Ὑπόμνημα εἰς τὸν Βίον τοῦ Ἁγίου Ἐνδόξου καὶ Πανευφήμου Ἀποστόλου καὶ Εὐαγγελιστοῦ ΛΟΥΚΑ, ἐκ τοῦ «Νέου Θησαυροῦ». Παρατίθεται διασκευασμένον.

Ἀπελθὼν δὲ οὗτος μετὰ βασιλικῆς ἐξουσίας καὶ εὐλαβείας μεγάλης ἐπῆρε τὰ λείψανα, τοῦ μὲν Ἀποστόλου Ἀνδρέου ἀπὸ τὰς παλαιὰς Πάτρας, τοῦ δὲ Ἀποστόλου Τιμοθέου ἀπὸ τὴν Ἔφεσον, τούτου δὲ τοῦ Ἀποστόλου Λουκᾶ ἀπὸ τὰς Θήβας τῆς Βοιωτίας, ἔνθα, ὡς εἴπομεν, ἦτο ἐνταφιασμένος ὁ Ἅγιος. Παραλαβὼν λοιπὸν ταῦτα ὁ Ἅγιος Ἀρτέμιος τὰ ἐπῆγεν εἰς τὴν Κωνσταντινούπολιν, ὁ δὲ βασιλεὺς προσκυνήσας καὶ ἀσπασάμενος ταῦτα ἀπέθεσε προσωρινῶς εἰς τὸν Ναὸν τὸν ὁποῖον ἔκτισεν ὁ ἴδιος ἐπὶ τοῦ τάφου τοῦ πατρός του. Μετὰ δὲ ταῦτα κατεσκεύασε τρία κιβώτια ἀργυρᾶ, ὅταν δὲ ἐπερατώθη ἡ οἰκοδομὴ τοῦ Ναοῦ τῶν Ἁγίων Ἀποστόλων, τὸν ὁποῖον εἶχεν ἀρχίσει νὰ οἰκοδομῇ ὁ πατήρ του, ὁ Μέγας Κωνσταντῖνος, κατέθεσεν ἐκεῖ τὰ τίμια καὶ ἅγια ταῦτα λείψανα, κάτωθι τοῦ δεξιοῦ μέρους τῆς ἁγίας Τραπέζης· ἦσαν δὲ ἐκεῖ μέχρι τοῦ καιροῦ κατὰ τὸν ὁποῖον εἶχον οἱ βασιλεῖς τῶν Χριστιανῶν τὴν Κωνσταντινούπολιν [6]. Ἀκούσατε δὲ καὶ θαῦμα παράδοξον, ὅπερ ἐγένετο τότε, ὅταν ἔφεραν τὰ λείψανα τῶν Ἁγίων Ἀποστόλων.

Ὁ βασιλεὺς εἶχεν εὐνοῦχόν τινα, Ἀνατόλιον λεγόμενον, πρῶτον καὶ πιστότερον μεταξὺ τῶν ἄλλων εὐνούχων τοῦ παλατίου. Αὐτὸς ἠσθένησεν ἀπὸ βαρεῖαν ἀσθένειαν, τόσον ὥστε δὲν ἠδύναντο οἱ βασιλικοὶ ἰατροὶ νὰ τὸν θεραπεύσωσι καὶ τὸν ἀπεφάσισαν διὰ θάνατον. Τὶ ἔπραξεν ὅμως ὁ Ἀνατόλιος; Ἀπελπισθεὶς πάσης βοηθείας, ἐσκέφθη νοερῶς νὰ προσδράμῃ εἰς τὴν βοήθειαν τῆς πρεσβείας τοῦ Ἀποστόλου Λουκᾶ, διότι ἤκουσεν ὅτι ζῶν ὁ Ἅγιος ἦτο ἰατρός. Ἔβαλαν λοιπὸν τὴν θήκην, ἥτις εἶχε τὸ λείψανον τοῦ Ἀποστόλου τούτου, ἐπάνω εἰς τὸν Ἀνατόλιον καὶ παρευθύς, ὤ τῆς δυναστείας σου, Χριστὲ Βασιλεῦ! ἠγέρθη ὁ ἀσθενής, καὶ βαστάζων οὗτος τὸ τίμιον λείψανον, τὸ ἐπῆγεν εἰς τὸν Ναόν, ἔνθα ἔμελλε νὰ τὸ ἀποθέσωσι. Τοῦτο τὸ θαῦμα ἰδὼν ὁ βασιλεὺς καὶ πᾶς ὁ λαὸς τῆς πόλεως ἐδόξασαν τὸν Θεόν, τὸν δοξαζόμενον ἐν τοῖς Ἁγίοις αὐτοῦ· ὁ δὲ εὐνοῦχος Ἀνατόλιος, οὕτω παρ’ ἐλπίδα σωθείς, δὲν ἔλειψεν ἀπὸ τότε κηρύττων τὴν εἰς αὐτὸν γενομένην παρὰ τοῦ Ἀποστόλου παράδοξον θαυματουργίαν, ναὶ δοξάζων τὸν δι᾽ αὐτοῦ θαυματουργήσαντα Ἰησοῦν Χριστόν.

Αὕτη εἶναι ἡ περὶ τοῦ Ἀποστόλου Λουκᾶ ψυχωφελὴς διήγησις· αὐταὶ εἶναι αἱ πράξεις του καὶ ὁ Βίος του ὡς ἐν συντόμῳ, καθὼς ἠκούσατε, εὐλογημένοι Χριστιανοί. Λοιπὸν ἡμεῖς, οἵτινες ἑορτάζομεν τὴν μνήμην του καὶ θέλομεν νὰ δεχθῇ ὁ Ἅγιος τὴν ἑορτήν μας,


Ὑποσημειώσεις

[1] Ἀντιόχεια· τὸ ὄνομα τοῦτο ἔφερον κατὰ τὴν ἀρχαιότητα 28 πόλεις, ὧν αἱ πλεῖσται ἐν τῇ Ἀσίᾳ. Αἱ περισσότεραι τούτων ἐκτίσθησαν ἢ μετωνομάσθησαν ὑπὸ τοῦ ἱδρυτοῦ τοῦ κράτους τῶν Σελευκιδῶν (βασιλείου τῆς Συρίας) Σελεύκου Αʹ Νικάτορος στρατηγοῦ τοῦ Μεγάλου Ἀλεξάνδρου καὶ ἐκ τῶν ἐπιφανεστέρων διαδόχων αὐτοῦ, πρὸς τιμὴν καὶ μνήμην τοῦ πατρός του Ἀντιόχου. Ἐπίσης ἀρκεταὶ ἐκτίσθησαν ἢ μετωνομάσθησαν ὑπὸ τοῦ υἱοῦ τοῦ Σελεύκου Ἀντιόχου Αʹ τοῦ Σωτῆρος (324-261 π.Χ.). Ἐξ ὅλων τούτων περιφανεστέρα ὑπῆρξεν ἡ ἐνταῦθα ἀναφερομένη, ἥτις πρὸς διάκρισιν ἀπὸ τῶν ἄλλων ἐκαλεῖτο ἡ ἐπὶ Δάφνῃ (ἢ ἐπὶ Ὀρόντου). Ἡ Δάφνη ἦτο προάστιον τῆς Ἀντιοχείας περιώνυμον, εἰς τὸ ὁποῖον διέμενον οἱ Σελευκίδαι, ὁ δὲ Ὀρόντης ὁ μεγαλύτερος ποταμὸς τῆς Συρίας, καλούμενος σήμερον ὑπὸ τῶν ἐντοπίων Νάχρ-Ἔλ-Ἄζι. Ἡ Ἀντιόχεια ἔκειτο ἐπὶ τῆς δεξιᾶς ὄχθης τοῦ Ὀρόντου, εἰς ἀπόστασιν 35 χ.λ.μ. ἀπὸ τῆς Μεσογείου θαλάσσης καὶ 40 χ.λ.μ. νοτίως τῆς Ἀλεξανδρέττας.

Ἡ πόλις τῆς Ἀντιοχείας διεδραμάτισε σπουδαιότατον ἱστορικὸν ρόλον ἀπὸ τῆς κτίσεως αὐτῆς μέχρι τῆς καταλήψεώς της ὑπὸ τῶν Ἀράβων, ὡς δὲ γράφεται καὶ ἀνωτέρω εἶναι ἡ πρώτη δεχθεῖσα τὸν Χριστιανισμὸν πόλις. Πλὴν τοῦ Εὐαγγελιστοῦ Λουκᾶ ἐγεννήθησαν ἐν αὐτῇ καὶ ἄλλοι μεγάλοι τῆς Ἐκκλησίας Πατέρες ὧν διαπρεπέστερος ὁ μέγας φωστὴρ θεῖος Χρυσόστομος. Ἱδρυτὴς τῆς Ἐκκλησίας Ἀντιοχείας καὶ πρῶτος αὐτῆς Ἐπίσκοπος ἐχρημάτισεν ὁ Ἀπόστολος Πέτρος. Εἰς Πατριαρχεῖον ἡ Ἐκκλησία Ἀντιοχείας ἀνεκηρύχθη ἐν ἔτει 526. Κατὰ τὸ ἔτος 638 ἡ Ἀντιόχεια κατελήφθη ὑπὸ τῶν Ἀράβων, ἀνεκτήθη δὲ ὑπὸ τοῦ Νικηφόρου Φωκᾶ τὸν Ὀκτώβριον τοῦ 969. Τὸ ἔτος 1268 περιῆλθεν εἰς τοὺς Τούρκους. Κατὰ τὸν ΙϚʹ αἰῶνα ἡ ἕδρα τοῦ Ὀρθοδόξου Πατριαρχείου Ἀντιοχείας μετεφέρθη εἰς Δαμασκὸν τῆς Συρίας ὅπου καὶ παραμένει μέχρι σήμερον. Τελευταῖος Ἑλληνορθόδοξος Πατριάρχης Ἀντιοχείας ὑπῆρξεν ὁ Σπυρίδων, ἐκβληθεὶς ἐν ἔτει 1898· ἔκτοτε πατριαρχεύουν Σύροι Ὀρθόδοξοι ἀραβόφωνες. Σήμερον ἡ Αντιόχεια εἶναι μικρὰ πόλις ἀνήκουσα εἰς τὴν Τουρκίαν καὶ καλουμένη ὑπὸ τούτων Ἀντακιέ.

[2] Ὁ Ἱερὸς Εὐαγγελιστὴς Λουκᾶς εἰς τὸ κδʹ κεφάλαιον αὐτοῦ μόνον τὸ ὄνομα τοῦ Κλεώπα ἀναφέρει, ἀποσιωπᾶ δὲ τὸ ὄνομα τοῦ μετὰ τοῦ Κλεώπα συμπορευομένου, ἐξ οὗ καὶ προῆλθεν ἡ σύγχυσις, περὶ ἧς βλέπε ἑπομένην ὑποσημείωσιν.

[3] Τὰ εἰς τὰς δύο τελευταίας παραγράφους ἀναφερόμενα, ὅτι δηλαδὴ ὁ θεῖος Λουκᾶς ἐγνώρισε προσωπικῶς τὸν Κύριον ἐπὶ τῆς γῆς εὑρισκόμενον καὶ ἐγένετο αὐτήκοος τῆς διδασκαλίας Αὐτοῦ καὶ παρηκολούθησε ἐκ τοῦ πλησίον τὰ Ἅγια Αὐτοῦ Πάθη, καὶ ὅτι οὗτος ἦτο ὁ μετὰ τοῦ Κλεώπα εἰς Ἐμμαοὺς συμπορευόμενος, ὅτε εἶδον ἐκεῖνοι τὸν Κύριον μετὰ τὴν Ἀνάστασιν, ἔτι δὲ ὅτι ἦτο παρὼν εἰς τὴν Ἀνάληψιν τοῦ Χριστοῦ καὶ τὴν Ἁγίαν Πεντηκοστήν, ταῦτα, λέγω, εἶναι τὰ ἀμφιβαλλόμενα περὶ ὧν γράφομεν ἐν τῇ ὑποσημειώσει σελ. 356-358.

[4] Περὶ τῆς ἁγίας ταύτης Εἰκόνος βλέπε κατωτέρω ἐν τῇ αὐτῇ ἡμερομηνίᾳ, εἰς τὸ Συναξάριον τῶν Ὁσίων Συμεών, Θεοδώρου καὶ Εὐφροσύνης, σελ. 378 τοῦ ἀνὰ χεῖρας τόμου.

[5] Βλέπε 2αν ὑποσημείωσιν σελίδος 303.

[6] Περὶ τῆς ἐν Κωνσταντινουπόλει Καταθέσεως τῶν ἱερῶν λειψάνων τοῦ Ἁγίου Ἀποστόλου Λουκᾶ βλέπε καὶ ἐν τῷ Βίῳ τοῦ Ἁγίου Ἀποστόλου Ἀνδρέου, εἰς τὴν λʹ (30ὴν) Νοεμβρίου, ἐν τόμῳ ΙΑʹ τοῦ ἡμετέρου «Μεγάλου Συναξαριστοῦ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας». Τὰ ἱερὰ λείψανα τῶν Ἁγίων Ἀποστόλων Λουκᾶ, Ἀνδρέου, Θωμᾶ κ.λ.π. παρέμειναν ἐν Κωνσταντινουπόλει μέχρι τῆς ἁλώσεως αὐτῆς ὑπὸ τῶν Λατίνων (1204), ὅτε ἠρπάγησαν ὑπ’ αὐτῶν καὶ ἐφέρθησαν εἰς τὴν Ρώμην. Βλέπε καὶ τὴν ὑποσημείωσιν τῆς σελ. 171 τοῦ ἀνὰ χεῖρας τόμου.