Ὑπόμνημα εἰς τὸν Βίον τοῦ Ἁγίου Ἐνδόξου καὶ Πανευφήμου Ἀποστόλου καὶ Εὐαγγελιστοῦ ΛΟΥΚΑ, ἐκ τοῦ «Νέου Θησαυροῦ». Παρατίθεται διασκευασμένον.

Σελίδα 8 από 14

Αὕτη λέγουσιν ὃτι ἦτο πολὺ μεγάλη πόλις, καὶ εἶχεν ἑκατὸν πύλας· ἀλλ’ ὁ βασιλεὺς Ἀλέξανδρος ὁ Μακεδὼν τὴν κατέστρεψε καὶ ἐπῆρε τὰ μάρμαρά της, κτίσας ἄλλην πόλιν εἰς τὸ παραθαλάσσιον, τὴν ὁποίαν ὠνόμασεν Ἀλεξάνδρειαν. Ἦτο καὶ ἄλλη πόλις, καὶ αὐτὴ Θῆβαι ὀνομαζομένη εἰς τοὺς παλαιοὺς καιρούς, εἰς τὴν Θεσσαλίαν. Ἦτο καὶ ἄλλη εἰς τὴν Κιλικίαν, ἡ ὁποία ὀνομάζετο Θήβα Ὑποπλακία, τὴν ὁποίαν σήμερον λέγουσιν Ἀδραμύττιον. Περὶ ταύτης ἀναφέρει ὁ παλαιὸς ποιητὴς Ὅμηρος, ὅτι ἦτο ἀπ’ ἐκεῖ ἡ γυνὴ τοῦ Ἕκτορος Ἀνδρομάχη. Ἀλλὰ καὶ ὁ Ἀπόστολος οὗτος Λουκᾶς, διηγεῖται περὶ αὐτῆς εἰς τὰς Πράξεις τῶν Ἀποστόλων, γράφων οὕτω: «Ἐπιβάντες δὲ πλοίῳ Ἀδραμυττηνῷ μέλλοντες πλεῖν τοὺς κατὰ τὴν Ἀσίαν τόπους ἀνήχθημεν» (Πράξ. κζ’ 2). Εἶναι καὶ ἄλλη Θῆβαι εἰς τὴν Ἰταλίαν. Εἶναι καὶ αὐτὴ ἡ Μητρόπολις τοῦ Ἀποστόλου τούτου, Θῆβαι λεγομένη Ἑπτάπυλοι, διότι εἰς τοὺς παλαιοὺς καιροὺς, εἶχεν ἑπτὰ πύλας, καὶ εἶναι εἰς τὴν Βοιωτίαν τῆς Ἑλλάδος.

Εἰς αὐτὰς τὰς Θήβας ἐλθὼν ὁ Ἅγιος εἶχε μεγάλην φροντίδα, ὅπως τοὺς μὲν βωμοὺς τῶν εἰδώλων καταργήσῃ και τὴν τῶν εἰδώλων πλάνην ἐκδιώξῃ, Ναοὺς δὲ καὶ Ἐκκλησίας νὰ κτίσῃ εἰς τιμὴν τοῦ Χριστοῦ καὶ συνάθροισιν τῶν εὐσεβῶν Χριστιανῶν. Εἰς ὀλίγον καιρόν, μὲ τὴν δύναμιν τοῦ Χριστοῦ, ὅλα τὰ κατώρθωσε· τοὺς εἰδωλολάτρας ἐβάπτισε καὶ υἱοὺς φωτὸς ἐποίησεν, ἀντὶ υἱὸν τοῦ σκότους· τοὺς βωμοὺς τῶν εἰδώλων εἰς τὴν γῆν κατηδάφισε, τὰ ξόανα συνέτριψεν, Ἐκκλησίας ἁγίας καὶ θυσιαστήρια ἀνήγειρε καθ’ ὅλην τὴν Βοιωτίαν καὶ τὴν ὑπόλοιπον Ἑλλάδα, ἐπιστρέψας αὐτὰς εἰς θεογνωσίαν ἐκ τῆς εἰδωλολατρικῆς πλάνης, καὶ Ἱερεῖς χειροτονήσας τοὺς δοκιμωτέρους τῶν πιστευσάντων, παρέδωσεν εἰς αὐτοὺς τὸ Εὐαγγέλιον ὅπερ αὐτὸς συνέγραψεν ἐκ Πνεύματος Ἁγίου.

Πλήρης δὲ ἡμερῶν γενόμενος ὁ ἔνδοξος τοῦ Κυρίου Ἀπόστολος καὶ Εὐαγγελιστὴς Λουκᾶς ἐν εἰρήνῃ πρὸς τὸν τῆς εἰρήνης ἀπῆλθεν Ἀρχηγὸν καὶ Σωτῆρα ἡμῶν Ἰησοῦν Χριστόν, ὢν περίπου ὀγδοηκοντούτης. Καὶ τὸ μὲν τίμιον αὐτοῦ λείψανον ἔμεινεν εἰς τὰς Θήβας τιμώμενον ὑπὸ τῶν πιστευσάντων Χριστιανῶν, ἡ δὲ ἁγία αὐτοῦ ψυχὴ ἀπῆλθεν ἔνθα ἡ τῶν ζώντων χώρα, ἔνθα ἦχος ἑορταζόντων καὶ εὐφραινομένων πάντων ἡ κατοικία ἐστίν [5].

Ὑποσημειώσεις

[1] Ἀντιόχεια· τὸ ὄνομα τοῦτο ἔφερον κατὰ τὴν ἀρχαιότητα 28 πόλεις, ὧν αἱ πλεῖσται ἐν τῇ Ἀσίᾳ. Αἱ περισσότεραι τούτων ἐκτίσθησαν ἢ μετωνομάσθησαν ὑπὸ τοῦ ἱδρυτοῦ τοῦ κράτους τῶν Σελευκιδῶν (βασιλείου τῆς Συρίας) Σελεύκου Αʹ Νικάτορος στρατηγοῦ τοῦ Μεγάλου Ἀλεξάνδρου καὶ ἐκ τῶν ἐπιφανεστέρων διαδόχων αὐτοῦ, πρὸς τιμὴν καὶ μνήμην τοῦ πατρός του Ἀντιόχου. Ἐπίσης ἀρκεταὶ ἐκτίσθησαν ἢ μετωνομάσθησαν ὑπὸ τοῦ υἱοῦ τοῦ Σελεύκου Ἀντιόχου Αʹ τοῦ Σωτῆρος (324-261 π.Χ.). Ἐξ ὅλων τούτων περιφανεστέρα ὑπῆρξεν ἡ ἐνταῦθα ἀναφερομένη, ἥτις πρὸς διάκρισιν ἀπὸ τῶν ἄλλων ἐκαλεῖτο ἡ ἐπὶ Δάφνῃ (ἢ ἐπὶ Ὀρόντου). Ἡ Δάφνη ἦτο προάστιον τῆς Ἀντιοχείας περιώνυμον, εἰς τὸ ὁποῖον διέμενον οἱ Σελευκίδαι, ὁ δὲ Ὀρόντης ὁ μεγαλύτερος ποταμὸς τῆς Συρίας, καλούμενος σήμερον ὑπὸ τῶν ἐντοπίων Νάχρ-Ἔλ-Ἄζι. Ἡ Ἀντιόχεια ἔκειτο ἐπὶ τῆς δεξιᾶς ὄχθης τοῦ Ὀρόντου, εἰς ἀπόστασιν 35 χ.λ.μ. ἀπὸ τῆς Μεσογείου θαλάσσης καὶ 40 χ.λ.μ. νοτίως τῆς Ἀλεξανδρέττας.

Ἡ πόλις τῆς Ἀντιοχείας διεδραμάτισε σπουδαιότατον ἱστορικὸν ρόλον ἀπὸ τῆς κτίσεως αὐτῆς μέχρι τῆς καταλήψεώς της ὑπὸ τῶν Ἀράβων, ὡς δὲ γράφεται καὶ ἀνωτέρω εἶναι ἡ πρώτη δεχθεῖσα τὸν Χριστιανισμὸν πόλις. Πλὴν τοῦ Εὐαγγελιστοῦ Λουκᾶ ἐγεννήθησαν ἐν αὐτῇ καὶ ἄλλοι μεγάλοι τῆς Ἐκκλησίας Πατέρες ὧν διαπρεπέστερος ὁ μέγας φωστὴρ θεῖος Χρυσόστομος. Ἱδρυτὴς τῆς Ἐκκλησίας Ἀντιοχείας καὶ πρῶτος αὐτῆς Ἐπίσκοπος ἐχρημάτισεν ὁ Ἀπόστολος Πέτρος. Εἰς Πατριαρχεῖον ἡ Ἐκκλησία Ἀντιοχείας ἀνεκηρύχθη ἐν ἔτει 526. Κατὰ τὸ ἔτος 638 ἡ Ἀντιόχεια κατελήφθη ὑπὸ τῶν Ἀράβων, ἀνεκτήθη δὲ ὑπὸ τοῦ Νικηφόρου Φωκᾶ τὸν Ὀκτώβριον τοῦ 969. Τὸ ἔτος 1268 περιῆλθεν εἰς τοὺς Τούρκους. Κατὰ τὸν ΙϚʹ αἰῶνα ἡ ἕδρα τοῦ Ὀρθοδόξου Πατριαρχείου Ἀντιοχείας μετεφέρθη εἰς Δαμασκὸν τῆς Συρίας ὅπου καὶ παραμένει μέχρι σήμερον. Τελευταῖος Ἑλληνορθόδοξος Πατριάρχης Ἀντιοχείας ὑπῆρξεν ὁ Σπυρίδων, ἐκβληθεὶς ἐν ἔτει 1898· ἔκτοτε πατριαρχεύουν Σύροι Ὀρθόδοξοι ἀραβόφωνες. Σήμερον ἡ Αντιόχεια εἶναι μικρὰ πόλις ἀνήκουσα εἰς τὴν Τουρκίαν καὶ καλουμένη ὑπὸ τούτων Ἀντακιέ.

[2] Ὁ Ἱερὸς Εὐαγγελιστὴς Λουκᾶς εἰς τὸ κδʹ κεφάλαιον αὐτοῦ μόνον τὸ ὄνομα τοῦ Κλεώπα ἀναφέρει, ἀποσιωπᾶ δὲ τὸ ὄνομα τοῦ μετὰ τοῦ Κλεώπα συμπορευομένου, ἐξ οὗ καὶ προῆλθεν ἡ σύγχυσις, περὶ ἧς βλέπε ἑπομένην ὑποσημείωσιν.

[3] Τὰ εἰς τὰς δύο τελευταίας παραγράφους ἀναφερόμενα, ὅτι δηλαδὴ ὁ θεῖος Λουκᾶς ἐγνώρισε προσωπικῶς τὸν Κύριον ἐπὶ τῆς γῆς εὑρισκόμενον καὶ ἐγένετο αὐτήκοος τῆς διδασκαλίας Αὐτοῦ καὶ παρηκολούθησε ἐκ τοῦ πλησίον τὰ Ἅγια Αὐτοῦ Πάθη, καὶ ὅτι οὗτος ἦτο ὁ μετὰ τοῦ Κλεώπα εἰς Ἐμμαοὺς συμπορευόμενος, ὅτε εἶδον ἐκεῖνοι τὸν Κύριον μετὰ τὴν Ἀνάστασιν, ἔτι δὲ ὅτι ἦτο παρὼν εἰς τὴν Ἀνάληψιν τοῦ Χριστοῦ καὶ τὴν Ἁγίαν Πεντηκοστήν, ταῦτα, λέγω, εἶναι τὰ ἀμφιβαλλόμενα περὶ ὧν γράφομεν ἐν τῇ ὑποσημειώσει σελ. 356-358.

[4] Περὶ τῆς ἁγίας ταύτης Εἰκόνος βλέπε κατωτέρω ἐν τῇ αὐτῇ ἡμερομηνίᾳ, εἰς τὸ Συναξάριον τῶν Ὁσίων Συμεών, Θεοδώρου καὶ Εὐφροσύνης, σελ. 378 τοῦ ἀνὰ χεῖρας τόμου.

[5] Βλέπε 2αν ὑποσημείωσιν σελίδος 303.

[6] Περὶ τῆς ἐν Κωνσταντινουπόλει Καταθέσεως τῶν ἱερῶν λειψάνων τοῦ Ἁγίου Ἀποστόλου Λουκᾶ βλέπε καὶ ἐν τῷ Βίῳ τοῦ Ἁγίου Ἀποστόλου Ἀνδρέου, εἰς τὴν λʹ (30ὴν) Νοεμβρίου, ἐν τόμῳ ΙΑʹ τοῦ ἡμετέρου «Μεγάλου Συναξαριστοῦ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας». Τὰ ἱερὰ λείψανα τῶν Ἁγίων Ἀποστόλων Λουκᾶ, Ἀνδρέου, Θωμᾶ κ.λ.π. παρέμειναν ἐν Κωνσταντινουπόλει μέχρι τῆς ἁλώσεως αὐτῆς ὑπὸ τῶν Λατίνων (1204), ὅτε ἠρπάγησαν ὑπ’ αὐτῶν καὶ ἐφέρθησαν εἰς τὴν Ρώμην. Βλέπε καὶ τὴν ὑποσημείωσιν τῆς σελ. 171 τοῦ ἀνὰ χεῖρας τόμου.

✥ Ο ΜΕΓΑΣ ΣΥΝΑΞΑΡΙΣΤΗΣ ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΟΥ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ