Τῇ ΙΒ’ (12ῃ) τοῦ αὐτοῦ μηνὸς μνήμη τοῦ ἐν Ἁγίοις Πατρὸς ἡμῶν ΕΠΙΦΑΝΙΟΥ Ἐπισκόπου Κύπρου.

Ὁ δὲ βασιλεὺς ἠρώτησε τὸν Ἅγιον· «Πόσους ἐνόπλους θέλεις, Πάτερ, διὰ νὰ σὲ συνοδεύσουν καὶ νὰ σὲ φυλάττουν καθ’ ὁδόν;». Ὁ Ἅγιος ἀπήντησεν· «Ἔχω τὸν Θεόν, ὅστις μὲ φυλάττει καὶ στρατιώτας ἔχω τοὺς Ἁγίοις Αὐτοῦ Ἀγγέλους». Τότε ὁ βασιλεύς, προσκυνήσας τὸν Ἅγιον, εἶπεν· «Ὕπαγε ὑγιαίνων, Ἐπιφάνιε, ἡ δόξα τῶν Ρωμαίων, καὶ ἐνθυμοῦ καὶ ἡμᾶς τοὺς εὑρισκομένους εἰς τὴν Περσίαν».

Ἀναχωρήσαντες ἐκεῖθεν, ἤλθομεν εἰς τὴν κατοικίαν μας, εἰς τὴν ὁποίαν ἐπὶ τρεῖς ἡμέρας δὲν εἴχομεν ὕδωρ οὔτε διὰ νὰ πίωμεν. Ὅθεν, σταθεὶς ὁ Ἅγιος κατ’ ἀνατολάς, ἀνέπεμψε προσευχὴν πρὸς τὸν Θεὸν τοιαῦτα λέγων· «Κύριε ὁ Θεὸς ἡμῶν, ὁ τὴν ἀκρότομον πέτραν διαχαράξας καὶ ἀπὸ ταύτης ὕδωρ ἀναβλύσας καὶ λαὸν ἐκλείποντα ὕδωρ ποτίσας, διασπάραξον καὶ τὴν γῆν ταύτην καὶ ποίησον ἐξ αὐτῆς ὕδωρ πηγάζειν, ἐπὶ κατοικεσίᾳ πενήτων ἀνθρώπων». Μετὰ δὲ τὴν εὐχὴν ταύτην, εὐωδία ἄρρητος ἡπλώθη εἰς τὸν τόπον ἐκεῖνον. Κλίνας δὲ τρεῖς φορὰς εἰς τὴν γῆν καὶ προσευχηθεὶς πάλιν, ἔλαβε μίαν σκαπάνην καὶ ἀνέσκαψεν ὀλίγον τὴν γῆν. Εὐθὺς τότε ἀνέβλυσεν ὀλίγον ὕδωρ. Κατόπιν, ἀφοῦ ἔσκαψε πάλιν, ἀνέβλυσεν ὕδωρ πολύ, ἀπὸ τοῦ ὁποίου ἐποτίζετο ἡ γῆ ἐκείνη καὶ ἐφύτρωσε πολλὰ λαχανικὰ εἰς ἀπόλαυσιν καὶ τροφήν μας.

Ἐπειδὴ ὅμως ἤρχοντο ἐκεῖ ἄγρια ζῷα καὶ μᾶς ἔτρωγον τὰ λάχανα, ἐστάθη ὁ Ἅγιος ἐν μέσῳ τῶν λαχάνων καὶ συνωμίλει μετὰ τῶν θηρίων, ὡς νὰ ἦσαν ἄνθρωποι, λέγων· «Διατί, ὦ θηρία, δίδετε κόπους εἰς ἡμᾶς; Ἐγώ, ἐπειδὴ εἶμαι ἁμαρτωλὸς καὶ πτωχός, ἦλθον εἰς τοῦτον τὸν τόπον, διὰ νὰ κλαύσω τὸ πλῆθος τῶν ἁμαρτιῶν μου καὶ ὁ Θεὸς μοῦ ἔδωκε τὴν παρηγορίαν ταύτην τῶν λαχάνων πρὸς τροφήν, σεῖς ὅμως ἔρχεσθε καὶ τὰ τρώγετε. Ὅθεν Αὐτὸς ὁ Θεὸς σᾶς προστάζει νὰ μὴ ἔλθετε πλέον ἐδῶ καὶ νὰ βλάπτετε τὰ λαχανικά». Εὐθὺς δὲ ὡς ἤκουσαν τὰ θηρία τούτους τοὺς λόγους, ὡσὰν νὰ ἦσαν ἄνθρωποι λογικοὶ ἀνεχώρησαν καὶ ἀπὸ τὴν ἡμέραν ἐκείνην δὲν ἦλθον πλέον εἰς τὸν τόπον μας. Οἱ δὲ Σαρακηνοὶ ἐκεῖνοι, οἵτινες ἔκτισαν τὸ κελλίον, ἀκούσαντες ὅτι ἦλθεν ὁ Ἅγιος ἀπὸ τὴν Περσίαν, ἦλθον διὰ νὰ τὸν ἴδουν καὶ νὰ λάβουν τὴν εὐλογίαν του. Τότε μᾶς ἔκτισαν τρία ἀκόμη κελλία καὶ ἔπειτα ἀνεχώρησαν διὰ τοὺς τόπους των. Διεδόθη δὲ εἰς ὅλην τὴν Φοινίκην, ὅτι ὁ Ἅγιος Ἐπιφάνιος κατοικεῖ εἰς τὸ Σπανύδριον καὶ τότε συνηθροίσθησαν ἐκεῖ καὶ ἄλλοι ἀδελφοὶ καὶ οὕτω εἴμεθα ἐν ὅλῳ ὀκτώ.


Ὑποσημειώσεις

[1] Ἐλευθερόπολις· ἀρχαία πόλις τῆς δυτικῆς Παλαιστίνης κειμένη μεταξὺ Ἱεροσολύμων καὶ Γάζης, ἀπέχουσα περὶ τὰ 40 χλμ. ἀπὸ τῶν Ἱεροσολύμων. Ὑπῆρξεν ἕδρα Ἐπισκοπῆς.

[2] Οἱ λόγοι οὗτοι, παράφρασις ἐκ τῶν Παροιμιῶν κζʹ 24, ἦσαν πρόρρησις τοῦ θείου Παφνουτίου περὶ τῶν μελλόντων γενέσθαι ὑπὸ τοῦ Ἁγίου Ἐπιφανίου. Ἐξηγεῖται δὲ οὕτως· «Ὕπαγε εἰς τὴν Νιτρίαν καὶ συνάντησε τοὺς ἐκεῖ Πατέρας, ἐκ τῶν ὁποίων συνάθροισε θείας πράξεις καὶ πνευματικὰ νοήματα, διὰ νὰ ποιμαίνῃς εἰς τὴν Κύπρον τὰ πρόβατα τοῦ Χριστοῦ, τοὐτέστι τοὺς Χριστιανούς, μὲ ἐκεῖνα τὰ ὁποῖα θέλεις συναθροίσει ἐν Νιτρίᾳ εἰς ἱματισμόν, δηλαδὴ νὰ σκεπασθῇ, νὰ στολισθῇς ἐνώπιον τοῦ Χριστοῦ, ὡς ἀληθινὸς Ποιμήν. Καὶ τίμα παῖδας, ἤτοι περιποιοῦ, θεράπευε, τοὺς ἀτάκτους εἰδωλολάτρας, ἵνα καταστῶσιν ἥμεροι, τακτικοί, ὡς φαίνεται εἰς τὰ προηγούμενα, ὅτι ἔκαμε μὲ τὰς θεραπείας του, ὥστε τινὲς ἐξ αὐτῶν νὰ ἐπιστρέψουν εἰς θεογνωσίαν».

[3] Σαλαμίς· πόλις τῆς Κύπρου, ἥτις καταστραφεῖσα ὑπὸ σεισμῶν καὶ ἀνῳκοδομηθεῖσα ὑπὸ τοῦ Κωνσταντίου υἱοῦ τοῦ Μεγάλου Κωνσταντίνου ὠνομάσθη ἐκ τούτου Κωνσταντία. Ἐτιμήθη μὲ θρόνον αὐτοκεφάλου Ἀρχιεπισκόπου, ὑφ’ ὃν ὑπέκειντο δεκατέσσαρες Ἐπίσκοποι. Τὴν ἀρχιεπισκοπικὴν ἕδραν διετήρησεν ἡ Σαλαμὶς μέχρι τῆς καταλήψεως τῆς νήσου ὑπὸ τῶν Λατίνων (1191-1571). Σήμερον ἕδρα τῆς Ἀρχιεπισκοπῆς Κύπρου εἶναι ἡ Λευκωσία.

[4] Ἐν ἄλλοις ἡ Ἐπισκοπὴ γράφεται Χύτρων (ἴδε Delehage, «Les Saints de Chypre», σελ. 243).

[5] Ὁ Πάππος οὗτος πιθανὸν νὰ εἶναι ὁ ἑορταζόμενος κατὰ τὴν γʹ (3ην) Ἰουνίου (βλέπε ἐν τόμῳ Ϛʹ τοῦ ἡμετέρου «Μεγάλου Συναξαριστοῦ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας»). Ἐν δὲ τῷ Σιναϊτικῷ Κώδικι 140, εἰς τὴν κδʹ (24ην) Ὀκτωβρίου, ἀναγράφεται ἡ μνήμη τοῦ Ὁσίου Πάππου, Ἐπισκόπου Σκύθρου τῆς Κύπρου.

[6] Ἡ ὀπτασία αὕτη ἦτο ἴσως ἡ κίνησις τῆς ξυλίνης περιστερᾶς, ἥτις ἐκρέματο ἄνωθεν τῆς Ἁγίας Τραπέζης παρὰ τοῖς παλαιοῖς, ὡς φαίνεται εἰς τὰ πρακτικὰ τῆς Ζʹ Συνόδου καὶ εἰς τὸ Γεροντικὸν, ἢ ἐνέργειά τις καὶ ἐμφάνισις τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, τὸ ὁποῖον ἐφαίνετο εἰς τὸν Ἅγιον ἐν τῷ καιρῷ τοῦ ἁγιασμοῦ τῶν Τιμίων Δώρων. Ὁ δὲ θεῖος Ἀμφιλόχιος λέγει διὰ τὸν Μέγαν Βασίλειον, ὅτι, ὅταν ἐλειτούργει, ἔβλεπε τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον καταβαῖνον ἐπὶ τὰ Δῶρα. Καὶ εἰς τὸ Λειμωνάριον, κεφ. ρνʹ (150), γράφεται ὅτι ὁ θεοσεβὴς ἐκεῖνος Ἐπίσκοπος ἐρωτηθείς, ὅταν ἐλειτούργει, διατὶ δὲν ἐξηκολούθει τὴν ἱερὰν Λειτουργίαν, ἀπεκρίθη· «Οὐκ εἶδον κατὰ τὸ σύνηθες τὴν τοῦ Ἁγίου Πνεύματος ἐπιφοίτησιν».

[7] Εἰς τὸ σημεῖον τοῦτο διακόπτεται ἡ ὑπὸ τοῦ Ἰωάννου ἐξιστόρησις τοῦ Βίου τοῦ Ἁγίου Ἐπιφανίου, ἄρχεται δὲ ἡ ὑπὸ τοῦ Πολυβίου τοιαύτη.