Ὑπόμνημα εἰς τὸν Βίον τοῦ Ἁγίου Ἐνδόξου καὶ Πανευφήμου Ἀποστόλου καὶ Εὐαγγελιστοῦ ΛΟΥΚΑ, ἐκ τοῦ «Νέου Θησαυροῦ». Παρατίθεται διασκευασμένον.

Σελίδα 1 από 14

ΕΙΣ τέσσαρα μέρη διαιρεῖται τὸ ὀρθῶς λέγειν, εὐλογημένοι Χριστιανοί. Πρῶτον μέν, ἃ δεῖ λέγειν· δεύτερον δέ, ὅσα δεῖ λέγειν· τρίτον, πρὸς οὓς δεῖ λέγειν· καὶ τέταρτον, ὀπηνίκα δεῖ λέγειν. Ἤτοι ὅποιος ἄνθρωπος θέλει νὰ ὁμιλήσῃ ὀρθά, πρέπει τέσσαρα πράγματα νὰ σκέπτηται· πρῶτον μὲν νὰ λέγῃ ἐκεῖνα τὰ ὁποῖα πρέπει νὰ λεχθοῦν· διότι ὅστις λέγει ἐκεῖνα τὰ ὁποῖα δὲν πρέπει νὰ εἴπη τις, ἤτοι ἀργολογίας, βλασφημίας, φλυαρίας καὶ τὰ τοιαῦτα, ἐκεῖνος λέγει πράγματα, τὰ ὁποῖα δὲν πρέπει νὰ λέγῃ τις.

Δεύτερον νὰ λέγῃ ὅσα πρέπει νὰ λέγωνται, διότι εἶναι καὶ ἄλλοι πολλοὶ λόγοι ἀγαθοὶ καὶ ψυχωφελεῖς, ἀλλὰ δὲν πρέπει ὅλους νὰ τοὺς λέγῃ τις εἰς μίαν ὥραν, μόνον δὲ ὅσα εἶναι πρέπον, τόσα νὰ λέγῃ· διότι οἱ λόγοι ὅλοι τῆς Παλαιᾶς Γραφῆς καὶ τῆς Νέας, ὅλοι μὲν εἶναι καλοὶ καὶ πρέπει πᾶς Χριστιανὸς νὰ τοὺς διηγῆται, ἀλλὰ δὲν πρέπει ὅλους μαζὶ νὰ λέγῃ τις, ἀλλὰ μὲ ἡσυχίαν καὶ ὑπομονὴν καὶ μὲ καιρὸν κατάλληλον νὰ ὁμιλῇ ὅσα ἁρμόζουσι.

Τρίτον, νὰ μὰ ἀπευθύνῃ τις τοὺς λόγους του πρὸς πάντα ἄνθρωπον, ἀλλὰ μόνον πρὸς ἐκείνους τοὺς ὁποίους πρέπει, διότι ὅστις ὁμιλεῖ λόγους σωτηριώδεις καὶ περὶ Θεότητος πρὸς ἄνθρωπον λιθοκάρδιον καὶ ἄπιστον, ἐκεῖνος πίπτει ἔξω ἀπὸ τὴν παραγγελίαν τοῦ Κυρίου, ὅστις λέγει εἰς τὸ κατὰ Ματθαῖον Εὐαγγέλιον· «Μὴ δῶτε τὸ ἅγιον τοῖς κυσί, μηδὲ βάλητε τοὺς μαργαρίτας ὑμῶν ἔμπροσθεν τῶν χοίρων, μήποτε καταπατήσωσιν αὐτοὺς ἐν τοῖς ποσὶν αὐτῶν, καὶ στραφέντες ρήξωσιν ὑμᾶς» (Ματθ. ζ’ 6). Διὰ τοῦτο πρέπει νὰ προσέχῃ ὁ ἄνθρωπος ὁ λέγων, πρὸς τίνας ἀνθρώπους λέγει τοὺς λόγους του, διὰ νὰ μὴ τοὺς χάσῃ.

Τέταρτον· πρέπει νὰ σκέπτηται ὁ ὁμιλῶν, ὅτι, ὅταν εἶναι καιρὸς τοῦ λέγειν, τότε νὰ ὁμιλῇ· διότι, ἐὰν θελήσῃ τις ἔξω τοῦ καιροῦ νὰ λέγῃ, ἤτοι ὅταν δὲν τὸν ἐρωτοῦν ἢ ὅταν δὲν τὸν ἀκροάζωνται, ὁ τοιοῦτος ὁμοιάζει μὲ ἐκεῖνον ὅστις ὁμιλεῖ μὲ τὴν σκιάν του.

Αὐτὰ τὰ τέσσαρα βλέπω, εὐσεβέστατοι ἀκροαταί, ὅτι συνέβησαν καὶ εἰς ἐμὲ σήμερον, ὅτε μέλλω νὰ ἀρχίσω τὴν περὶ τοῦ Ἀποστόλου Λουκᾶ διήγησιν· διότι καὶ ἐγὼ ἐκεῖνα τὰ ὁποῖα πρέπει καὶ ὅσα μόνον πρέπει θέλω ὁμιλήσει πρὸς ὑμᾶς· ἔπειτα δὲ καὶ ἡμεῖς, ἐλπίζω εἰς τὸν Θεόν, ὅτι εἶσθε ὅλοι πρόθυμοι εἰς τὸ ἀκούειν, καὶ διὰ τοῦτο συνήχθητε σήμερον.

Ὑποσημειώσεις

[1] Ἀντιόχεια· τὸ ὄνομα τοῦτο ἔφερον κατὰ τὴν ἀρχαιότητα 28 πόλεις, ὧν αἱ πλεῖσται ἐν τῇ Ἀσίᾳ. Αἱ περισσότεραι τούτων ἐκτίσθησαν ἢ μετωνομάσθησαν ὑπὸ τοῦ ἱδρυτοῦ τοῦ κράτους τῶν Σελευκιδῶν (βασιλείου τῆς Συρίας) Σελεύκου Αʹ Νικάτορος στρατηγοῦ τοῦ Μεγάλου Ἀλεξάνδρου καὶ ἐκ τῶν ἐπιφανεστέρων διαδόχων αὐτοῦ, πρὸς τιμὴν καὶ μνήμην τοῦ πατρός του Ἀντιόχου. Ἐπίσης ἀρκεταὶ ἐκτίσθησαν ἢ μετωνομάσθησαν ὑπὸ τοῦ υἱοῦ τοῦ Σελεύκου Ἀντιόχου Αʹ τοῦ Σωτῆρος (324-261 π.Χ.). Ἐξ ὅλων τούτων περιφανεστέρα ὑπῆρξεν ἡ ἐνταῦθα ἀναφερομένη, ἥτις πρὸς διάκρισιν ἀπὸ τῶν ἄλλων ἐκαλεῖτο ἡ ἐπὶ Δάφνῃ (ἢ ἐπὶ Ὀρόντου). Ἡ Δάφνη ἦτο προάστιον τῆς Ἀντιοχείας περιώνυμον, εἰς τὸ ὁποῖον διέμενον οἱ Σελευκίδαι, ὁ δὲ Ὀρόντης ὁ μεγαλύτερος ποταμὸς τῆς Συρίας, καλούμενος σήμερον ὑπὸ τῶν ἐντοπίων Νάχρ-Ἔλ-Ἄζι. Ἡ Ἀντιόχεια ἔκειτο ἐπὶ τῆς δεξιᾶς ὄχθης τοῦ Ὀρόντου, εἰς ἀπόστασιν 35 χ.λ.μ. ἀπὸ τῆς Μεσογείου θαλάσσης καὶ 40 χ.λ.μ. νοτίως τῆς Ἀλεξανδρέττας.

Ἡ πόλις τῆς Ἀντιοχείας διεδραμάτισε σπουδαιότατον ἱστορικὸν ρόλον ἀπὸ τῆς κτίσεως αὐτῆς μέχρι τῆς καταλήψεώς της ὑπὸ τῶν Ἀράβων, ὡς δὲ γράφεται καὶ ἀνωτέρω εἶναι ἡ πρώτη δεχθεῖσα τὸν Χριστιανισμὸν πόλις. Πλὴν τοῦ Εὐαγγελιστοῦ Λουκᾶ ἐγεννήθησαν ἐν αὐτῇ καὶ ἄλλοι μεγάλοι τῆς Ἐκκλησίας Πατέρες ὧν διαπρεπέστερος ὁ μέγας φωστὴρ θεῖος Χρυσόστομος. Ἱδρυτὴς τῆς Ἐκκλησίας Ἀντιοχείας καὶ πρῶτος αὐτῆς Ἐπίσκοπος ἐχρημάτισεν ὁ Ἀπόστολος Πέτρος. Εἰς Πατριαρχεῖον ἡ Ἐκκλησία Ἀντιοχείας ἀνεκηρύχθη ἐν ἔτει 526. Κατὰ τὸ ἔτος 638 ἡ Ἀντιόχεια κατελήφθη ὑπὸ τῶν Ἀράβων, ἀνεκτήθη δὲ ὑπὸ τοῦ Νικηφόρου Φωκᾶ τὸν Ὀκτώβριον τοῦ 969. Τὸ ἔτος 1268 περιῆλθεν εἰς τοὺς Τούρκους. Κατὰ τὸν ΙϚʹ αἰῶνα ἡ ἕδρα τοῦ Ὀρθοδόξου Πατριαρχείου Ἀντιοχείας μετεφέρθη εἰς Δαμασκὸν τῆς Συρίας ὅπου καὶ παραμένει μέχρι σήμερον. Τελευταῖος Ἑλληνορθόδοξος Πατριάρχης Ἀντιοχείας ὑπῆρξεν ὁ Σπυρίδων, ἐκβληθεὶς ἐν ἔτει 1898· ἔκτοτε πατριαρχεύουν Σύροι Ὀρθόδοξοι ἀραβόφωνες. Σήμερον ἡ Αντιόχεια εἶναι μικρὰ πόλις ἀνήκουσα εἰς τὴν Τουρκίαν καὶ καλουμένη ὑπὸ τούτων Ἀντακιέ.

[2] Ὁ Ἱερὸς Εὐαγγελιστὴς Λουκᾶς εἰς τὸ κδʹ κεφάλαιον αὐτοῦ μόνον τὸ ὄνομα τοῦ Κλεώπα ἀναφέρει, ἀποσιωπᾶ δὲ τὸ ὄνομα τοῦ μετὰ τοῦ Κλεώπα συμπορευομένου, ἐξ οὗ καὶ προῆλθεν ἡ σύγχυσις, περὶ ἧς βλέπε ἑπομένην ὑποσημείωσιν.

[3] Τὰ εἰς τὰς δύο τελευταίας παραγράφους ἀναφερόμενα, ὅτι δηλαδὴ ὁ θεῖος Λουκᾶς ἐγνώρισε προσωπικῶς τὸν Κύριον ἐπὶ τῆς γῆς εὑρισκόμενον καὶ ἐγένετο αὐτήκοος τῆς διδασκαλίας Αὐτοῦ καὶ παρηκολούθησε ἐκ τοῦ πλησίον τὰ Ἅγια Αὐτοῦ Πάθη, καὶ ὅτι οὗτος ἦτο ὁ μετὰ τοῦ Κλεώπα εἰς Ἐμμαοὺς συμπορευόμενος, ὅτε εἶδον ἐκεῖνοι τὸν Κύριον μετὰ τὴν Ἀνάστασιν, ἔτι δὲ ὅτι ἦτο παρὼν εἰς τὴν Ἀνάληψιν τοῦ Χριστοῦ καὶ τὴν Ἁγίαν Πεντηκοστήν, ταῦτα, λέγω, εἶναι τὰ ἀμφιβαλλόμενα περὶ ὧν γράφομεν ἐν τῇ ὑποσημειώσει σελ. 356-358.

[4] Περὶ τῆς ἁγίας ταύτης Εἰκόνος βλέπε κατωτέρω ἐν τῇ αὐτῇ ἡμερομηνίᾳ, εἰς τὸ Συναξάριον τῶν Ὁσίων Συμεών, Θεοδώρου καὶ Εὐφροσύνης, σελ. 378 τοῦ ἀνὰ χεῖρας τόμου.

[5] Βλέπε 2αν ὑποσημείωσιν σελίδος 303.

[6] Περὶ τῆς ἐν Κωνσταντινουπόλει Καταθέσεως τῶν ἱερῶν λειψάνων τοῦ Ἁγίου Ἀποστόλου Λουκᾶ βλέπε καὶ ἐν τῷ Βίῳ τοῦ Ἁγίου Ἀποστόλου Ἀνδρέου, εἰς τὴν λʹ (30ὴν) Νοεμβρίου, ἐν τόμῳ ΙΑʹ τοῦ ἡμετέρου «Μεγάλου Συναξαριστοῦ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας». Τὰ ἱερὰ λείψανα τῶν Ἁγίων Ἀποστόλων Λουκᾶ, Ἀνδρέου, Θωμᾶ κ.λ.π. παρέμειναν ἐν Κωνσταντινουπόλει μέχρι τῆς ἁλώσεως αὐτῆς ὑπὸ τῶν Λατίνων (1204), ὅτε ἠρπάγησαν ὑπ’ αὐτῶν καὶ ἐφέρθησαν εἰς τὴν Ρώμην. Βλέπε καὶ τὴν ὑποσημείωσιν τῆς σελ. 171 τοῦ ἀνὰ χεῖρας τόμου.

✥ Ο ΜΕΓΑΣ ΣΥΝΑΞΑΡΙΣΤΗΣ ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΟΥ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ