Ὑπόμνημα εἰς τὸν Βίον τοῦ Ἁγίου Ἐνδόξου καὶ Πανευφήμου Ἀποστόλου καὶ Εὐαγγελιστοῦ ΛΟΥΚΑ, ἐκ τοῦ «Νέου Θησαυροῦ». Παρατίθεται διασκευασμένον.

Ὅταν λοιπὸν μετὰ ταῦτα οἱ θεῖοι Ἀπόστολοι διεσπάρησαν εἰς τὰ διάφορα μέρη τῆς οἰκουμένης διὰ νὰ κηρύξωσι τὴν πίστιν τοῦ Χριστοῦ, τότε καὶ ὁ θεῖος Ἀπόστολος Λουκᾶς ἀπεστάλη εἰς τὰ ἔθνη κηρύττων τὸν Εὐαγγέλιον· διὸ καὶ πάντα ἀφήσας, κατὰ τὴν τοῦ Κυρίου παραγγελίαν, τοὺς συγγενεῖς, τοὺς φίλους, τὴν πατρίδα, τὸν βίον, τὴν περιουσίαν, ὡς ἀετὸς ὑπόπτερος περιήρχετο κατὰ πᾶσαν πόλιν καὶ χώραν, διδάσκων τὸ σωτήριον κήρυγμα καὶ εἴς τινας μὲν τόπους τὸν ἐδέχοντο, ἀλλαχοῦ δέ, τύπτοντες καὶ λιθοβολοῦντες αὐτόν, ἐδίωκον. Κατὰ τὰς ἡμέρας ἐκείνας ἐπιστρέψας καὶ ὁ Ἅγιος Ἀπόστολος Παῦλος εἰς θεογνωσίαν ἐκ τῆς Ἰουδαϊκῆς πλάνης ἐβαπτίσθη ἐν Δαμασκῷ ὑπὸ Ἀνανίου τοῦ Ἀποστόλου καὶ ἀπεστάλη εἰς τὰ ἔθνη ὑπὸ τῶν ἄλλων Ἀποστόλων διδάσκων τὸ Εὐαγγέλιον. Τότε συνήντησεν αὐτὸν καὶ ὁ Ἀπόστολος Λουκᾶς καὶ ἠκολούθησεν αὐτόν, περιήρχετο δὲ μετ’ αὐτοῦ τὰς πόλεις καὶ τὰς χώρας, εὐαγγελιζόμενος εἰς τὰ ἔθνη τὸν λόγον τοῦ Κυρίου. Διότι ὄχι μόνον τὴν Θρᾴκην, τὴν Μακεδονίαν, τὴν Θεσσαλίαν, τὴν Ἀχαΐαν, τὴν Πελοπόννησον, τὴν Ἀσίαν, τὴν Λυκίαν, τὴν Κιλικίαν, τὴν Κύπρον, τὴν Συρίαν, τὸ Ἰλλυρικὸν καὶ τὴν Ἰουδαίαν πᾶσαν περιῆλθεν ὁμοῦ μετὰ τοῦ θείου Παύλου διδάσκων, ἀλλὰ καὶ δέσμιος ἐπῆγεν ἀπὸ τὴν Ἱερουσαλὴμ εἰς τὴν μεγαλούπολιν Ρώμην. Ἀφήνω τοὺς διαμέσους πειρασμοὺς τοὺς ὁποίους ἔπαθε, τοὺς παρὰ τῶν ἀπίστων λιθασμούς, τῆς θαλάσσης τοὺς κινδύνους, τῆς στερεᾶς τοὺς φόβους, τὰς ἐπιβουλὰς τῶν Ἰουδαίων, τὰ ἄλλα πολλὰ καὶ μεγάλα κακοπαθήματα, ἅπερ τὰ διηγεῖται καὶ μόνος του εἰς τὰς Πράξεις τῶν Ἀποστόλων. Πολὺ δὲ τὸν ἠγάπησε καὶ ὁ Ἀπόστολος Παῦλος, διὸ καὶ γράφων εἰς τὰς Ἐπιστολάς του, τὸν ὀνομάζει ἀγαπητόν.

Οὕτω πολιτευόμενος καὶ οὕτω διδάσκων μετὰ τοῦ θείου Παύλου τὰ ἔθνη, ἠθέλησε καὶ ἐγγράφως, μετὰ δεκαπέντε ἔτη ἀπὸ τῆς τοῦ Χριστοῦ Ἀναλήψεως νὰ παραδώσῃ τὰ ὅσα εἶδε παρὰ τοῦ Χριστοῦ γενόμενα θαύματα, καὶ ὅσους λόγους ἤκουσε παρ’ αὐτοῦ, καὶ ὅσα ἤκουσε καὶ παρὰ τῶν ἄλλων Ἁγίων Ἀποστόλων περὶ τοῦ Χριστοῦ· ἔγραψε δὲ τοῦτο παρακινηθεὶς ὑπό τινος ἡγεμόνος τοῦ καιροῦ ἐκείνου, Θεοφίλου ὀνόματι. Καὶ ἴδετε πῶς ἀπὸ τοὺς ἄλλους Εὐαγγελιστὰς πλέον λεπτομερέστερον καὶ ρητορικώτερον συγγράφει τὸ Εὐαγγέλιόν του.


Ὑποσημειώσεις

[1] Ἀντιόχεια· τὸ ὄνομα τοῦτο ἔφερον κατὰ τὴν ἀρχαιότητα 28 πόλεις, ὧν αἱ πλεῖσται ἐν τῇ Ἀσίᾳ. Αἱ περισσότεραι τούτων ἐκτίσθησαν ἢ μετωνομάσθησαν ὑπὸ τοῦ ἱδρυτοῦ τοῦ κράτους τῶν Σελευκιδῶν (βασιλείου τῆς Συρίας) Σελεύκου Αʹ Νικάτορος στρατηγοῦ τοῦ Μεγάλου Ἀλεξάνδρου καὶ ἐκ τῶν ἐπιφανεστέρων διαδόχων αὐτοῦ, πρὸς τιμὴν καὶ μνήμην τοῦ πατρός του Ἀντιόχου. Ἐπίσης ἀρκεταὶ ἐκτίσθησαν ἢ μετωνομάσθησαν ὑπὸ τοῦ υἱοῦ τοῦ Σελεύκου Ἀντιόχου Αʹ τοῦ Σωτῆρος (324-261 π.Χ.). Ἐξ ὅλων τούτων περιφανεστέρα ὑπῆρξεν ἡ ἐνταῦθα ἀναφερομένη, ἥτις πρὸς διάκρισιν ἀπὸ τῶν ἄλλων ἐκαλεῖτο ἡ ἐπὶ Δάφνῃ (ἢ ἐπὶ Ὀρόντου). Ἡ Δάφνη ἦτο προάστιον τῆς Ἀντιοχείας περιώνυμον, εἰς τὸ ὁποῖον διέμενον οἱ Σελευκίδαι, ὁ δὲ Ὀρόντης ὁ μεγαλύτερος ποταμὸς τῆς Συρίας, καλούμενος σήμερον ὑπὸ τῶν ἐντοπίων Νάχρ-Ἔλ-Ἄζι. Ἡ Ἀντιόχεια ἔκειτο ἐπὶ τῆς δεξιᾶς ὄχθης τοῦ Ὀρόντου, εἰς ἀπόστασιν 35 χ.λ.μ. ἀπὸ τῆς Μεσογείου θαλάσσης καὶ 40 χ.λ.μ. νοτίως τῆς Ἀλεξανδρέττας.

Ἡ πόλις τῆς Ἀντιοχείας διεδραμάτισε σπουδαιότατον ἱστορικὸν ρόλον ἀπὸ τῆς κτίσεως αὐτῆς μέχρι τῆς καταλήψεώς της ὑπὸ τῶν Ἀράβων, ὡς δὲ γράφεται καὶ ἀνωτέρω εἶναι ἡ πρώτη δεχθεῖσα τὸν Χριστιανισμὸν πόλις. Πλὴν τοῦ Εὐαγγελιστοῦ Λουκᾶ ἐγεννήθησαν ἐν αὐτῇ καὶ ἄλλοι μεγάλοι τῆς Ἐκκλησίας Πατέρες ὧν διαπρεπέστερος ὁ μέγας φωστὴρ θεῖος Χρυσόστομος. Ἱδρυτὴς τῆς Ἐκκλησίας Ἀντιοχείας καὶ πρῶτος αὐτῆς Ἐπίσκοπος ἐχρημάτισεν ὁ Ἀπόστολος Πέτρος. Εἰς Πατριαρχεῖον ἡ Ἐκκλησία Ἀντιοχείας ἀνεκηρύχθη ἐν ἔτει 526. Κατὰ τὸ ἔτος 638 ἡ Ἀντιόχεια κατελήφθη ὑπὸ τῶν Ἀράβων, ἀνεκτήθη δὲ ὑπὸ τοῦ Νικηφόρου Φωκᾶ τὸν Ὀκτώβριον τοῦ 969. Τὸ ἔτος 1268 περιῆλθεν εἰς τοὺς Τούρκους. Κατὰ τὸν ΙϚʹ αἰῶνα ἡ ἕδρα τοῦ Ὀρθοδόξου Πατριαρχείου Ἀντιοχείας μετεφέρθη εἰς Δαμασκὸν τῆς Συρίας ὅπου καὶ παραμένει μέχρι σήμερον. Τελευταῖος Ἑλληνορθόδοξος Πατριάρχης Ἀντιοχείας ὑπῆρξεν ὁ Σπυρίδων, ἐκβληθεὶς ἐν ἔτει 1898· ἔκτοτε πατριαρχεύουν Σύροι Ὀρθόδοξοι ἀραβόφωνες. Σήμερον ἡ Αντιόχεια εἶναι μικρὰ πόλις ἀνήκουσα εἰς τὴν Τουρκίαν καὶ καλουμένη ὑπὸ τούτων Ἀντακιέ.

[2] Ὁ Ἱερὸς Εὐαγγελιστὴς Λουκᾶς εἰς τὸ κδʹ κεφάλαιον αὐτοῦ μόνον τὸ ὄνομα τοῦ Κλεώπα ἀναφέρει, ἀποσιωπᾶ δὲ τὸ ὄνομα τοῦ μετὰ τοῦ Κλεώπα συμπορευομένου, ἐξ οὗ καὶ προῆλθεν ἡ σύγχυσις, περὶ ἧς βλέπε ἑπομένην ὑποσημείωσιν.

[3] Τὰ εἰς τὰς δύο τελευταίας παραγράφους ἀναφερόμενα, ὅτι δηλαδὴ ὁ θεῖος Λουκᾶς ἐγνώρισε προσωπικῶς τὸν Κύριον ἐπὶ τῆς γῆς εὑρισκόμενον καὶ ἐγένετο αὐτήκοος τῆς διδασκαλίας Αὐτοῦ καὶ παρηκολούθησε ἐκ τοῦ πλησίον τὰ Ἅγια Αὐτοῦ Πάθη, καὶ ὅτι οὗτος ἦτο ὁ μετὰ τοῦ Κλεώπα εἰς Ἐμμαοὺς συμπορευόμενος, ὅτε εἶδον ἐκεῖνοι τὸν Κύριον μετὰ τὴν Ἀνάστασιν, ἔτι δὲ ὅτι ἦτο παρὼν εἰς τὴν Ἀνάληψιν τοῦ Χριστοῦ καὶ τὴν Ἁγίαν Πεντηκοστήν, ταῦτα, λέγω, εἶναι τὰ ἀμφιβαλλόμενα περὶ ὧν γράφομεν ἐν τῇ ὑποσημειώσει σελ. 356-358.

[4] Περὶ τῆς ἁγίας ταύτης Εἰκόνος βλέπε κατωτέρω ἐν τῇ αὐτῇ ἡμερομηνίᾳ, εἰς τὸ Συναξάριον τῶν Ὁσίων Συμεών, Θεοδώρου καὶ Εὐφροσύνης, σελ. 378 τοῦ ἀνὰ χεῖρας τόμου.

[5] Βλέπε 2αν ὑποσημείωσιν σελίδος 303.

[6] Περὶ τῆς ἐν Κωνσταντινουπόλει Καταθέσεως τῶν ἱερῶν λειψάνων τοῦ Ἁγίου Ἀποστόλου Λουκᾶ βλέπε καὶ ἐν τῷ Βίῳ τοῦ Ἁγίου Ἀποστόλου Ἀνδρέου, εἰς τὴν λʹ (30ὴν) Νοεμβρίου, ἐν τόμῳ ΙΑʹ τοῦ ἡμετέρου «Μεγάλου Συναξαριστοῦ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας». Τὰ ἱερὰ λείψανα τῶν Ἁγίων Ἀποστόλων Λουκᾶ, Ἀνδρέου, Θωμᾶ κ.λ.π. παρέμειναν ἐν Κωνσταντινουπόλει μέχρι τῆς ἁλώσεως αὐτῆς ὑπὸ τῶν Λατίνων (1204), ὅτε ἠρπάγησαν ὑπ’ αὐτῶν καὶ ἐφέρθησαν εἰς τὴν Ρώμην. Βλέπε καὶ τὴν ὑποσημείωσιν τῆς σελ. 171 τοῦ ἀνὰ χεῖρας τόμου.