Τῇ ΙΒ’ (12ῃ) τοῦ αὐτοῦ μηνὸς μνήμη τοῦ ἐν Ἁγίοις Πατρὸς ἡμῶν ΕΠΙΦΑΝΙΟΥ Ἐπισκόπου Κύπρου.

Ὁ δὲ Ἅγιος, ἐκτείνας τὴν χεῖρά του καὶ κρατήσας τὸν βασιλέα, εἶπε πρὸς αὐτὸν μὲ ἱλαρότητα· «Ἀνάστα, βασιλεῦ, ἐλθὲ εἰς τὸν ἑαυτόν σου καὶ μὴ φοβεῖσαι». Οὕτως ἠγέρθησαν ὅλοι. Στραφεὶς δὲ ὁ Ἅγιος πρὸς τὸν μάγον, εἶπε· «Συλλογίσθητι καλῶς τὶ βλέπεις καὶ τὶ ἀκούεις καὶ πρόσεχε εἰς τὴν ἀλήθειαν, ὥστε νὰ μὴ νομίζῃς ἐμὲ μάγον. Διότι ἐγὼ εἶμαι δοῦλος τοῦ Ἐσταυρωμένου Ἰησοῦ Χριστοῦ καί, ἐν τῷ ὀνόματι Αὐτοῦ, λάλει πάλιν, ἄκουε ὡς καὶ πρότερον καὶ γίνου φίλος τῆς ἀληθείας». Εὐθὺς τότε ό μάγος ἤρχισε νὰ ὁμιλῇ καὶ ἐζήτει συγχώρησιν ἀπὸ τὸν Ἅγιον, ἀναγνωρίσας ὅτι ἔσφαλε.

Μετὰ ταῦτα ὁ βασιλεὺς ἐπρόσταξε καὶ ἔφεραν χρυσόν, ἄργυρον, μαργαρίτας καὶ πολυτίμους λίθους, τὰ ὁποῖα, ἀφοῦ ἀπέθεσε πρὸ τοῦ Ἁγίου, εἶπε πρὸς αὐτόν· «Λάβε ταῦτα, ὦ Πάτερ, καὶ ἔχε με εἰς τὴν μνήμην σου». Ὁ Ἅγιος ὅμως ἀπεκρίθη πρὸς τὸν βασιλέα· «Ἡμεῖς καταφρονοῦμεν ὅλα αὐτά, ὡς ψευδῆ καὶ ἀσήμαντα ἁγαθὰ τούτου τοῦ κόσμου, διὰ νὰ ἀπολαύσωμεν τὰ ἀληθῆ καὶ αἰώνια ἀγαθὰ τοῦ οὐρανοῦ. Μὴ λοιπὸν δίδῃς μερίμνας εἰς ἐμὲ διὰ τούτων, διότι ὁ Χριστὸς μὲ ἐδίδαξε νὰ μὴ χρειάζωμαι τοιούτους θησαυρούς. Ὅθεν λάβε καὶ θάψε πάλιν αὐτὰ εἰς τὸ θησαυροφυλάκιόν σου. Γνώριζε ὅμως, ὅτι ὅσον καιρὸν θὰ εὑρίσκωνται ἐκεῖ θὰ εἶναι νεκρὰ καὶ ἀνενέργητα, διότι προσέχεις μόνον εἰς αὐτὰ καὶ ἔχεις πολλὴν περὶ τούτου φροντίδα, καμμίαν ὅμως ὠφέλειαν εἰς τὴν ψυχήν σου δὲν δύνασαι νὰ λάβῃς ἐκ τούτων. Μάλιστα ἔχεις κατὰ νοῦν νὰ ἀπολέσῃς πολλὰς ψυχὰς διὰ μέσου τοῦ χρυσοῦ, ὅστις ἐδωρήθη εἰς σὲ παρὰ τοῦ Κυρίου, ἵνα δίδῃς τοῦτον εἰς τοὺς ἔχοντας ἀνάγκην. Γίνου λοιπὸν δίκαιος, πλησιάζων πρὸς τὸν Θεὸν τῶν ὅλων, καθὼς δὲ ὁ Θεὸς ἔδωκε τὸ χρυσίον εἰς σέ, δίδε αὐτὸ καὶ σὺ εἰς τοὺς πτωχούς, διὰ νὰ μὴ καταδικασθῇς εἰς τὴν μέλλουσαν Κρίσιν καὶ ριφθῇς εἰς τὸ αἰώνιον σκότος. Διότι τότε θέλεις ἐνθυμηθῆ τοὺς ἰδικούς μου λόγους χωρὶς ὄφελος. Ἄκουσον ὅμως τώρα τοὺς λόγους μου, ἵνα τότε ἀγάλλεσαι πάντοτε. Μὴ ἔχῃς τὰς βλέψεις ἐπὶ τοῦ κόσμου τούτου καὶ τῶν ἀγαθῶν του καὶ τότε ὅλος ὁ κόσμος θέλει ὑποταχθῆ εἰς σέ. Φυλάττου δὲ προσεκτικῶς ἀπὸ τοὺς μάγους, διότι σὲ πλανοῦν διὰ τῶν σκοτεινῶν των πράξεων».


Ὑποσημειώσεις

[1] Ἐλευθερόπολις· ἀρχαία πόλις τῆς δυτικῆς Παλαιστίνης κειμένη μεταξὺ Ἱεροσολύμων καὶ Γάζης, ἀπέχουσα περὶ τὰ 40 χλμ. ἀπὸ τῶν Ἱεροσολύμων. Ὑπῆρξεν ἕδρα Ἐπισκοπῆς.

[2] Οἱ λόγοι οὗτοι, παράφρασις ἐκ τῶν Παροιμιῶν κζʹ 24, ἦσαν πρόρρησις τοῦ θείου Παφνουτίου περὶ τῶν μελλόντων γενέσθαι ὑπὸ τοῦ Ἁγίου Ἐπιφανίου. Ἐξηγεῖται δὲ οὕτως· «Ὕπαγε εἰς τὴν Νιτρίαν καὶ συνάντησε τοὺς ἐκεῖ Πατέρας, ἐκ τῶν ὁποίων συνάθροισε θείας πράξεις καὶ πνευματικὰ νοήματα, διὰ νὰ ποιμαίνῃς εἰς τὴν Κύπρον τὰ πρόβατα τοῦ Χριστοῦ, τοὐτέστι τοὺς Χριστιανούς, μὲ ἐκεῖνα τὰ ὁποῖα θέλεις συναθροίσει ἐν Νιτρίᾳ εἰς ἱματισμόν, δηλαδὴ νὰ σκεπασθῇ, νὰ στολισθῇς ἐνώπιον τοῦ Χριστοῦ, ὡς ἀληθινὸς Ποιμήν. Καὶ τίμα παῖδας, ἤτοι περιποιοῦ, θεράπευε, τοὺς ἀτάκτους εἰδωλολάτρας, ἵνα καταστῶσιν ἥμεροι, τακτικοί, ὡς φαίνεται εἰς τὰ προηγούμενα, ὅτι ἔκαμε μὲ τὰς θεραπείας του, ὥστε τινὲς ἐξ αὐτῶν νὰ ἐπιστρέψουν εἰς θεογνωσίαν».

[3] Σαλαμίς· πόλις τῆς Κύπρου, ἥτις καταστραφεῖσα ὑπὸ σεισμῶν καὶ ἀνῳκοδομηθεῖσα ὑπὸ τοῦ Κωνσταντίου υἱοῦ τοῦ Μεγάλου Κωνσταντίνου ὠνομάσθη ἐκ τούτου Κωνσταντία. Ἐτιμήθη μὲ θρόνον αὐτοκεφάλου Ἀρχιεπισκόπου, ὑφ’ ὃν ὑπέκειντο δεκατέσσαρες Ἐπίσκοποι. Τὴν ἀρχιεπισκοπικὴν ἕδραν διετήρησεν ἡ Σαλαμὶς μέχρι τῆς καταλήψεως τῆς νήσου ὑπὸ τῶν Λατίνων (1191-1571). Σήμερον ἕδρα τῆς Ἀρχιεπισκοπῆς Κύπρου εἶναι ἡ Λευκωσία.

[4] Ἐν ἄλλοις ἡ Ἐπισκοπὴ γράφεται Χύτρων (ἴδε Delehage, «Les Saints de Chypre», σελ. 243).

[5] Ὁ Πάππος οὗτος πιθανὸν νὰ εἶναι ὁ ἑορταζόμενος κατὰ τὴν γʹ (3ην) Ἰουνίου (βλέπε ἐν τόμῳ Ϛʹ τοῦ ἡμετέρου «Μεγάλου Συναξαριστοῦ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας»). Ἐν δὲ τῷ Σιναϊτικῷ Κώδικι 140, εἰς τὴν κδʹ (24ην) Ὀκτωβρίου, ἀναγράφεται ἡ μνήμη τοῦ Ὁσίου Πάππου, Ἐπισκόπου Σκύθρου τῆς Κύπρου.

[6] Ἡ ὀπτασία αὕτη ἦτο ἴσως ἡ κίνησις τῆς ξυλίνης περιστερᾶς, ἥτις ἐκρέματο ἄνωθεν τῆς Ἁγίας Τραπέζης παρὰ τοῖς παλαιοῖς, ὡς φαίνεται εἰς τὰ πρακτικὰ τῆς Ζʹ Συνόδου καὶ εἰς τὸ Γεροντικὸν, ἢ ἐνέργειά τις καὶ ἐμφάνισις τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, τὸ ὁποῖον ἐφαίνετο εἰς τὸν Ἅγιον ἐν τῷ καιρῷ τοῦ ἁγιασμοῦ τῶν Τιμίων Δώρων. Ὁ δὲ θεῖος Ἀμφιλόχιος λέγει διὰ τὸν Μέγαν Βασίλειον, ὅτι, ὅταν ἐλειτούργει, ἔβλεπε τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον καταβαῖνον ἐπὶ τὰ Δῶρα. Καὶ εἰς τὸ Λειμωνάριον, κεφ. ρνʹ (150), γράφεται ὅτι ὁ θεοσεβὴς ἐκεῖνος Ἐπίσκοπος ἐρωτηθείς, ὅταν ἐλειτούργει, διατὶ δὲν ἐξηκολούθει τὴν ἱερὰν Λειτουργίαν, ἀπεκρίθη· «Οὐκ εἶδον κατὰ τὸ σύνηθες τὴν τοῦ Ἁγίου Πνεύματος ἐπιφοίτησιν».

[7] Εἰς τὸ σημεῖον τοῦτο διακόπτεται ἡ ὑπὸ τοῦ Ἰωάννου ἐξιστόρησις τοῦ Βίου τοῦ Ἁγίου Ἐπιφανίου, ἄρχεται δὲ ἡ ὑπὸ τοῦ Πολυβίου τοιαύτη.