Ὑπόμνημα εἰς τὸν Βίον τοῦ Ἁγίου Ἐνδόξου καὶ Πανευφήμου Ἀποστόλου καὶ Εὐαγγελιστοῦ ΛΟΥΚΑ, ἐκ τοῦ «Νέου Θησαυροῦ». Παρατίθεται διασκευασμένον.

Σελίδα 2 από 14

Τὸ δὲ τέταρτον, ὅτι δὲν εἶναι ἄλλος ἁρμοδιώτερος καιρὸς καὶ καταλληλότερος εἰς τὸ λέγειν, ἀπὸ τὸν παρόντα, κατὰ τὸν ὁποῖον τελεῖται μνήμη καὶ πανήγυρις Ἀποστόλου καὶ Εὐαγγελιστοῦ, καὶ κατὰ τὸν ὁποῖον μέλλομεν καὶ ὑμεῖς νὰ διηγηθῶμεν τὰς θεαρέστους αὐτοῦ καὶ ψυχωφελεῖς πράξεις. Διότι πάντων μὲν τῶν Ἁγίων τοὺς Βίους καὶ τὰς πράξεις δίκαιον εἶναι καὶ ψυχωφελὲς νὰ συγγράφωμεν καὶ νὰ διηγώμεθα πάντοτε, ἐπειδὴ ὅμως οἱ ἱεροὶ Εὐαγγελισταί, συγγράψαντες τὸ θεῖον καὶ ἱερὸν Εὐαγγέλιον, περισσότερον μᾶς ὠφελοῦσιν εἰς τὴν εὐσέβειαν ἀπὸ πᾶσαν ἄλλην διδαχὴν τῆς Ἐκκλησίας μας, διὰ τοῦτο καὶ τοὺς Βίους αὐτῶν ὀφείλομεν νὰ συγγράφωμεν καὶ νὰ διηγώμεθα μετ᾽ ἰδιαιτέρας εὐλαβείας. Καὶ πάντων μὲν τῶν Εὐαγγελιστῶν τὰς πράξεις πρέπον εἶναι καὶ ὠφέλιμον νὰ διηγώμεθα, περισσοτέραν ὅμως εὐφροσύνην καὶ ἀγαλίασιν δίδει εἰς ἡμᾶς ἡ περὶ τοῦ θείου καὶ ἱεροῦ Εὐαγγελιστοῦ Λουκᾶ διήγησις, διότι καὶ πολλὴν περισσοτέραν τὴν ὠφέλειαν προξενεῖ. Ἂς ἀρχίσωμεν λοιπὸν διηγούμενοι τὰς πράξεις του, καθ’ ὅσον εἶναι δυνατὸν συντομώτερον.

Πόλις τις κεῖται εἰς τὰ μέρη τῆς Ἀνατολῆς, εἰς τὴν περιοχὴν τῆς μεγάλης Συρίας, Ἀντιόχεια λεγομένη [1], τὴν ὁποίαν πρέπον εἶναι νὰ ἐπαινέσῃ τις καὶ δι’ ἄλλα καλὰ ἅπερ ἔχει, τείχη δυνατά, περιβόλια εὔμορφα, ποταμὸν θαυμαστόν, τὸν λεγόμενον Ὀρόντην, ἀλλ’ ὅμως διὰ τοῦτο εἶναι δίκαιον νὰ τὴν ἐγκωμιάσωμεν, ὅτι πρῶτοι οἱ ἄνθρωποι τῆς πόλεως ταύτης ἐδέχθησαν μετὰ πάσης χαρᾶς τὸ κήρυγμα τῶν Ἀποστόλων, καὶ πρῶτοι αὐτοὶ ὠνομάσθησαν Χριστιανοί, καθὼς εἶναι εὔκολον νὰ τὸ μάθωμεν ἀπὸ αὐτὸν τὸν Ἀπόστολον Λουκᾶν, ὅστις γράφει εἰς τὰς Πράξεις τῶν Ἀποστόλων οὕτως· «Ἐγένετο δὲ αὐτοὺς ἐνιαυτὸν ὅλον συναχθῆναι ἐν τῇ Ἐκκλησίᾳ, καὶ διδάξαι ὄχλον ἱκανόν, χρηματίσαι τε πρῶτον ἐν Ἀντιοχείᾳ τοὺς μαθητὰς Χριστιανοὺς» (Πράξ. ια’ 26). Καὶ ὄχι μόνον ἀπ’ αὐτὸ πρέπει νὰ τὴν ἐπαινέσωμεν, ἀλλὰ καὶ διότι αὕτη ἦτο ἡ πατρὶς τοῦ Ἁγίου τούτου Ἀποστόλου, καὶ αὐτὴ τὸν ἀνέθρεψεν ὡς κλάδον θεόβλαστον. Ἐν ταύτῃ ὁ Ἀπόστολος οὗτος γεννηθείς, ἔλαχε καὶ φύσεως εὐγενοῦς, καὶ ἦτο εἰς πᾶσαν τέχνην ἐπιτηδειότατος· διότι καὶ εἰς τὴν Ἑβραϊκὴν διάλεκτον ἐπαιδεύθη, καὶ τὴν Συριακὴν γλῶσσαν ἔμαθε καὶ καθὼς λέγει ὁ θεῖος Δαβίδ, «Ὡς τὸ ξύλον τὸ πεφυτευμένον παρὰ τὰς διεξόδους τῶν ὑδάτων» (Ψαλμ. α’ 3), τοιουτοτρόπως καὶ αὐτὸς ηὔξανεν εἰς πᾶσαν προκοπήν.

Ὑποσημειώσεις

[1] Ἀντιόχεια· τὸ ὄνομα τοῦτο ἔφερον κατὰ τὴν ἀρχαιότητα 28 πόλεις, ὧν αἱ πλεῖσται ἐν τῇ Ἀσίᾳ. Αἱ περισσότεραι τούτων ἐκτίσθησαν ἢ μετωνομάσθησαν ὑπὸ τοῦ ἱδρυτοῦ τοῦ κράτους τῶν Σελευκιδῶν (βασιλείου τῆς Συρίας) Σελεύκου Αʹ Νικάτορος στρατηγοῦ τοῦ Μεγάλου Ἀλεξάνδρου καὶ ἐκ τῶν ἐπιφανεστέρων διαδόχων αὐτοῦ, πρὸς τιμὴν καὶ μνήμην τοῦ πατρός του Ἀντιόχου. Ἐπίσης ἀρκεταὶ ἐκτίσθησαν ἢ μετωνομάσθησαν ὑπὸ τοῦ υἱοῦ τοῦ Σελεύκου Ἀντιόχου Αʹ τοῦ Σωτῆρος (324-261 π.Χ.). Ἐξ ὅλων τούτων περιφανεστέρα ὑπῆρξεν ἡ ἐνταῦθα ἀναφερομένη, ἥτις πρὸς διάκρισιν ἀπὸ τῶν ἄλλων ἐκαλεῖτο ἡ ἐπὶ Δάφνῃ (ἢ ἐπὶ Ὀρόντου). Ἡ Δάφνη ἦτο προάστιον τῆς Ἀντιοχείας περιώνυμον, εἰς τὸ ὁποῖον διέμενον οἱ Σελευκίδαι, ὁ δὲ Ὀρόντης ὁ μεγαλύτερος ποταμὸς τῆς Συρίας, καλούμενος σήμερον ὑπὸ τῶν ἐντοπίων Νάχρ-Ἔλ-Ἄζι. Ἡ Ἀντιόχεια ἔκειτο ἐπὶ τῆς δεξιᾶς ὄχθης τοῦ Ὀρόντου, εἰς ἀπόστασιν 35 χ.λ.μ. ἀπὸ τῆς Μεσογείου θαλάσσης καὶ 40 χ.λ.μ. νοτίως τῆς Ἀλεξανδρέττας.

Ἡ πόλις τῆς Ἀντιοχείας διεδραμάτισε σπουδαιότατον ἱστορικὸν ρόλον ἀπὸ τῆς κτίσεως αὐτῆς μέχρι τῆς καταλήψεώς της ὑπὸ τῶν Ἀράβων, ὡς δὲ γράφεται καὶ ἀνωτέρω εἶναι ἡ πρώτη δεχθεῖσα τὸν Χριστιανισμὸν πόλις. Πλὴν τοῦ Εὐαγγελιστοῦ Λουκᾶ ἐγεννήθησαν ἐν αὐτῇ καὶ ἄλλοι μεγάλοι τῆς Ἐκκλησίας Πατέρες ὧν διαπρεπέστερος ὁ μέγας φωστὴρ θεῖος Χρυσόστομος. Ἱδρυτὴς τῆς Ἐκκλησίας Ἀντιοχείας καὶ πρῶτος αὐτῆς Ἐπίσκοπος ἐχρημάτισεν ὁ Ἀπόστολος Πέτρος. Εἰς Πατριαρχεῖον ἡ Ἐκκλησία Ἀντιοχείας ἀνεκηρύχθη ἐν ἔτει 526. Κατὰ τὸ ἔτος 638 ἡ Ἀντιόχεια κατελήφθη ὑπὸ τῶν Ἀράβων, ἀνεκτήθη δὲ ὑπὸ τοῦ Νικηφόρου Φωκᾶ τὸν Ὀκτώβριον τοῦ 969. Τὸ ἔτος 1268 περιῆλθεν εἰς τοὺς Τούρκους. Κατὰ τὸν ΙϚʹ αἰῶνα ἡ ἕδρα τοῦ Ὀρθοδόξου Πατριαρχείου Ἀντιοχείας μετεφέρθη εἰς Δαμασκὸν τῆς Συρίας ὅπου καὶ παραμένει μέχρι σήμερον. Τελευταῖος Ἑλληνορθόδοξος Πατριάρχης Ἀντιοχείας ὑπῆρξεν ὁ Σπυρίδων, ἐκβληθεὶς ἐν ἔτει 1898· ἔκτοτε πατριαρχεύουν Σύροι Ὀρθόδοξοι ἀραβόφωνες. Σήμερον ἡ Αντιόχεια εἶναι μικρὰ πόλις ἀνήκουσα εἰς τὴν Τουρκίαν καὶ καλουμένη ὑπὸ τούτων Ἀντακιέ.

[2] Ὁ Ἱερὸς Εὐαγγελιστὴς Λουκᾶς εἰς τὸ κδʹ κεφάλαιον αὐτοῦ μόνον τὸ ὄνομα τοῦ Κλεώπα ἀναφέρει, ἀποσιωπᾶ δὲ τὸ ὄνομα τοῦ μετὰ τοῦ Κλεώπα συμπορευομένου, ἐξ οὗ καὶ προῆλθεν ἡ σύγχυσις, περὶ ἧς βλέπε ἑπομένην ὑποσημείωσιν.

[3] Τὰ εἰς τὰς δύο τελευταίας παραγράφους ἀναφερόμενα, ὅτι δηλαδὴ ὁ θεῖος Λουκᾶς ἐγνώρισε προσωπικῶς τὸν Κύριον ἐπὶ τῆς γῆς εὑρισκόμενον καὶ ἐγένετο αὐτήκοος τῆς διδασκαλίας Αὐτοῦ καὶ παρηκολούθησε ἐκ τοῦ πλησίον τὰ Ἅγια Αὐτοῦ Πάθη, καὶ ὅτι οὗτος ἦτο ὁ μετὰ τοῦ Κλεώπα εἰς Ἐμμαοὺς συμπορευόμενος, ὅτε εἶδον ἐκεῖνοι τὸν Κύριον μετὰ τὴν Ἀνάστασιν, ἔτι δὲ ὅτι ἦτο παρὼν εἰς τὴν Ἀνάληψιν τοῦ Χριστοῦ καὶ τὴν Ἁγίαν Πεντηκοστήν, ταῦτα, λέγω, εἶναι τὰ ἀμφιβαλλόμενα περὶ ὧν γράφομεν ἐν τῇ ὑποσημειώσει σελ. 356-358.

[4] Περὶ τῆς ἁγίας ταύτης Εἰκόνος βλέπε κατωτέρω ἐν τῇ αὐτῇ ἡμερομηνίᾳ, εἰς τὸ Συναξάριον τῶν Ὁσίων Συμεών, Θεοδώρου καὶ Εὐφροσύνης, σελ. 378 τοῦ ἀνὰ χεῖρας τόμου.

[5] Βλέπε 2αν ὑποσημείωσιν σελίδος 303.

[6] Περὶ τῆς ἐν Κωνσταντινουπόλει Καταθέσεως τῶν ἱερῶν λειψάνων τοῦ Ἁγίου Ἀποστόλου Λουκᾶ βλέπε καὶ ἐν τῷ Βίῳ τοῦ Ἁγίου Ἀποστόλου Ἀνδρέου, εἰς τὴν λʹ (30ὴν) Νοεμβρίου, ἐν τόμῳ ΙΑʹ τοῦ ἡμετέρου «Μεγάλου Συναξαριστοῦ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας». Τὰ ἱερὰ λείψανα τῶν Ἁγίων Ἀποστόλων Λουκᾶ, Ἀνδρέου, Θωμᾶ κ.λ.π. παρέμειναν ἐν Κωνσταντινουπόλει μέχρι τῆς ἁλώσεως αὐτῆς ὑπὸ τῶν Λατίνων (1204), ὅτε ἠρπάγησαν ὑπ’ αὐτῶν καὶ ἐφέρθησαν εἰς τὴν Ρώμην. Βλέπε καὶ τὴν ὑποσημείωσιν τῆς σελ. 171 τοῦ ἀνὰ χεῖρας τόμου.

✥ Ο ΜΕΓΑΣ ΣΥΝΑΞΑΡΙΣΤΗΣ ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΟΥ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ