Τῇ ΙΒ’ (12ῃ) τοῦ αὐτοῦ μηνὸς μνήμη τοῦ ἐν Ἁγίοις Πατρὸς ἡμῶν ΕΠΙΦΑΝΙΟΥ Ἐπισκόπου Κύπρου.

Ἡμέραν δέ τινα, ἐνῷ ὁ Ἐπιφάνιος μετέβαινεν εἰς τὸ χωρίον του, διὰ νὰ ἐπισκεφθῇ τὰ ὑποστατικά, τὰ ὁποῖα ἐκληρονόμησεν ἀπὸ τὸν Τρύφωνα, συνήντησε Μοναχόν τινα, Λουκιανὸν ὀνόματι, ὁ ὁποῖος ἦτο λόγιος καὶ θαυμαστὸς ἄνθρωπος, ἔχων ὡς τέχνην τὴν καλλιγραφίαν, ἀπὸ τὴν ὁποίαν ἐκέρδιζε τὰ πρὸς τὸ ζῆν, ἂν δὲ ἐπερίσσευε κάτι, ἔδιδε τοῦτο εἰς τοὺς πτωχούς. Συνοδοιποροῦντες λοιπόν, ὁ μὲν Ἐπιφάνιος ἔφιππος, ὁ δὲ Λουκιανὸς πεζός, συνήντησαν πτωχόν τινα, ὁ ὁποῖος, προσπεσὼν εἰς τοὺς πόδας τοῦ Λουκιανοῦ, εἶπεν· «Ἄνθρωπε τοῦ Θεοῦ, ἐλέησόν με, διότι εἶμαι νῆστις τρεῖς ἡμέρας». Ὁ δὲ μακάριος Λουκιανός, μὴ ἔχων τὶ νὰ τοῦ δώσῃ, ἐξεδύθη τὸ ἔνδυμά του καὶ τὸ ἔδωσεν εἰς τὸν πτωχόν, εἰπών· «Ὕπαγε εἰς τὴν χώραν, πώλησέ το καὶ ἀγόρασε ἄρτους». Ὡς δὲ ἐξήγαγεν ὁ Λουκιανὸς τὸ ἔνδυμά του, ἵνα προσφέρῃ τοῦτο εἰς τὸν πτωχόν, εἶδεν ὁ Ἐπιφάνιος στολὴν λευκήν, ἥτις κατῆλθεν ἐξ οὐρανοῦ καὶ ἐκάλυψε τοῦτον.

Φόβος μέγας κατέλαβε τότε τὸν Ἐπιφάνιον, κατελθὼν δὲ ἀπὸ τὸ ὑποζύγιον ἔπεσεν εἰς τοὺς πόδας τοῦ Λουκιανοῦ καὶ εἶπε πρὸς αὐτόν· «Παρακαλῶ σε, ἄνθρωπε, εἰπέ μου, ποῖος εἶσαι;». Ὁ δὲ μακάριος Λουκιανὸς ἀπεκρίθη· «Εἰπέ μοι, σύ, πρῶτον ποίαν θρησκείαν ἀκολουθεῖς καὶ τότε θέλω σοῦ εἴπει καὶ ἐγὼ εἰς ποίαν θρησκείαν πιστεύω». Ὁ Λουκιανὸς ὅμως, ὡς προορατικός, ἐγνώρισεν ἐν τῷ μεταξύ, ὅτι Χάρις Θεοῦ ἦλθεν εἰς τὸν Ἐπιφάνιον καὶ εἶπε πάλιν· «Πῶς σύ, Ἑβραῖος ὤν, ἐρωτᾷς Χριστιανόν, διὰ νὰ μάθῃς ποῖος εἶμαι, ἐφόσον, ὡς γνωρίζεις, οἱ Ἑβραῖοι εἶναι βδέλυγμα διὰ τοὺς Χριστιανούς, καθὼς ἐπίσης τοῦτο φρονοῦν διὰ τοὺς Χριστιανοὺς καὶ οἱ Ἑβραῖοι; Ἰδοὺ λοιπὸν ἤκουσας, ὅτι εἶμαι Χριστιανός. Τώρα δὲν πρέπει νὰ ἀκούσῃς ἄλλο τι ἀπὸ ἐμέ». Ὁ καλοπροαίρετος ὅμως Ἐπιφάνιος εἶπε· «Καὶ τί ἐμπόδιον ὑπάρχει διὰ νὰ γίνω καὶ ἐγὼ Χριστιανός; Εἰπέ μοι, παρακαλῶ». Ἀπεκρίθη ὁ Λουκιανός· «Ἐμπόδιον εἶναι τὸ νὰ μὴ θέλῃς, διότι, ἐὰν θέλῃς, ἠμπορεῖς νὰ γίνῃς».

Κατανυγεὶς ὁ Ἐπιφάνιος ἐκ τῶν λόγων τοῦ Λουκιανοῦ, δὲν μετέβη εἰς τὸ χωρίον του, διὰ νὰ ἐπισκεφθῇ τὰ ὑποστατικά του, ἀλλ’ ὡδήγησε τὸν Λουκιανὸν εἰς τὴν οἰκίαν, τὴν ὁποίαν ἐκληρονόμησεν, ἔδειξεν εἰς αὐτὸν τὸν πλοῦτον, ὅστις ἦτο ἐντὸς αὐτῆς, καὶ εἶπε· «Ταῦτα, τὰ ὁποῖα βλέπεις, εἶναι τὰ ὑποστατικά μου, Πάτερ, καὶ αὕτη εἶναι ἡ ἀδελφή μου. Ἐγὼ ὅμως θέλω νὰ γίνω Χριστιανὸς καὶ νὰ ζήσω ἐν μοναδικῇ πολιτείᾳ. Τί λέγεις διὰ τοῦτο;».


Ὑποσημειώσεις

[1] Ἐλευθερόπολις· ἀρχαία πόλις τῆς δυτικῆς Παλαιστίνης κειμένη μεταξὺ Ἱεροσολύμων καὶ Γάζης, ἀπέχουσα περὶ τὰ 40 χλμ. ἀπὸ τῶν Ἱεροσολύμων. Ὑπῆρξεν ἕδρα Ἐπισκοπῆς.

[2] Οἱ λόγοι οὗτοι, παράφρασις ἐκ τῶν Παροιμιῶν κζʹ 24, ἦσαν πρόρρησις τοῦ θείου Παφνουτίου περὶ τῶν μελλόντων γενέσθαι ὑπὸ τοῦ Ἁγίου Ἐπιφανίου. Ἐξηγεῖται δὲ οὕτως· «Ὕπαγε εἰς τὴν Νιτρίαν καὶ συνάντησε τοὺς ἐκεῖ Πατέρας, ἐκ τῶν ὁποίων συνάθροισε θείας πράξεις καὶ πνευματικὰ νοήματα, διὰ νὰ ποιμαίνῃς εἰς τὴν Κύπρον τὰ πρόβατα τοῦ Χριστοῦ, τοὐτέστι τοὺς Χριστιανούς, μὲ ἐκεῖνα τὰ ὁποῖα θέλεις συναθροίσει ἐν Νιτρίᾳ εἰς ἱματισμόν, δηλαδὴ νὰ σκεπασθῇ, νὰ στολισθῇς ἐνώπιον τοῦ Χριστοῦ, ὡς ἀληθινὸς Ποιμήν. Καὶ τίμα παῖδας, ἤτοι περιποιοῦ, θεράπευε, τοὺς ἀτάκτους εἰδωλολάτρας, ἵνα καταστῶσιν ἥμεροι, τακτικοί, ὡς φαίνεται εἰς τὰ προηγούμενα, ὅτι ἔκαμε μὲ τὰς θεραπείας του, ὥστε τινὲς ἐξ αὐτῶν νὰ ἐπιστρέψουν εἰς θεογνωσίαν».

[3] Σαλαμίς· πόλις τῆς Κύπρου, ἥτις καταστραφεῖσα ὑπὸ σεισμῶν καὶ ἀνῳκοδομηθεῖσα ὑπὸ τοῦ Κωνσταντίου υἱοῦ τοῦ Μεγάλου Κωνσταντίνου ὠνομάσθη ἐκ τούτου Κωνσταντία. Ἐτιμήθη μὲ θρόνον αὐτοκεφάλου Ἀρχιεπισκόπου, ὑφ’ ὃν ὑπέκειντο δεκατέσσαρες Ἐπίσκοποι. Τὴν ἀρχιεπισκοπικὴν ἕδραν διετήρησεν ἡ Σαλαμὶς μέχρι τῆς καταλήψεως τῆς νήσου ὑπὸ τῶν Λατίνων (1191-1571). Σήμερον ἕδρα τῆς Ἀρχιεπισκοπῆς Κύπρου εἶναι ἡ Λευκωσία.

[4] Ἐν ἄλλοις ἡ Ἐπισκοπὴ γράφεται Χύτρων (ἴδε Delehage, «Les Saints de Chypre», σελ. 243).

[5] Ὁ Πάππος οὗτος πιθανὸν νὰ εἶναι ὁ ἑορταζόμενος κατὰ τὴν γʹ (3ην) Ἰουνίου (βλέπε ἐν τόμῳ Ϛʹ τοῦ ἡμετέρου «Μεγάλου Συναξαριστοῦ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας»). Ἐν δὲ τῷ Σιναϊτικῷ Κώδικι 140, εἰς τὴν κδʹ (24ην) Ὀκτωβρίου, ἀναγράφεται ἡ μνήμη τοῦ Ὁσίου Πάππου, Ἐπισκόπου Σκύθρου τῆς Κύπρου.

[6] Ἡ ὀπτασία αὕτη ἦτο ἴσως ἡ κίνησις τῆς ξυλίνης περιστερᾶς, ἥτις ἐκρέματο ἄνωθεν τῆς Ἁγίας Τραπέζης παρὰ τοῖς παλαιοῖς, ὡς φαίνεται εἰς τὰ πρακτικὰ τῆς Ζʹ Συνόδου καὶ εἰς τὸ Γεροντικὸν, ἢ ἐνέργειά τις καὶ ἐμφάνισις τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, τὸ ὁποῖον ἐφαίνετο εἰς τὸν Ἅγιον ἐν τῷ καιρῷ τοῦ ἁγιασμοῦ τῶν Τιμίων Δώρων. Ὁ δὲ θεῖος Ἀμφιλόχιος λέγει διὰ τὸν Μέγαν Βασίλειον, ὅτι, ὅταν ἐλειτούργει, ἔβλεπε τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον καταβαῖνον ἐπὶ τὰ Δῶρα. Καὶ εἰς τὸ Λειμωνάριον, κεφ. ρνʹ (150), γράφεται ὅτι ὁ θεοσεβὴς ἐκεῖνος Ἐπίσκοπος ἐρωτηθείς, ὅταν ἐλειτούργει, διατὶ δὲν ἐξηκολούθει τὴν ἱερὰν Λειτουργίαν, ἀπεκρίθη· «Οὐκ εἶδον κατὰ τὸ σύνηθες τὴν τοῦ Ἁγίου Πνεύματος ἐπιφοίτησιν».

[7] Εἰς τὸ σημεῖον τοῦτο διακόπτεται ἡ ὑπὸ τοῦ Ἰωάννου ἐξιστόρησις τοῦ Βίου τοῦ Ἁγίου Ἐπιφανίου, ἄρχεται δὲ ἡ ὑπὸ τοῦ Πολυβίου τοιαύτη.