Τῇ ΙΒ’ (12ῃ) τοῦ αὐτοῦ μηνὸς μνήμη τοῦ ἐν Ἁγίοις Πατρὸς ἡμῶν ΕΠΙΦΑΝΙΟΥ Ἐπισκόπου Κύπρου.

Ἦτο δὲ ἡ τροφὴ τούτου ὀλίγος ἄρτος μὲ ἅλας καὶ ὕδωρ μέτριον. Ἀνὰ δύο δὲ ἡμέρας ἔτρωγε μόνον μίαν φοράν, πολλάκις δὲ καὶ ἀνὰ τρεῖς ἡμέρας καὶ τὰς περισσοτέρας φορὰς ἀνὰ τέσσαρας, πολλάκις δὲ καὶ ἀνὰ ἑκάστην ἑβδομάδα. Ταύτην τὴν πολιτείαν ἐξέλεξε καὶ ὁ Ἐπιφάνιος, τὴν ὁποίαν καὶ διεφύλαξεν εἰς ὅλην αὐτοῦ τὴν ζωήν.

Ἦτο δὲ ὁ τόπος ἐκεῖνος ἄνυδρος καὶ μόνον εἰς ἀπόστασιν πέντε μιλίων (8 χλμ. περίπου) ἀπὸ τοῦ Μοναστηρίου ὑπῆρχεν ὕδωρ. Ὅθεν οἱ ἀδελφοὶ ἕνεκα τοῦ καύσωνος, ποὺ ἐπεκράτει κατὰ τὴν ἡμέραν, ἠναγκάζοντο νὰ μεταβαίνουν τὴν νύκτα διὰ νὰ φέρουν ὕδωρ εἰς τὸ Μοναστήριον. Μίαν δὲ φοράν, μερικοὶ ὁδοιπόροι, ἔχοντες φορτωμένα τὰ ζῷά των μὲ οἶνον, διήρχοντο ἐκεῖθεν καὶ ἐπειδὴ ἦτο καῦμα σφοδρότατον, ἐδίψασαν πολύ. Ὅθεν εἰσελθόντες εἰς τὸ Μοναστήριον ἐζήτησαν ὕδωρ διὰ νὰ πίουν. Ἔτυχε δὲ νὰ μὴ εὑρεθῇ ὕδωρ, διὰ νὰ τοὺς δώσουν. Καὶ οἱ μὲν ὁδοιπόροι ἐκινδύνευον νὰ ἀποθάνουν ἀπὸ τὴν δίψαν, οἱ δὲ ἀδελφοὶ ἐλυποῦντο πολὺ διὰ τὴν κατάστασιν αὐτὴν καὶ ἔκλαιον. Τότε ὁ θεῖος Ἐπιφάνιος, λαβὼν εἰς τὰς χεῖράς του τοὺς ἀσκούς, τοὺς περιέχοντας τὸν οἶνον, εἶπε· «Πιστεύσατε, ἀδελφοί, ὅτι ὁ Κύριος ἡμῶν Ἰησοῦς Χριστός, ὅστις μετέβαλε τὸ ὕδωρ εἰς οἶνον ἐν Κανᾷ τῆς Γαλιλαίας, θέλει κάμει καὶ τοῦτον τὸν οἶνον ὕδωρ». Καὶ ὤ τοῦ θαύματος! Οἱ ἀσκοί, οἵτινες ἦσαν πλήρεις οἴνου, εὑρέθησαν πλήρεις ὕδατος, ἐκ τοῦ ὁποίου ἔπιον οἱ ὁδοιπόροι ἐκεῖνοι καθὼς καὶ τὰ ζῷά των καὶ ἀνέζησαν. Ἔμειναν δὲ ἐκστατικοὶ πρὸ τοῦ τοιούτου θαύματος καὶ οἱ ἀδελφοὶ καὶ οἱ ὁδοιπόροι.

Ἀπὸ τῆς ἡμέρας ὅμως ἐκείνης δὲν ἠθέλησεν ὁ Ἅγιος νὰ κατοικήσῃ εἰς ἐκεῖνον τὸν τόπον, διότι οἱ ὁδοιπόροι διεκήρυξαν τὸ θαῦμα τὸ ὁποῖον ἐτέλεσεν ὁ Ἅγιος καὶ οὕτω ἐγένετο γνωστὴ ἡ φήμη αὐτοῦ εἰς ὅλα τὰ μέρη. Ὅθεν ἔφυγε κρυφίως ἐκεῖθεν καὶ μετέβη εἰς ἄλλον τόπον ἀγριώτερον. Ὅλοι τότε οἱ ἀδελφοὶ ἐλυποῦντο διὰ τὸν Ἐπιφάνιον, διότι δὲν ἐγνώριζον εἰς ποῖον τόπον εὑρίσκετο. Ἔμεινε λοιπὸν ὁ Ἅγιος εἰς ἐκεῖνον τὸν ἔρημον τόπον νῆστις ἐπὶ τρεῖς ἡμέρας, ἦτο δὲ καὶ οὗτος ὁ τόπος ἄνυδρος. Κατ’ ἐκεῖνον δὲ τὸν καιρὸν διήρχοντο ἐκεῖθεν τεσσαράκοντα Σαρακηνοί, οἵτινες βλέποντες τὸν Ἅγιον διαβιοῦντα εἰς τοιοῦτον τόπον καὶ εἰς τοιαύτην κατάστασιν, τὸν περιέπαιζον. Εἷς δὲ ἐξ αὐτῶν, τυφλὸς κατὰ τὸν ἕνα ὀφθαλμόν, ἔχων γνώμην θηριώδη καὶ ἀπάνθρωπον, ἐξήγαγεν ἐκ τῆς θήκης τὴν μάχαιραν καί, πλησιάσας τὸν Ἅγιον, ἀνεσήκωσε ταύτην διὰ νὰ τὸν κτυπήσῃ.


Ὑποσημειώσεις

[1] Ἐλευθερόπολις· ἀρχαία πόλις τῆς δυτικῆς Παλαιστίνης κειμένη μεταξὺ Ἱεροσολύμων καὶ Γάζης, ἀπέχουσα περὶ τὰ 40 χλμ. ἀπὸ τῶν Ἱεροσολύμων. Ὑπῆρξεν ἕδρα Ἐπισκοπῆς.

[2] Οἱ λόγοι οὗτοι, παράφρασις ἐκ τῶν Παροιμιῶν κζʹ 24, ἦσαν πρόρρησις τοῦ θείου Παφνουτίου περὶ τῶν μελλόντων γενέσθαι ὑπὸ τοῦ Ἁγίου Ἐπιφανίου. Ἐξηγεῖται δὲ οὕτως· «Ὕπαγε εἰς τὴν Νιτρίαν καὶ συνάντησε τοὺς ἐκεῖ Πατέρας, ἐκ τῶν ὁποίων συνάθροισε θείας πράξεις καὶ πνευματικὰ νοήματα, διὰ νὰ ποιμαίνῃς εἰς τὴν Κύπρον τὰ πρόβατα τοῦ Χριστοῦ, τοὐτέστι τοὺς Χριστιανούς, μὲ ἐκεῖνα τὰ ὁποῖα θέλεις συναθροίσει ἐν Νιτρίᾳ εἰς ἱματισμόν, δηλαδὴ νὰ σκεπασθῇ, νὰ στολισθῇς ἐνώπιον τοῦ Χριστοῦ, ὡς ἀληθινὸς Ποιμήν. Καὶ τίμα παῖδας, ἤτοι περιποιοῦ, θεράπευε, τοὺς ἀτάκτους εἰδωλολάτρας, ἵνα καταστῶσιν ἥμεροι, τακτικοί, ὡς φαίνεται εἰς τὰ προηγούμενα, ὅτι ἔκαμε μὲ τὰς θεραπείας του, ὥστε τινὲς ἐξ αὐτῶν νὰ ἐπιστρέψουν εἰς θεογνωσίαν».

[3] Σαλαμίς· πόλις τῆς Κύπρου, ἥτις καταστραφεῖσα ὑπὸ σεισμῶν καὶ ἀνῳκοδομηθεῖσα ὑπὸ τοῦ Κωνσταντίου υἱοῦ τοῦ Μεγάλου Κωνσταντίνου ὠνομάσθη ἐκ τούτου Κωνσταντία. Ἐτιμήθη μὲ θρόνον αὐτοκεφάλου Ἀρχιεπισκόπου, ὑφ’ ὃν ὑπέκειντο δεκατέσσαρες Ἐπίσκοποι. Τὴν ἀρχιεπισκοπικὴν ἕδραν διετήρησεν ἡ Σαλαμὶς μέχρι τῆς καταλήψεως τῆς νήσου ὑπὸ τῶν Λατίνων (1191-1571). Σήμερον ἕδρα τῆς Ἀρχιεπισκοπῆς Κύπρου εἶναι ἡ Λευκωσία.

[4] Ἐν ἄλλοις ἡ Ἐπισκοπὴ γράφεται Χύτρων (ἴδε Delehage, «Les Saints de Chypre», σελ. 243).

[5] Ὁ Πάππος οὗτος πιθανὸν νὰ εἶναι ὁ ἑορταζόμενος κατὰ τὴν γʹ (3ην) Ἰουνίου (βλέπε ἐν τόμῳ Ϛʹ τοῦ ἡμετέρου «Μεγάλου Συναξαριστοῦ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας»). Ἐν δὲ τῷ Σιναϊτικῷ Κώδικι 140, εἰς τὴν κδʹ (24ην) Ὀκτωβρίου, ἀναγράφεται ἡ μνήμη τοῦ Ὁσίου Πάππου, Ἐπισκόπου Σκύθρου τῆς Κύπρου.

[6] Ἡ ὀπτασία αὕτη ἦτο ἴσως ἡ κίνησις τῆς ξυλίνης περιστερᾶς, ἥτις ἐκρέματο ἄνωθεν τῆς Ἁγίας Τραπέζης παρὰ τοῖς παλαιοῖς, ὡς φαίνεται εἰς τὰ πρακτικὰ τῆς Ζʹ Συνόδου καὶ εἰς τὸ Γεροντικὸν, ἢ ἐνέργειά τις καὶ ἐμφάνισις τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, τὸ ὁποῖον ἐφαίνετο εἰς τὸν Ἅγιον ἐν τῷ καιρῷ τοῦ ἁγιασμοῦ τῶν Τιμίων Δώρων. Ὁ δὲ θεῖος Ἀμφιλόχιος λέγει διὰ τὸν Μέγαν Βασίλειον, ὅτι, ὅταν ἐλειτούργει, ἔβλεπε τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον καταβαῖνον ἐπὶ τὰ Δῶρα. Καὶ εἰς τὸ Λειμωνάριον, κεφ. ρνʹ (150), γράφεται ὅτι ὁ θεοσεβὴς ἐκεῖνος Ἐπίσκοπος ἐρωτηθείς, ὅταν ἐλειτούργει, διατὶ δὲν ἐξηκολούθει τὴν ἱερὰν Λειτουργίαν, ἀπεκρίθη· «Οὐκ εἶδον κατὰ τὸ σύνηθες τὴν τοῦ Ἁγίου Πνεύματος ἐπιφοίτησιν».

[7] Εἰς τὸ σημεῖον τοῦτο διακόπτεται ἡ ὑπὸ τοῦ Ἰωάννου ἐξιστόρησις τοῦ Βίου τοῦ Ἁγίου Ἐπιφανίου, ἄρχεται δὲ ἡ ὑπὸ τοῦ Πολυβίου τοιαύτη.