Τῇ ΙΒ’ (12ῃ) τοῦ αὐτοῦ μηνὸς μνήμη τοῦ ἐν Ἁγίοις Πατρὸς ἡμῶν ΕΠΙΦΑΝΙΟΥ Ἐπισκόπου Κύπρου.

Ἕνα χρόνον ὁλόκληρον διελέγετο ὁ Ἅγιος μετὰ τοῦ φιλοσόφου περὶ τοῦ θέματος τούτου καὶ δὲν ἠδύνατο νὰ τὸν καταπείσῃ διὰ τῶν λόγων. Ἐνῷ δὲ οὕτως ἠγωνίζετο ὁ Ἅγιος νὰ καταπείσῃ τὸν φιλόσοφον, ἑπτὰ χωρικοὶ ἔφεραν εἰς τὸ Μοναστήριον νέον τινὰ δαιμονιζόμενον καὶ ἐπειδὴ δὲν ἠδύναντο οὗτοι νὰ τὸν κρατήσουν, τὸν ἔδεσαν μὲ ἁλυσίδας καὶ τὸν ἔφερον. Εἶπε τότε ὁ Ἅγιος πρὸς τὸν φιλόσοφον, νὰ ἐπικαλεσθῇ τὸ πλῆθος τῶν θεῶν του, διὰ νὰ διώξουν τὸ δαιμόνιον ἀπὸ τὸν νέον. Ἀλλ’ ὁ φιλόσοφος ἐνόμισεν, ὅτι ἐνικήθη ὁ Ἅγιος καὶ ἐπειδὴ δὲν εἶχε πλέον τίποτε νὰ προσθέσῃ, εἶπε τὸν λόγον τοῦτον πρὸς αὐτόν. Ὁ δὲ Ἅγιος ἠννόησε ταῦτα καὶ εἶπε πρὸς τὸν φιλόσοφον· «Τί λέγεις, ὦ φιλόσοφε, διὰ τὸν νέον τοῦτον; Ἢ θεράπευσέ τον σὺ μὲ τοὺς θεούς σου καὶ ἐγὼ νὰ πιστεύσω εἰς αὐτοὺς ἢ θεραπεύει τοῦτον ὁ Θεός μου, ὁ Ἐσταυρωμένος, καὶ νὰ πιστεύσῃς σὺ εἰς Αὐτόν». Ὁ φιλόσοφος ὅμως δὲν ἐπίστευεν, ὅτι ἔλεγε ταῦτα ἀληθῶς ὁ Ἅγιος, ἀλλ’ ἐνόμιζεν, ὅτι λέγει τι τὸ ἀστεῖον. Ὁ Ἅγιος ὅμως ἐπλησίασε τὸν δαιμονιζόμενον καὶ τὸν ἠρώτησε· «Θέλεις νὰ λύσω τὰ σίδηρα ἀπὸ τὰς χεῖρας σου;».

Ἀκούσας ταῦτα ὁ φιλόσοφος, ἔτρεξεν εὐθὺς ἐντὸς τοῦ κελλίου καὶ ἔκλεισε καλῶς τὴν θύραν, συλλογιζόμενος· «Οὗτος ὁ Μοναχός, ὡς ἄπειρος, θέλει νὰ λύσῃ ἀπὸ τῶν δεσμῶν τὸν πάσχοντα. Ἂς φύγω λοιπὸν ἐγώ, διὰ νὰ μὴ πάθω κανὲν κακὸν ἀπὸ αὐτόν». Ἔλυσε δὲ πράγματι αὐτὸν ὁ Ἅγιος ἀπὸ τὰ σίδηρα καὶ σφραγίσας τοῦτον τρὶς διὰ τοῦ σημείου τοῦ ζωοποιοῦ Σταυροῦ, εἶπε πρὸς τὸ δαιμόνιον· «Ἐγὼ ὁ ἁμαρτωλὸς Ἐπιφάνιος, ὁ δοῦλος τοῦ Κυρίου, σὲ προστάζω ἐν ὀνόματι τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ, τοῦ Ἐσταυρωμένου Υἱοῦ τοῦ Θεοῦ, ἔξελθε ἀπὸ τὸν ἄνθρωπον τοῦτον καὶ μὴ τὸν ἐνοχλήσῃς πλέον». Εὐθὺς τότε, ὤ τοῦ θαύματος! ἐξῆλθε τὸ δαιμόνιον καὶ ὁ νέος ἐσωφρονίσθη καὶ ἐπανῆλθεν εἰς καλὴν κατάστασιν. Ὁ δὲ φιλόσοφος, ἀνοίξας τὴν θύραν καὶ ἰδὼν τὸν νέον τεθεραπευμένον, ἔσπευσε νὰ προσκυνήσῃ τὸν Ἅγιον, λέγων· «Ὦ Ἐπιφάνιε, νικητὰ καὶ στεφανηφόρε, πιστεύω εἰς τοὺς λόγους σου διὰ μέσου τῶν ἔργων, τὰ ὁποῖα τελοῦνται, ἤτοι διὰ τοῦ θαύματος τούτου, τὸ ὁποῖον βλέπω. Διότι οἱ λόγοι πετοῦν εἰς τὸν ἀέρα, ἀλλὰ τὰ ἔργα καρποφοροῦν καὶ φαίνονται. Διὰ τοῦτο θέλω καὶ ἐγὼ νὰ γίνω δοῦλος τοῦ Ἐσταυρομένου». Ὁ Ἅγιος εἶπε τότε πρὸς αὐτόν· «Τί θαυμάζεις διὰ τοῦτο, ὦ φιλόσοφε, νομίζων, ὅτι ἐγὼ ἐτέλεσα τὸ θαῦμα τοῦτο; Ὄχι· δὲν ἐνήργησα τοῦτο ἐγώ, ἀλλ’ ὁ Υἱὸς τοῦ Θεοῦ κάμνει τὰ καλὰ ταῦτα, διὰ μέσου ἐκείνων οἵτινες πιστεύουν εἰς Αὐτόν».


Ὑποσημειώσεις

[1] Ἐλευθερόπολις· ἀρχαία πόλις τῆς δυτικῆς Παλαιστίνης κειμένη μεταξὺ Ἱεροσολύμων καὶ Γάζης, ἀπέχουσα περὶ τὰ 40 χλμ. ἀπὸ τῶν Ἱεροσολύμων. Ὑπῆρξεν ἕδρα Ἐπισκοπῆς.

[2] Οἱ λόγοι οὗτοι, παράφρασις ἐκ τῶν Παροιμιῶν κζʹ 24, ἦσαν πρόρρησις τοῦ θείου Παφνουτίου περὶ τῶν μελλόντων γενέσθαι ὑπὸ τοῦ Ἁγίου Ἐπιφανίου. Ἐξηγεῖται δὲ οὕτως· «Ὕπαγε εἰς τὴν Νιτρίαν καὶ συνάντησε τοὺς ἐκεῖ Πατέρας, ἐκ τῶν ὁποίων συνάθροισε θείας πράξεις καὶ πνευματικὰ νοήματα, διὰ νὰ ποιμαίνῃς εἰς τὴν Κύπρον τὰ πρόβατα τοῦ Χριστοῦ, τοὐτέστι τοὺς Χριστιανούς, μὲ ἐκεῖνα τὰ ὁποῖα θέλεις συναθροίσει ἐν Νιτρίᾳ εἰς ἱματισμόν, δηλαδὴ νὰ σκεπασθῇ, νὰ στολισθῇς ἐνώπιον τοῦ Χριστοῦ, ὡς ἀληθινὸς Ποιμήν. Καὶ τίμα παῖδας, ἤτοι περιποιοῦ, θεράπευε, τοὺς ἀτάκτους εἰδωλολάτρας, ἵνα καταστῶσιν ἥμεροι, τακτικοί, ὡς φαίνεται εἰς τὰ προηγούμενα, ὅτι ἔκαμε μὲ τὰς θεραπείας του, ὥστε τινὲς ἐξ αὐτῶν νὰ ἐπιστρέψουν εἰς θεογνωσίαν».

[3] Σαλαμίς· πόλις τῆς Κύπρου, ἥτις καταστραφεῖσα ὑπὸ σεισμῶν καὶ ἀνῳκοδομηθεῖσα ὑπὸ τοῦ Κωνσταντίου υἱοῦ τοῦ Μεγάλου Κωνσταντίνου ὠνομάσθη ἐκ τούτου Κωνσταντία. Ἐτιμήθη μὲ θρόνον αὐτοκεφάλου Ἀρχιεπισκόπου, ὑφ’ ὃν ὑπέκειντο δεκατέσσαρες Ἐπίσκοποι. Τὴν ἀρχιεπισκοπικὴν ἕδραν διετήρησεν ἡ Σαλαμὶς μέχρι τῆς καταλήψεως τῆς νήσου ὑπὸ τῶν Λατίνων (1191-1571). Σήμερον ἕδρα τῆς Ἀρχιεπισκοπῆς Κύπρου εἶναι ἡ Λευκωσία.

[4] Ἐν ἄλλοις ἡ Ἐπισκοπὴ γράφεται Χύτρων (ἴδε Delehage, «Les Saints de Chypre», σελ. 243).

[5] Ὁ Πάππος οὗτος πιθανὸν νὰ εἶναι ὁ ἑορταζόμενος κατὰ τὴν γʹ (3ην) Ἰουνίου (βλέπε ἐν τόμῳ Ϛʹ τοῦ ἡμετέρου «Μεγάλου Συναξαριστοῦ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας»). Ἐν δὲ τῷ Σιναϊτικῷ Κώδικι 140, εἰς τὴν κδʹ (24ην) Ὀκτωβρίου, ἀναγράφεται ἡ μνήμη τοῦ Ὁσίου Πάππου, Ἐπισκόπου Σκύθρου τῆς Κύπρου.

[6] Ἡ ὀπτασία αὕτη ἦτο ἴσως ἡ κίνησις τῆς ξυλίνης περιστερᾶς, ἥτις ἐκρέματο ἄνωθεν τῆς Ἁγίας Τραπέζης παρὰ τοῖς παλαιοῖς, ὡς φαίνεται εἰς τὰ πρακτικὰ τῆς Ζʹ Συνόδου καὶ εἰς τὸ Γεροντικὸν, ἢ ἐνέργειά τις καὶ ἐμφάνισις τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, τὸ ὁποῖον ἐφαίνετο εἰς τὸν Ἅγιον ἐν τῷ καιρῷ τοῦ ἁγιασμοῦ τῶν Τιμίων Δώρων. Ὁ δὲ θεῖος Ἀμφιλόχιος λέγει διὰ τὸν Μέγαν Βασίλειον, ὅτι, ὅταν ἐλειτούργει, ἔβλεπε τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον καταβαῖνον ἐπὶ τὰ Δῶρα. Καὶ εἰς τὸ Λειμωνάριον, κεφ. ρνʹ (150), γράφεται ὅτι ὁ θεοσεβὴς ἐκεῖνος Ἐπίσκοπος ἐρωτηθείς, ὅταν ἐλειτούργει, διατὶ δὲν ἐξηκολούθει τὴν ἱερὰν Λειτουργίαν, ἀπεκρίθη· «Οὐκ εἶδον κατὰ τὸ σύνηθες τὴν τοῦ Ἁγίου Πνεύματος ἐπιφοίτησιν».

[7] Εἰς τὸ σημεῖον τοῦτο διακόπτεται ἡ ὑπὸ τοῦ Ἰωάννου ἐξιστόρησις τοῦ Βίου τοῦ Ἁγίου Ἐπιφανίου, ἄρχεται δὲ ἡ ὑπὸ τοῦ Πολυβίου τοιαύτη.