Ὑπόμνημα εἰς τὸν Βίον τοῦ Ἁγίου Ἐνδόξου καὶ Πανευφήμου Ἀποστόλου καὶ Εὐαγγελιστοῦ ΛΟΥΚΑ, ἐκ τοῦ «Νέου Θησαυροῦ». Παρατίθεται διασκευασμένον.

Σελίδα 3 από 14

Ἐλθὼν εἰς ἡλικίαν, ἐπῆγε καὶ εἰς τὴν Ἑλλάδα καὶ εἰς τὴν Αἴγυπτον, καὶ ἔμαθε πᾶσαν τὴν σοφίαν τῶν Ἑλληνικῶν μαθημάτων. Διότι τὴν Γραμματικὴν τόσον τὴν ἔμαθε, ὥστε δὲν ἦτο ἄλλος τις ἀνώτερός του, εἰς τὴν Ρητορικὴν τόσον διέπρεψεν, ὥστε καὶ αὐτοὺς τοὺς παλαιοὺς ρήτορας ὑπερέβαλεν· ἀλλὰ καὶ εἰς τὴν Φιλοσοφίαν τίς ἄλλος τὸν ἔφθασεν; Καὶ ἐπειδὴ ἡ Φιλοσοφία διαιρεῖται εἰς δύο, εἰς τὸ θεωρητικὸν καὶ εἰς τὸ πρακτικόν, καὶ θεωρητικὸν μὲν εἶναι νὰ ἠξεύρῃ τις τὰ οὐράνια καὶ τὰ ἐπίγεια, πρακτικὸν δὲ εἶναι νὰ γνωρίζῃ πῶς νὰ διευθύνῃ τὸν ἑαυτόν του καὶ τοὺς ἄλλους ὅπου τὸν ἀκούουσιν, ἀμφότερα δὲ ταῦτα εἶχεν ὁ Ἀπόστολος· τὸ θεωρητικὸν μέν, ὅτι ἔμαθε τὴν γνῶσιν τῶν ὄντων· τὸ πρακτικὸν δὲ ὅτι ἐκυβέρνα ἑαυτὸν πρὸς ἀρετήν, καὶ εἰς τοὺς βλέποντας ἦτο παράδειγμα καλόν. Τέλος ἔμαθε καὶ τὴν φιλάνθρωπον ἐπιστήμην, τὴν ἰατρικὴν λέγω· τοσοῦτον δὲ ἔμαθε ταύτην, ὥστε ἀπὸ αὐτὴν εἶχεν ὄνομα ἐπαινετόν· καὶ ἐάν τις ἤθελεν ἀναφέρει τὸ ὄνομά του, δὲν τὸ ἐφανέρωνε καθολικά, ἐὰν δὲ προσέθετε καὶ τὸ ἰατρός, λέγων· «Ὁ ἰατρὸς Λουκᾶς». Καὶ τοῦτο τὸ βλέπει πᾶς τις εἰς τὰς Ἐπιστολὰς τοῦ θείου Παύλου, ὅστις γράφει περὶ τοῦ Ἀποστόλου τούτου, εἰς τὴν πρὸς Κολασσαεῖς ἐπιστολήν, εἰς τὴν ὁποίαν ὀνομάζει αὐτὸν ἰατρόν, λέγων· «Ἀσπάζεται ὑμᾶς Λουκᾶς ὁ ἰατρὸς ὁ ἀγαπητός». Καὶ ναὶ μὲν ἦτο ὁ Ἅγιος ἄριστος, ὡς εἶπον, εἰς τὰ Ἑλληνικὰ μαθήματα, ἀλλὰ τὴν εὐσέβειαν καὶ Ὀρθοδοξίαν δὲν τὴν ἐγνώριζεν ἀπ’ ἀρχῆς, διότι ἦτο ὅλως δι’ ὅλου βεβυθισμένος εἰς τὴν εἰδωλολατρίαν, ὡς Ἕλλην ὢν καὶ Ἑλλήνων γονέων υἱός· ἀκούσατε ὅμως πῶς προσῆλθεν εἰς τὴν ἀλήθειαν.

Τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ τοῦ ἀληθινοῦ Θεοῦ κατελθόντος ἐκ τῶν οὐρανῶν καὶ σαρκωθέντος ἐκ τῆς Αγίας Θεοτόκου καὶ ἀειπαρθένου Μαρίας, βαπτισθέντος δὲ ὑπὸ τοῦ τιμίου Προδρόμου ἐν Ἰορδάνῃ καὶ ὑπὸ τοῦ Πατρὸς ἄνωθεν μαρτυρηθέντος ὡς Υἱοῦ ἀγαπητοῦ, διδάσκοντες εἰς τοὺς ἁμαρτωλοὺς μετάνοιαν, πολλοὶ ἐκ τῶν Ἰουδαίων ἀκούοντες ἐπέστρεφον διὰ τοῦ κηρύγματος τοῦ Κυρίου εἰς τὴν πίστιν. Οὐχὶ δὲ μόνον οἱ Ἰουδαῖοι, ἀλλὰ καὶ οἱ ἐξ ἐθνῶν ἐπίστευον εἰς τὸν Χριστὸν διδάσκοντα, ἦσαν δὲ τοιοῦτοι εἰς τὰ μέρη τῆς Γαλιλαίας, εἰς τὰ ὁποῖα κατῴκουν Ἕλληνες, καθὼς τὸ λέγει καὶ ὁ Προφήτης Ἡσαΐας, εἰς τὸ ἔνατον κεφάλαιον τῆς Προφητείας αὐτοῦ λέγων· «Γῆ Ζαβουλὼν καὶ γῆ Νεφθαλείμ, ὁδὸν θαλάσσης πέραν τοῦ Ἰορδάνου, Γαλιλαία τῶν Ἐθνῶν, ὁ λαὸς ὁ καθήμενος ἐν σκότει, εἶδε φῶς μέγα» (Ματθ. δ’ 15-16, Ἡσ. θ’ 1-2).

Ὑποσημειώσεις

[1] Ἀντιόχεια· τὸ ὄνομα τοῦτο ἔφερον κατὰ τὴν ἀρχαιότητα 28 πόλεις, ὧν αἱ πλεῖσται ἐν τῇ Ἀσίᾳ. Αἱ περισσότεραι τούτων ἐκτίσθησαν ἢ μετωνομάσθησαν ὑπὸ τοῦ ἱδρυτοῦ τοῦ κράτους τῶν Σελευκιδῶν (βασιλείου τῆς Συρίας) Σελεύκου Αʹ Νικάτορος στρατηγοῦ τοῦ Μεγάλου Ἀλεξάνδρου καὶ ἐκ τῶν ἐπιφανεστέρων διαδόχων αὐτοῦ, πρὸς τιμὴν καὶ μνήμην τοῦ πατρός του Ἀντιόχου. Ἐπίσης ἀρκεταὶ ἐκτίσθησαν ἢ μετωνομάσθησαν ὑπὸ τοῦ υἱοῦ τοῦ Σελεύκου Ἀντιόχου Αʹ τοῦ Σωτῆρος (324-261 π.Χ.). Ἐξ ὅλων τούτων περιφανεστέρα ὑπῆρξεν ἡ ἐνταῦθα ἀναφερομένη, ἥτις πρὸς διάκρισιν ἀπὸ τῶν ἄλλων ἐκαλεῖτο ἡ ἐπὶ Δάφνῃ (ἢ ἐπὶ Ὀρόντου). Ἡ Δάφνη ἦτο προάστιον τῆς Ἀντιοχείας περιώνυμον, εἰς τὸ ὁποῖον διέμενον οἱ Σελευκίδαι, ὁ δὲ Ὀρόντης ὁ μεγαλύτερος ποταμὸς τῆς Συρίας, καλούμενος σήμερον ὑπὸ τῶν ἐντοπίων Νάχρ-Ἔλ-Ἄζι. Ἡ Ἀντιόχεια ἔκειτο ἐπὶ τῆς δεξιᾶς ὄχθης τοῦ Ὀρόντου, εἰς ἀπόστασιν 35 χ.λ.μ. ἀπὸ τῆς Μεσογείου θαλάσσης καὶ 40 χ.λ.μ. νοτίως τῆς Ἀλεξανδρέττας.

Ἡ πόλις τῆς Ἀντιοχείας διεδραμάτισε σπουδαιότατον ἱστορικὸν ρόλον ἀπὸ τῆς κτίσεως αὐτῆς μέχρι τῆς καταλήψεώς της ὑπὸ τῶν Ἀράβων, ὡς δὲ γράφεται καὶ ἀνωτέρω εἶναι ἡ πρώτη δεχθεῖσα τὸν Χριστιανισμὸν πόλις. Πλὴν τοῦ Εὐαγγελιστοῦ Λουκᾶ ἐγεννήθησαν ἐν αὐτῇ καὶ ἄλλοι μεγάλοι τῆς Ἐκκλησίας Πατέρες ὧν διαπρεπέστερος ὁ μέγας φωστὴρ θεῖος Χρυσόστομος. Ἱδρυτὴς τῆς Ἐκκλησίας Ἀντιοχείας καὶ πρῶτος αὐτῆς Ἐπίσκοπος ἐχρημάτισεν ὁ Ἀπόστολος Πέτρος. Εἰς Πατριαρχεῖον ἡ Ἐκκλησία Ἀντιοχείας ἀνεκηρύχθη ἐν ἔτει 526. Κατὰ τὸ ἔτος 638 ἡ Ἀντιόχεια κατελήφθη ὑπὸ τῶν Ἀράβων, ἀνεκτήθη δὲ ὑπὸ τοῦ Νικηφόρου Φωκᾶ τὸν Ὀκτώβριον τοῦ 969. Τὸ ἔτος 1268 περιῆλθεν εἰς τοὺς Τούρκους. Κατὰ τὸν ΙϚʹ αἰῶνα ἡ ἕδρα τοῦ Ὀρθοδόξου Πατριαρχείου Ἀντιοχείας μετεφέρθη εἰς Δαμασκὸν τῆς Συρίας ὅπου καὶ παραμένει μέχρι σήμερον. Τελευταῖος Ἑλληνορθόδοξος Πατριάρχης Ἀντιοχείας ὑπῆρξεν ὁ Σπυρίδων, ἐκβληθεὶς ἐν ἔτει 1898· ἔκτοτε πατριαρχεύουν Σύροι Ὀρθόδοξοι ἀραβόφωνες. Σήμερον ἡ Αντιόχεια εἶναι μικρὰ πόλις ἀνήκουσα εἰς τὴν Τουρκίαν καὶ καλουμένη ὑπὸ τούτων Ἀντακιέ.

[2] Ὁ Ἱερὸς Εὐαγγελιστὴς Λουκᾶς εἰς τὸ κδʹ κεφάλαιον αὐτοῦ μόνον τὸ ὄνομα τοῦ Κλεώπα ἀναφέρει, ἀποσιωπᾶ δὲ τὸ ὄνομα τοῦ μετὰ τοῦ Κλεώπα συμπορευομένου, ἐξ οὗ καὶ προῆλθεν ἡ σύγχυσις, περὶ ἧς βλέπε ἑπομένην ὑποσημείωσιν.

[3] Τὰ εἰς τὰς δύο τελευταίας παραγράφους ἀναφερόμενα, ὅτι δηλαδὴ ὁ θεῖος Λουκᾶς ἐγνώρισε προσωπικῶς τὸν Κύριον ἐπὶ τῆς γῆς εὑρισκόμενον καὶ ἐγένετο αὐτήκοος τῆς διδασκαλίας Αὐτοῦ καὶ παρηκολούθησε ἐκ τοῦ πλησίον τὰ Ἅγια Αὐτοῦ Πάθη, καὶ ὅτι οὗτος ἦτο ὁ μετὰ τοῦ Κλεώπα εἰς Ἐμμαοὺς συμπορευόμενος, ὅτε εἶδον ἐκεῖνοι τὸν Κύριον μετὰ τὴν Ἀνάστασιν, ἔτι δὲ ὅτι ἦτο παρὼν εἰς τὴν Ἀνάληψιν τοῦ Χριστοῦ καὶ τὴν Ἁγίαν Πεντηκοστήν, ταῦτα, λέγω, εἶναι τὰ ἀμφιβαλλόμενα περὶ ὧν γράφομεν ἐν τῇ ὑποσημειώσει σελ. 356-358.

[4] Περὶ τῆς ἁγίας ταύτης Εἰκόνος βλέπε κατωτέρω ἐν τῇ αὐτῇ ἡμερομηνίᾳ, εἰς τὸ Συναξάριον τῶν Ὁσίων Συμεών, Θεοδώρου καὶ Εὐφροσύνης, σελ. 378 τοῦ ἀνὰ χεῖρας τόμου.

[5] Βλέπε 2αν ὑποσημείωσιν σελίδος 303.

[6] Περὶ τῆς ἐν Κωνσταντινουπόλει Καταθέσεως τῶν ἱερῶν λειψάνων τοῦ Ἁγίου Ἀποστόλου Λουκᾶ βλέπε καὶ ἐν τῷ Βίῳ τοῦ Ἁγίου Ἀποστόλου Ἀνδρέου, εἰς τὴν λʹ (30ὴν) Νοεμβρίου, ἐν τόμῳ ΙΑʹ τοῦ ἡμετέρου «Μεγάλου Συναξαριστοῦ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας». Τὰ ἱερὰ λείψανα τῶν Ἁγίων Ἀποστόλων Λουκᾶ, Ἀνδρέου, Θωμᾶ κ.λ.π. παρέμειναν ἐν Κωνσταντινουπόλει μέχρι τῆς ἁλώσεως αὐτῆς ὑπὸ τῶν Λατίνων (1204), ὅτε ἠρπάγησαν ὑπ’ αὐτῶν καὶ ἐφέρθησαν εἰς τὴν Ρώμην. Βλέπε καὶ τὴν ὑποσημείωσιν τῆς σελ. 171 τοῦ ἀνὰ χεῖρας τόμου.

✥ Ο ΜΕΓΑΣ ΣΥΝΑΞΑΡΙΣΤΗΣ ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΟΥ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ