Τῇ ΙΒ’ (12ῃ) τοῦ αὐτοῦ μηνὸς μνήμη τοῦ ἐν Ἁγίοις Πατρὸς ἡμῶν ΕΠΙΦΑΝΙΟΥ Ἐπισκόπου Κύπρου.

Ὡς δὲ εἶδεν ὁ Ἅγιος τοῦτον γυμνὸν καὶ τρέχοντα ἀτάκτως, τὸν ἐλυπήθη καὶ ἐφώναξεν· «Ἐν τῷ ὀνόματι τοῦ Ἐσταυρωμένου Ἰησοῦ Χριστοῦ, σὲ προστάζω, ἀκάθαρτον δαιμόνιον, νὰ ἐξέλθῃς ἀπὸ τὸ πλάσμα τοῦ Θεοῦ». Εὐθὺς τότε τὸ δαιμόνιον, ἀφοῦ ἐσπάραξε, τὸν νέον καὶ τὸν ἔρριψε κατὰ γῆς, ἐξῆλθεν ἐξ αὐτοῦ κραυγάζον· «Μὲ διώκεις, Ἐπιφάνιε, ἀπὸ τὸν τόπον μου. Ἀλλὰ νὰ ἠξεύρῃς, ὅτι ἔχω νὰ ὑπάγω εἰς τὸν βασιλέα τῆς Περσίας καὶ ὅτι θὰ σὲ λάμω νὰ ἔλθῃς ἐκεῖ μὲ πολλὴν θλῖψιν». Ὁ δὲ νέος ἐκεῖνος ἐσωφρονίσθη τελείως καί, ἐλθών, ἔπεσε πρὸ τῶν ποδῶν τοῦ Ἁγίου. Τότε ὁ Ἅγιος ἀνεσήκωσεν αὐτὸν καὶ τὸν ἀπέστειλεν εἰς τὸν οἶκόν του ἐν εἰρήνῃ ὑγιαίνοντα.

Ἐκεῖνο ὅμως τὸ πονηρὸν δαιμόνιον μετέβη εἰς τὴν Περσίαν καὶ εἰσῆλθεν εἰς τὴν θυγατέρα τοῦ βασιλέως. Ἐβασάνιζε δὲ ταύτην, ὅπως καὶ τὸν νέον, κραυγάζον καὶ λέγον· «Ἐὰν δὲν ἔλθῃ ἐδῶ ὁ Ἐπιφάνιος, ὅστις μὲ ἔστειλεν εἰς τὴν θυγατέρα σου, βασιλεῦ, δὲν ἐξέρχομαι ἐξ αὐτῆς». Καὶ πάλιν ἔλεγεν· «Ἐπιφάνιε, σύ, ὅστις εἶσαι εἰς τὴν Φοινίκην, ἐλθὲ ἐδῶ διὰ νὰ ἐξέλθω ἀπὸ τὴν θυγατέρα τοῦ βασιλέως». Ὅθεν ὁ βασιλεύς, ἀκούσας τὰ λεγόμενα ὑπὸ τοῦ δαιμονίου, ἔστειλε πλῆθος ἐκλεκτῶν ἀνθρώπων εἱς τὴν Φοινίκην, διὰ νὰ ἀνεύρουν τὸν Ἐπιφάνιον. Οὗτοι δέ, μεταβάντες εἱς τὴν Φοινίκην, ἀνεζήτησαν τὸν Ἅγιον εἰς ὅλα τὰ μέρη, ἀλλὰ δὲν τὸν εὗρον. Οὕτω ἐπέστρεψαν ἄπρακτοι. Τινὲς δὲ ἐξ αὐτῶν ἐκακοποιήθησαν ἀπὸ τοὺς Ρωμαίους, ὡς κατάσκοποι. Ἀλλὰ τὸ δαιμόνιον ἐφώναζεν, ὅτι ὁ Ἐπιφάνιος κατοικεῖ εἰς τὸν τόπον, τὸν καλούμενον Σπανύδριον. Ἀκούσας δὲ τοῦτο ὁ βασιλεύς, ἀπέστειλε πάλιν τριάκοντα ἁνθρώπους καὶ παρήγγειλεν εἰς αὐτοὺς νὰ ἐνδυθοῦν καθὼς ἐνδύονται οἱ Ρωμαῖοι, νὰ ἀναχωρήσουν διὰ τὴν Φοινίκην καὶ νὰ ἀναζητήσουν τὸν τόπον, ὅστις καλεῖται Σπανύδριον, διότι ἐκεῖ κατοικεῖ ὁ Ἐπιφάνιος. Οἱ δὲ ἀπεσταλμένοι, ἐνδυθέντες τὰς στολὰς τῶν Ρωμαίων, μετέβησαν εἰς τὴν Φοινίκην καὶ ἐξετάσαντες ἀκριβῶς εὗρον τὸ Σπανύδριον.

Μεταβάντες τότε, ἐν ὥρᾳ νυκτός, πρὸ τῆς θύρας τοῦ κελλίου, ἔκρουσαν ταύτην. Ἀλλ’ ὁ Ἅγιος, προσευχόμενος τὴν ὥραν ἐκείνην, δὲν ἤνοιξεν, οὐδὲ ἐταράχθη. Ἐκεῖνοι δέ, θυμωθέντες, ἠθέλησαν νὰ θραύσουν τὴν θύραν. Εἷς δὲ ἐξ αὐτῶν ἐξήγαγε μάχαιραν καὶ ἥπλωσε τὴν χεῖρά του διὰ νὰ σχίσῃ τὴν θύραν. Ἀλλ’ ἡ χείρ του ἔμεινεν ἀκίνητος ὡς τελείως ξηρά. Τότε οἱ ἄλλοι φοβηθέντες ἀνεχώρησαν μακρὰν τοῦ κελλίου. Ἀφοῦ δὲ ὁ Ἅγιος ἐτελείωσε τὴν προσευχήν του, ἤνοιξε τὴν θύραν.


Ὑποσημειώσεις

[1] Ἐλευθερόπολις· ἀρχαία πόλις τῆς δυτικῆς Παλαιστίνης κειμένη μεταξὺ Ἱεροσολύμων καὶ Γάζης, ἀπέχουσα περὶ τὰ 40 χλμ. ἀπὸ τῶν Ἱεροσολύμων. Ὑπῆρξεν ἕδρα Ἐπισκοπῆς.

[2] Οἱ λόγοι οὗτοι, παράφρασις ἐκ τῶν Παροιμιῶν κζʹ 24, ἦσαν πρόρρησις τοῦ θείου Παφνουτίου περὶ τῶν μελλόντων γενέσθαι ὑπὸ τοῦ Ἁγίου Ἐπιφανίου. Ἐξηγεῖται δὲ οὕτως· «Ὕπαγε εἰς τὴν Νιτρίαν καὶ συνάντησε τοὺς ἐκεῖ Πατέρας, ἐκ τῶν ὁποίων συνάθροισε θείας πράξεις καὶ πνευματικὰ νοήματα, διὰ νὰ ποιμαίνῃς εἰς τὴν Κύπρον τὰ πρόβατα τοῦ Χριστοῦ, τοὐτέστι τοὺς Χριστιανούς, μὲ ἐκεῖνα τὰ ὁποῖα θέλεις συναθροίσει ἐν Νιτρίᾳ εἰς ἱματισμόν, δηλαδὴ νὰ σκεπασθῇ, νὰ στολισθῇς ἐνώπιον τοῦ Χριστοῦ, ὡς ἀληθινὸς Ποιμήν. Καὶ τίμα παῖδας, ἤτοι περιποιοῦ, θεράπευε, τοὺς ἀτάκτους εἰδωλολάτρας, ἵνα καταστῶσιν ἥμεροι, τακτικοί, ὡς φαίνεται εἰς τὰ προηγούμενα, ὅτι ἔκαμε μὲ τὰς θεραπείας του, ὥστε τινὲς ἐξ αὐτῶν νὰ ἐπιστρέψουν εἰς θεογνωσίαν».

[3] Σαλαμίς· πόλις τῆς Κύπρου, ἥτις καταστραφεῖσα ὑπὸ σεισμῶν καὶ ἀνῳκοδομηθεῖσα ὑπὸ τοῦ Κωνσταντίου υἱοῦ τοῦ Μεγάλου Κωνσταντίνου ὠνομάσθη ἐκ τούτου Κωνσταντία. Ἐτιμήθη μὲ θρόνον αὐτοκεφάλου Ἀρχιεπισκόπου, ὑφ’ ὃν ὑπέκειντο δεκατέσσαρες Ἐπίσκοποι. Τὴν ἀρχιεπισκοπικὴν ἕδραν διετήρησεν ἡ Σαλαμὶς μέχρι τῆς καταλήψεως τῆς νήσου ὑπὸ τῶν Λατίνων (1191-1571). Σήμερον ἕδρα τῆς Ἀρχιεπισκοπῆς Κύπρου εἶναι ἡ Λευκωσία.

[4] Ἐν ἄλλοις ἡ Ἐπισκοπὴ γράφεται Χύτρων (ἴδε Delehage, «Les Saints de Chypre», σελ. 243).

[5] Ὁ Πάππος οὗτος πιθανὸν νὰ εἶναι ὁ ἑορταζόμενος κατὰ τὴν γʹ (3ην) Ἰουνίου (βλέπε ἐν τόμῳ Ϛʹ τοῦ ἡμετέρου «Μεγάλου Συναξαριστοῦ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας»). Ἐν δὲ τῷ Σιναϊτικῷ Κώδικι 140, εἰς τὴν κδʹ (24ην) Ὀκτωβρίου, ἀναγράφεται ἡ μνήμη τοῦ Ὁσίου Πάππου, Ἐπισκόπου Σκύθρου τῆς Κύπρου.

[6] Ἡ ὀπτασία αὕτη ἦτο ἴσως ἡ κίνησις τῆς ξυλίνης περιστερᾶς, ἥτις ἐκρέματο ἄνωθεν τῆς Ἁγίας Τραπέζης παρὰ τοῖς παλαιοῖς, ὡς φαίνεται εἰς τὰ πρακτικὰ τῆς Ζʹ Συνόδου καὶ εἰς τὸ Γεροντικὸν, ἢ ἐνέργειά τις καὶ ἐμφάνισις τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, τὸ ὁποῖον ἐφαίνετο εἰς τὸν Ἅγιον ἐν τῷ καιρῷ τοῦ ἁγιασμοῦ τῶν Τιμίων Δώρων. Ὁ δὲ θεῖος Ἀμφιλόχιος λέγει διὰ τὸν Μέγαν Βασίλειον, ὅτι, ὅταν ἐλειτούργει, ἔβλεπε τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον καταβαῖνον ἐπὶ τὰ Δῶρα. Καὶ εἰς τὸ Λειμωνάριον, κεφ. ρνʹ (150), γράφεται ὅτι ὁ θεοσεβὴς ἐκεῖνος Ἐπίσκοπος ἐρωτηθείς, ὅταν ἐλειτούργει, διατὶ δὲν ἐξηκολούθει τὴν ἱερὰν Λειτουργίαν, ἀπεκρίθη· «Οὐκ εἶδον κατὰ τὸ σύνηθες τὴν τοῦ Ἁγίου Πνεύματος ἐπιφοίτησιν».

[7] Εἰς τὸ σημεῖον τοῦτο διακόπτεται ἡ ὑπὸ τοῦ Ἰωάννου ἐξιστόρησις τοῦ Βίου τοῦ Ἁγίου Ἐπιφανίου, ἄρχεται δὲ ἡ ὑπὸ τοῦ Πολυβίου τοιαύτη.