Ὑπόμνημα εἰς τὸν Βίον τοῦ Ἁγίου Ἐνδόξου καὶ Πανευφήμου Ἀποστόλου καὶ Εὐαγγελιστοῦ ΛΟΥΚΑ, ἐκ τοῦ «Νέου Θησαυροῦ». Παρατίθεται διασκευασμένον.

Σελίδα 6 από 14

Αὐτὸς καὶ περὶ τῆς συλλήψεως τοῦ Τιμίου Προδρόμου ἔγραψε μόνος, αὐτὸς καὶ περὶ τοῦ Εὐαγγελισμοῦ τῆς Θεοτόκου διηγεῖται μόνος, αὐτὸς καὶ τὴν Γέννησιν τοῦ Χριστοῦ φανερώτερα τὴν διηγεῖται, ὥστε καὶ πᾶς Χριστιανὸς ἀκούων, νομίζει ὅτι τώρα βλέπει τὸν Χριστὸν βρέφος κείμενον εἰς τὴν φάτνην, καὶ τοὺς ποιμένας θαυμάζοντας, καὶ τοὺς Ἀγγέλους βοῶντας τὸ «Δόξα ἐν ὑψίστοις» καὶ τὰς θαυματουργίας τοῦ Χριστοῦ πλέον λεπτότερα τὰς διηγεῖται, ὥστε καὶ οἱ Χριστιανοί, ἀκούοντες αὐτόν, νομίζουσιν ὅτι βλέπουσι τὸν Χριστὸν παρόντα καὶ θαυματουργοῦντα. Αὐτὸς συνέγραψε καὶ περισσοτέρας παραβολάς, ἅς εἶπεν ὁ Κύριος πρὸς τοὺς Μαθητὰς καὶ τοὺς Ἰουδαίους. Διότι εἰς τὸ Ἑλληνικὸν μάθημα ὄχι μόνον τὴν γλῶσσαν του εἶχε πεπαιδευμένην εἰς τὸ λέγειν ὀρθῶς, ἀλλὰ καὶ εἰς τὸ συγγράφειν Ἑλληνιστὶ τοσοῦτον ἦτο συνηθισμένος, ὥστε πᾶς ρήτωρ θαυμάζει τὴν φράσιν τοῦ Εὐαγγελιστοῦ τούτου, τὴν ὁποίαν ἔδειξε καὶ εἰς τὴν συγγραφὴν τοῦ ἱεροῦ Εὐαγγελίου καὶ εἰς τὰς Πράξεις τῶν Ἀποστόλων. Αὐτὸς καὶ περὶ τοῦ Πάθους τοῦ Χριστοῦ πλέον λεπτότερα γράφει, αὐτὸς καὶ περὶ τῆς Ἀναλήψεως τοῦ Κυρίον τοσοῦτον φανερὰ διηγεῖται, ὡς νὰ κατέβη ἀπὸ τοὺς οὐρανοὺς καὶ εἶδε τὰ ἐκεῖ γενόμενα.

Μετὰ δὲ ταῦτα ἔγραψε καὶ ἄλλο βιβλίον πρὸς τὸν αὐτὸν Θεόφιλον, ὅπερ διηγεῖται τὰς Πράξεις τῶν Ἁγίων Ἀποστόλων, τοὐτέστι πῶς ὅταν ἀνελήφθη ὁ Κύριος ἔστειλε τὸ Ἅγιον Πνεῦμα εἰς τοὺς Ἀποστόλους καὶ τοὺς ἐφώτισε, πῶς ἐσοφίσθησαν οἱ ἀγράμματοι Ἀπόστολοι, πῶς ἐλάλουν ξένας γλώσσας, πῶς ὁ Πέτρος ἐδημηγόρησε πρὸς τὸν λαόν· πῶς ὁ Ἅγιος Στέφανος ἐλιθοβολήθη ὑπὸ τῶν Ἰουδαίων· πῶς ὁ Ἅγιος Πέτρος ἐθαυματούργει· πῶς ὁ Ἀπόστολος Φίλιππος ἐβάπτισε τὸν εὐνοῦχον τῆς βασιλίσσης τῶν Αἰθιόπων. Αὐτὰ καὶ ἄλλα περισσότερα διηγεῖται εἰς τὰς Πράξεις ὁ Ἀπόστολος οὗτος. Τὸ δὲ περισσότερον διηγεῖται διὰ τὰς Πράξεις τοῦ Ἀποστόλου Παύλου, πῶς ἐπέστρεψεν εἰς τὴν εἰς Χριστὸν πίστιν, πῶς ἐβαπτίσθη ὑπὸ τοῦ Ἀποστόλου Ἀνανίου, πῶς ἐπειράσθη ἐκεῖ, πῶς ἐκήρυξεν εἰς τὰ ἔθνη, πῶς περιῆλθε μετ’ αὐτοῦ τὴν οἰκουμένην, τέλος δὲ πῶς τὸν ἐπῆγαν δεδεμένον ἀπὸ τὴν Ἰουδαίαν εἰς τὴν Ρώμην ὑπὲρ τοῦ ὀνόματος τοῦ Χριστοῦ· ἕως αὐτοῦ ἠκολούθησεν ὁ θεῖος οὗτος Λουκᾶς τὸν Ἀπόστολον Παῦλον.

Ὑποσημειώσεις

[1] Ἀντιόχεια· τὸ ὄνομα τοῦτο ἔφερον κατὰ τὴν ἀρχαιότητα 28 πόλεις, ὧν αἱ πλεῖσται ἐν τῇ Ἀσίᾳ. Αἱ περισσότεραι τούτων ἐκτίσθησαν ἢ μετωνομάσθησαν ὑπὸ τοῦ ἱδρυτοῦ τοῦ κράτους τῶν Σελευκιδῶν (βασιλείου τῆς Συρίας) Σελεύκου Αʹ Νικάτορος στρατηγοῦ τοῦ Μεγάλου Ἀλεξάνδρου καὶ ἐκ τῶν ἐπιφανεστέρων διαδόχων αὐτοῦ, πρὸς τιμὴν καὶ μνήμην τοῦ πατρός του Ἀντιόχου. Ἐπίσης ἀρκεταὶ ἐκτίσθησαν ἢ μετωνομάσθησαν ὑπὸ τοῦ υἱοῦ τοῦ Σελεύκου Ἀντιόχου Αʹ τοῦ Σωτῆρος (324-261 π.Χ.). Ἐξ ὅλων τούτων περιφανεστέρα ὑπῆρξεν ἡ ἐνταῦθα ἀναφερομένη, ἥτις πρὸς διάκρισιν ἀπὸ τῶν ἄλλων ἐκαλεῖτο ἡ ἐπὶ Δάφνῃ (ἢ ἐπὶ Ὀρόντου). Ἡ Δάφνη ἦτο προάστιον τῆς Ἀντιοχείας περιώνυμον, εἰς τὸ ὁποῖον διέμενον οἱ Σελευκίδαι, ὁ δὲ Ὀρόντης ὁ μεγαλύτερος ποταμὸς τῆς Συρίας, καλούμενος σήμερον ὑπὸ τῶν ἐντοπίων Νάχρ-Ἔλ-Ἄζι. Ἡ Ἀντιόχεια ἔκειτο ἐπὶ τῆς δεξιᾶς ὄχθης τοῦ Ὀρόντου, εἰς ἀπόστασιν 35 χ.λ.μ. ἀπὸ τῆς Μεσογείου θαλάσσης καὶ 40 χ.λ.μ. νοτίως τῆς Ἀλεξανδρέττας.

Ἡ πόλις τῆς Ἀντιοχείας διεδραμάτισε σπουδαιότατον ἱστορικὸν ρόλον ἀπὸ τῆς κτίσεως αὐτῆς μέχρι τῆς καταλήψεώς της ὑπὸ τῶν Ἀράβων, ὡς δὲ γράφεται καὶ ἀνωτέρω εἶναι ἡ πρώτη δεχθεῖσα τὸν Χριστιανισμὸν πόλις. Πλὴν τοῦ Εὐαγγελιστοῦ Λουκᾶ ἐγεννήθησαν ἐν αὐτῇ καὶ ἄλλοι μεγάλοι τῆς Ἐκκλησίας Πατέρες ὧν διαπρεπέστερος ὁ μέγας φωστὴρ θεῖος Χρυσόστομος. Ἱδρυτὴς τῆς Ἐκκλησίας Ἀντιοχείας καὶ πρῶτος αὐτῆς Ἐπίσκοπος ἐχρημάτισεν ὁ Ἀπόστολος Πέτρος. Εἰς Πατριαρχεῖον ἡ Ἐκκλησία Ἀντιοχείας ἀνεκηρύχθη ἐν ἔτει 526. Κατὰ τὸ ἔτος 638 ἡ Ἀντιόχεια κατελήφθη ὑπὸ τῶν Ἀράβων, ἀνεκτήθη δὲ ὑπὸ τοῦ Νικηφόρου Φωκᾶ τὸν Ὀκτώβριον τοῦ 969. Τὸ ἔτος 1268 περιῆλθεν εἰς τοὺς Τούρκους. Κατὰ τὸν ΙϚʹ αἰῶνα ἡ ἕδρα τοῦ Ὀρθοδόξου Πατριαρχείου Ἀντιοχείας μετεφέρθη εἰς Δαμασκὸν τῆς Συρίας ὅπου καὶ παραμένει μέχρι σήμερον. Τελευταῖος Ἑλληνορθόδοξος Πατριάρχης Ἀντιοχείας ὑπῆρξεν ὁ Σπυρίδων, ἐκβληθεὶς ἐν ἔτει 1898· ἔκτοτε πατριαρχεύουν Σύροι Ὀρθόδοξοι ἀραβόφωνες. Σήμερον ἡ Αντιόχεια εἶναι μικρὰ πόλις ἀνήκουσα εἰς τὴν Τουρκίαν καὶ καλουμένη ὑπὸ τούτων Ἀντακιέ.

[2] Ὁ Ἱερὸς Εὐαγγελιστὴς Λουκᾶς εἰς τὸ κδʹ κεφάλαιον αὐτοῦ μόνον τὸ ὄνομα τοῦ Κλεώπα ἀναφέρει, ἀποσιωπᾶ δὲ τὸ ὄνομα τοῦ μετὰ τοῦ Κλεώπα συμπορευομένου, ἐξ οὗ καὶ προῆλθεν ἡ σύγχυσις, περὶ ἧς βλέπε ἑπομένην ὑποσημείωσιν.

[3] Τὰ εἰς τὰς δύο τελευταίας παραγράφους ἀναφερόμενα, ὅτι δηλαδὴ ὁ θεῖος Λουκᾶς ἐγνώρισε προσωπικῶς τὸν Κύριον ἐπὶ τῆς γῆς εὑρισκόμενον καὶ ἐγένετο αὐτήκοος τῆς διδασκαλίας Αὐτοῦ καὶ παρηκολούθησε ἐκ τοῦ πλησίον τὰ Ἅγια Αὐτοῦ Πάθη, καὶ ὅτι οὗτος ἦτο ὁ μετὰ τοῦ Κλεώπα εἰς Ἐμμαοὺς συμπορευόμενος, ὅτε εἶδον ἐκεῖνοι τὸν Κύριον μετὰ τὴν Ἀνάστασιν, ἔτι δὲ ὅτι ἦτο παρὼν εἰς τὴν Ἀνάληψιν τοῦ Χριστοῦ καὶ τὴν Ἁγίαν Πεντηκοστήν, ταῦτα, λέγω, εἶναι τὰ ἀμφιβαλλόμενα περὶ ὧν γράφομεν ἐν τῇ ὑποσημειώσει σελ. 356-358.

[4] Περὶ τῆς ἁγίας ταύτης Εἰκόνος βλέπε κατωτέρω ἐν τῇ αὐτῇ ἡμερομηνίᾳ, εἰς τὸ Συναξάριον τῶν Ὁσίων Συμεών, Θεοδώρου καὶ Εὐφροσύνης, σελ. 378 τοῦ ἀνὰ χεῖρας τόμου.

[5] Βλέπε 2αν ὑποσημείωσιν σελίδος 303.

[6] Περὶ τῆς ἐν Κωνσταντινουπόλει Καταθέσεως τῶν ἱερῶν λειψάνων τοῦ Ἁγίου Ἀποστόλου Λουκᾶ βλέπε καὶ ἐν τῷ Βίῳ τοῦ Ἁγίου Ἀποστόλου Ἀνδρέου, εἰς τὴν λʹ (30ὴν) Νοεμβρίου, ἐν τόμῳ ΙΑʹ τοῦ ἡμετέρου «Μεγάλου Συναξαριστοῦ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας». Τὰ ἱερὰ λείψανα τῶν Ἁγίων Ἀποστόλων Λουκᾶ, Ἀνδρέου, Θωμᾶ κ.λ.π. παρέμειναν ἐν Κωνσταντινουπόλει μέχρι τῆς ἁλώσεως αὐτῆς ὑπὸ τῶν Λατίνων (1204), ὅτε ἠρπάγησαν ὑπ’ αὐτῶν καὶ ἐφέρθησαν εἰς τὴν Ρώμην. Βλέπε καὶ τὴν ὑποσημείωσιν τῆς σελ. 171 τοῦ ἀνὰ χεῖρας τόμου.

✥ Ο ΜΕΓΑΣ ΣΥΝΑΞΑΡΙΣΤΗΣ ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΟΥ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ