Ὑπόμνημα εἰς τὸν Βίον τοῦ Ἁγίου Ἐνδόξου καὶ Πανευφήμου Ἀποστόλου καὶ Εὐαγγελιστοῦ ΛΟΥΚΑ, ἐκ τοῦ «Νέου Θησαυροῦ». Παρατίθεται διασκευασμένον.

μὴ κάμνωμεν πράγματα, τὰ ὁποῖα ἔκαμνον οἱ εἰδωλολάτραι εἰς τὰς πανηγύρεις των, τοὐτέστι χορούς, παιγνίδια, τραγούδια καὶ ἄλλα δαιμονικὰ ἔργα, ἀλλὰ μετὰ συντετριμμένης καρδίας καὶ μετὰ καθαροῦ συνειδότος ἂς πανηγυρίσωμεν καὶ ἂς ἑορτάσωμεν τὴν μνήμην τοῦ Ἀποστόλου. Μὴ στολιζώμεθα ἄνδρες τε καὶ γυναῖκες, ὅτι γῆ καὶ χῶμα θέλομεν γίνει· μὴ ὑπερηφανευώμεθα εἰς ἐνδύματα καὶ στολίδια, διότι ὁ θάνατος μᾶς περιμένει· μὴ πορνεύωμεν καὶ μιαινώμεθα, διότι τὸ πῦρ τὸ ἄσβεστον ἑτοιμάζεται διὰ τοὺς τοιούτοις· μὴ πολυπίνωμεν καὶ μεθύωμεν, διότι θέλομεν διψήσει εἰς τὸ πῦρ τὸ ἄσβεστον μετὰ τοῦ πλουσίου. Τί κερδίζομεν ἀπὸ τὴν μέθην; Ποῖον καλὸν τῆς ψυχῆς μας αὐξάνομεν, ἐὰν πολυφάγωμεν καὶ κακῶς δαπανήσωμεν; πόσοι διῆλθον τοιαύτας ἡμέρας, ὡς τὴν σημερινήν, παίζοντες, χορεύοντες καὶ μεθύοντες, οἵτινες τώρα εἶναι χῶμα εἰς τὴν γῆν καὶ θὰ εἶναι μακάριοι ἐὰν ἔκαμον καλὸν διὰ τὴν ψυχήν των;

Τοὺς πτωχοὺς ἂς ἐνδύσωμεν, τοὺς πεινασμένους ἂς χορτάσωμεν, τοὺς διψασμένους ἂς ποτίσωμεν, τοὺς ἀσθενεῖς ἂς φροντίσωμεν, τοὺς φυλακισμένους ἂς ἐπισκεφθῶμεν, τοὺς ξένους ἂς περιποιηθῶμεν. Τότε νὰ εἴπωμεν, ὅτι ἐπανηγυρίσαμεν, τότε νὰ καυχηθῶμεν ὅτι ἑωρτάσαμεν, τότε θὰ δεχθῇ ὁ Θεὸς τὴν ἑορτήν μας, τότε θὰ χαρῶσιν οἱ Ἄγγελοι, τότε θὰ λυπηθῶσιν οἱ δαίμονες. Διότι τί τὸ ὄφελος, ἀδελφοί μου, ἐὰν πολυφάγωμεν ἡμεῖς καὶ οἱ πτωχοὶ πεινῶσι; τί τὸ κέρδος, ἐὰν πολυπίωμεν ἡμεῖς, καὶ οἱ ἀδελφοὶ τοῦ Χριστοῦ διψῶσι; μία εἶναι ἡ καθολικὴ τροφή, μία εἶναι ἡ καθολικὴ ἀνάπαυσις, ἡ Βασιλεία τῶν οὐρανῶν, ἡ αἰώνιος ζωή, ἡ ἀπόλαυσις τῶν μελλόντων ἀγαθῶν, τὰ δὲ ἄλλα εἶναι ὡς καπνὸς καὶ ὄνειρον. Διότι, εἰπέ μου, τί κερδίζεις, ἄνθρωπε, ἐὰν πλεονεκτήσῃς καὶ κερδήσῃς χρήματα πολλά, οἴκους μεγάλους, χωράφια πολλά, ἀμπέλια καλά; ἔρχεται ὥρα καὶ ἐξέρχεται ἡ ψυχή σου καὶ ἀφήνει ἔρημον τὸ σῶμα ὄχι μόνον ἀπὸ ἐνδύματα, ἀλλὰ πολλῷ μᾶλλον ἀπὸ τὰς ἀρετάς. Τί τὸ ἐντεῦθεν; κανὲν ἀπὸ αὐτὰ δὲν σὲ συνοδεύει· οἱ συγγενεῖς μένουσι κληρονόμοι, οἱ φίλοι λυπημένοι, οἱ ἐχθροὶ χαίρουσι· σὺ δὲ τί; ὑπάγεις ἔρημος πάντων, δεδεμένος, καταδεδικασμένος τρέχουν κατόπιν σου αἱ ἀδικίαι, οἱ στεναγμοὶ τῶν πτωχῶν, οἱ θρῆνοι τῶν ὀρφανῶν, τὰ δάκρυα τῶν χηρῶν ἔρχονται μετὰ σοῦ εἰς τὸν φοβερὸν Κριτὴν τὸν ἀλάνθαστον καὶ ἀπροσωπόληπτον. Τί γίνεται τότε; Ἀκούεις τὴν φοβερὰν ἀπόφασιν· «Δήσαντες αὐτοῦ πόδας καὶ χεῖρας … ἐκβάλετε εἰς τὸ σκότος τὸ ἐξώτερον» (Ματθ. κβ’ 13).


Ὑποσημειώσεις

[1] Ἀντιόχεια· τὸ ὄνομα τοῦτο ἔφερον κατὰ τὴν ἀρχαιότητα 28 πόλεις, ὧν αἱ πλεῖσται ἐν τῇ Ἀσίᾳ. Αἱ περισσότεραι τούτων ἐκτίσθησαν ἢ μετωνομάσθησαν ὑπὸ τοῦ ἱδρυτοῦ τοῦ κράτους τῶν Σελευκιδῶν (βασιλείου τῆς Συρίας) Σελεύκου Αʹ Νικάτορος στρατηγοῦ τοῦ Μεγάλου Ἀλεξάνδρου καὶ ἐκ τῶν ἐπιφανεστέρων διαδόχων αὐτοῦ, πρὸς τιμὴν καὶ μνήμην τοῦ πατρός του Ἀντιόχου. Ἐπίσης ἀρκεταὶ ἐκτίσθησαν ἢ μετωνομάσθησαν ὑπὸ τοῦ υἱοῦ τοῦ Σελεύκου Ἀντιόχου Αʹ τοῦ Σωτῆρος (324-261 π.Χ.). Ἐξ ὅλων τούτων περιφανεστέρα ὑπῆρξεν ἡ ἐνταῦθα ἀναφερομένη, ἥτις πρὸς διάκρισιν ἀπὸ τῶν ἄλλων ἐκαλεῖτο ἡ ἐπὶ Δάφνῃ (ἢ ἐπὶ Ὀρόντου). Ἡ Δάφνη ἦτο προάστιον τῆς Ἀντιοχείας περιώνυμον, εἰς τὸ ὁποῖον διέμενον οἱ Σελευκίδαι, ὁ δὲ Ὀρόντης ὁ μεγαλύτερος ποταμὸς τῆς Συρίας, καλούμενος σήμερον ὑπὸ τῶν ἐντοπίων Νάχρ-Ἔλ-Ἄζι. Ἡ Ἀντιόχεια ἔκειτο ἐπὶ τῆς δεξιᾶς ὄχθης τοῦ Ὀρόντου, εἰς ἀπόστασιν 35 χ.λ.μ. ἀπὸ τῆς Μεσογείου θαλάσσης καὶ 40 χ.λ.μ. νοτίως τῆς Ἀλεξανδρέττας.

Ἡ πόλις τῆς Ἀντιοχείας διεδραμάτισε σπουδαιότατον ἱστορικὸν ρόλον ἀπὸ τῆς κτίσεως αὐτῆς μέχρι τῆς καταλήψεώς της ὑπὸ τῶν Ἀράβων, ὡς δὲ γράφεται καὶ ἀνωτέρω εἶναι ἡ πρώτη δεχθεῖσα τὸν Χριστιανισμὸν πόλις. Πλὴν τοῦ Εὐαγγελιστοῦ Λουκᾶ ἐγεννήθησαν ἐν αὐτῇ καὶ ἄλλοι μεγάλοι τῆς Ἐκκλησίας Πατέρες ὧν διαπρεπέστερος ὁ μέγας φωστὴρ θεῖος Χρυσόστομος. Ἱδρυτὴς τῆς Ἐκκλησίας Ἀντιοχείας καὶ πρῶτος αὐτῆς Ἐπίσκοπος ἐχρημάτισεν ὁ Ἀπόστολος Πέτρος. Εἰς Πατριαρχεῖον ἡ Ἐκκλησία Ἀντιοχείας ἀνεκηρύχθη ἐν ἔτει 526. Κατὰ τὸ ἔτος 638 ἡ Ἀντιόχεια κατελήφθη ὑπὸ τῶν Ἀράβων, ἀνεκτήθη δὲ ὑπὸ τοῦ Νικηφόρου Φωκᾶ τὸν Ὀκτώβριον τοῦ 969. Τὸ ἔτος 1268 περιῆλθεν εἰς τοὺς Τούρκους. Κατὰ τὸν ΙϚʹ αἰῶνα ἡ ἕδρα τοῦ Ὀρθοδόξου Πατριαρχείου Ἀντιοχείας μετεφέρθη εἰς Δαμασκὸν τῆς Συρίας ὅπου καὶ παραμένει μέχρι σήμερον. Τελευταῖος Ἑλληνορθόδοξος Πατριάρχης Ἀντιοχείας ὑπῆρξεν ὁ Σπυρίδων, ἐκβληθεὶς ἐν ἔτει 1898· ἔκτοτε πατριαρχεύουν Σύροι Ὀρθόδοξοι ἀραβόφωνες. Σήμερον ἡ Αντιόχεια εἶναι μικρὰ πόλις ἀνήκουσα εἰς τὴν Τουρκίαν καὶ καλουμένη ὑπὸ τούτων Ἀντακιέ.

[2] Ὁ Ἱερὸς Εὐαγγελιστὴς Λουκᾶς εἰς τὸ κδʹ κεφάλαιον αὐτοῦ μόνον τὸ ὄνομα τοῦ Κλεώπα ἀναφέρει, ἀποσιωπᾶ δὲ τὸ ὄνομα τοῦ μετὰ τοῦ Κλεώπα συμπορευομένου, ἐξ οὗ καὶ προῆλθεν ἡ σύγχυσις, περὶ ἧς βλέπε ἑπομένην ὑποσημείωσιν.

[3] Τὰ εἰς τὰς δύο τελευταίας παραγράφους ἀναφερόμενα, ὅτι δηλαδὴ ὁ θεῖος Λουκᾶς ἐγνώρισε προσωπικῶς τὸν Κύριον ἐπὶ τῆς γῆς εὑρισκόμενον καὶ ἐγένετο αὐτήκοος τῆς διδασκαλίας Αὐτοῦ καὶ παρηκολούθησε ἐκ τοῦ πλησίον τὰ Ἅγια Αὐτοῦ Πάθη, καὶ ὅτι οὗτος ἦτο ὁ μετὰ τοῦ Κλεώπα εἰς Ἐμμαοὺς συμπορευόμενος, ὅτε εἶδον ἐκεῖνοι τὸν Κύριον μετὰ τὴν Ἀνάστασιν, ἔτι δὲ ὅτι ἦτο παρὼν εἰς τὴν Ἀνάληψιν τοῦ Χριστοῦ καὶ τὴν Ἁγίαν Πεντηκοστήν, ταῦτα, λέγω, εἶναι τὰ ἀμφιβαλλόμενα περὶ ὧν γράφομεν ἐν τῇ ὑποσημειώσει σελ. 356-358.

[4] Περὶ τῆς ἁγίας ταύτης Εἰκόνος βλέπε κατωτέρω ἐν τῇ αὐτῇ ἡμερομηνίᾳ, εἰς τὸ Συναξάριον τῶν Ὁσίων Συμεών, Θεοδώρου καὶ Εὐφροσύνης, σελ. 378 τοῦ ἀνὰ χεῖρας τόμου.

[5] Βλέπε 2αν ὑποσημείωσιν σελίδος 303.

[6] Περὶ τῆς ἐν Κωνσταντινουπόλει Καταθέσεως τῶν ἱερῶν λειψάνων τοῦ Ἁγίου Ἀποστόλου Λουκᾶ βλέπε καὶ ἐν τῷ Βίῳ τοῦ Ἁγίου Ἀποστόλου Ἀνδρέου, εἰς τὴν λʹ (30ὴν) Νοεμβρίου, ἐν τόμῳ ΙΑʹ τοῦ ἡμετέρου «Μεγάλου Συναξαριστοῦ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας». Τὰ ἱερὰ λείψανα τῶν Ἁγίων Ἀποστόλων Λουκᾶ, Ἀνδρέου, Θωμᾶ κ.λ.π. παρέμειναν ἐν Κωνσταντινουπόλει μέχρι τῆς ἁλώσεως αὐτῆς ὑπὸ τῶν Λατίνων (1204), ὅτε ἠρπάγησαν ὑπ’ αὐτῶν καὶ ἐφέρθησαν εἰς τὴν Ρώμην. Βλέπε καὶ τὴν ὑποσημείωσιν τῆς σελ. 171 τοῦ ἀνὰ χεῖρας τόμου.