεῖσα τὸν Χριστιανισμὸν πόλις. Πλὴν τοῦ Εὐαγγελιστοῦ Λουκᾶ ἐγεννήθησαν ἐν αὐτῇ καὶ ἄλλοι μεγάλοι τῆς Ἐκκλησίας Πατέρες ὧν διαπρεπέστερος ὁ μέγας φωστὴρ θεῖος Χρυσόστομος. Ἱδρυτὴς τῆς Ἐκκλησίας Ἀντιοχείας καὶ πρῶτος αὐτῆς Ἐπίσκοπος ἐχρημάτισεν ὁ Ἀπόστολος Πέτρος. Εἰς Πατριαρχεῖον ἡ Ἐκκλησία Ἀντιοχείας ἀνεκηρύχθη ἐν ἔτει 526. Κατὰ τὸ ἔτος 638 ἡ Ἀντιόχεια κατελήφθη ὑπὸ τῶν Ἀράβων, ἀνεκτήθη δὲ ὑπὸ τοῦ Νικηφόρου Φωκᾶ τὸν Ὀκτώβριον τοῦ 969. Τὸ ἔτος 1268 περιῆλθεν εἰς τοὺς Τούρκους. Κατὰ τὸν ΙϚʹ αἰῶνα ἡ ἕδρα τοῦ Ὀρθοδόξου Πατριαρχείου Ἀντιοχείας μετεφέρθη εἰς Δαμασκὸν τῆς Συρίας ὅπου καὶ παραμένει μέχρι σήμερον. Τελευταῖος Ἑλληνορθόδοξος Πατριάρχης Ἀντιοχείας ὑπῆρξεν ὁ Σπυρίδων, ἐκβληθεὶς ἐν ἔτει 1898· ἔκτοτε πατριαρχεύουν Σύροι Ὀρθόδοξοι ἀραβόφωνες. Σήμερον ἡ Αντιόχεια εἶναι μικρὰ πόλις ἀνήκουσα εἰς τὴν Τουρκίαν καὶ καλουμένη ὑπὸ τούτων Ἀντακιέ.

[2] Ὁ Ἱερὸς Εὐαγγελιστὴς Λουκᾶς εἰς τὸ κδʹ κεφάλαιον αὐτοῦ μόνον τὸ ὄνομα τοῦ Κλεώπα ἀναφέρει, ἀποσιωπᾶ δὲ τὸ ὄνομα τοῦ μετὰ τοῦ Κλεώπα συμπορευομένου, ἐξ οὗ καὶ προῆλθεν ἡ σύγχυσις, περὶ ἧς βλέπε ἑπομένην ὑποσημείωσιν.

[3] Τὰ εἰς τὰς δύο τελευταίας παραγράφους ἀναφερόμενα, ὅτι δηλαδὴ ὁ θεῖος Λουκᾶς ἐγνώρισε προσωπικῶς τὸν Κύριον ἐπὶ τῆς γῆς εὑρισκόμενον καὶ ἐγένετο αὐτήκοος τῆς διδασκαλίας Αὐτοῦ καὶ παρηκολούθησε ἐκ τοῦ πλησίον τὰ Ἅγια Αὐτοῦ Πάθη, καὶ ὅτι οὗτος ἦτο ὁ μετὰ τοῦ Κλεώπα εἰς Ἐμμαοὺς συμπορευόμενος, ὅτε εἶδον ἐκεῖνοι τὸν Κύριον μετὰ τὴν Ἀνάστασιν, ἔτι δὲ ὅτι ἦτο παρὼν εἰς τὴν Ἀνάληψιν τοῦ Χριστοῦ καὶ τὴν Ἁγίαν Πεντηκοστήν, ταῦτα, λέγω, εἶναι τὰ ἀμφιβαλλόμενα περὶ ὧν γράφομεν ἐν τῇ ὑποσημειώσει σελ. 356-358.

[4] Περὶ τῆς ἁγίας ταύτης Εἰκόνος βλέπε κατωτέρω ἐν τῇ αὐτῇ ἡμερομηνίᾳ, εἰς τὸ Συναξάριον τῶν Ὁσίων Συμεών, Θεοδώρου καὶ Εὐφροσύνης, σελ. 378 τοῦ ἀνὰ χεῖρας τόμου.

[5] Βλέπε 2αν ὑποσημείωσιν σελίδος 303.

[6] Περὶ τῆς ἐν Κωνσταντινουπόλει Καταθέσεως τῶν ἱερῶν λειψάνων τοῦ Ἁγίου Ἀποστόλου Λουκᾶ βλέπε καὶ ἐν τῷ Βίῳ τοῦ Ἁγίου Ἀποστόλου Ἀνδρέου, εἰς τὴν λʹ (30ὴν) Νοεμβρίου, ἐν τόμῳ ΙΑʹ τοῦ ἡμετέρου «Μεγάλου Συναξαριστοῦ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας». Τὰ ἱερὰ λείψανα τῶν Ἁγίων Ἀποστόλων Λουκᾶ, Ἀνδρέου, Θωμᾶ κ.λ.π. παρέμειναν ἐν Κωνσταντινουπόλει μέχρι τῆς ἁλώσεως αὐτῆς ὑπὸ τῶν Λατίνων (1204), ὅτε ἠρπάγησαν ὑπ’ αὐτῶν καὶ ἐφέρθησαν εἰς τὴν Ρώμην. Βλέπε καὶ τὴν ὑποσημείωσιν τῆς σελ. 171 τοῦ ἀνὰ χεῖρας τόμου.