Τῇ ΙΒ’ (12ῃ) τοῦ αὐτοῦ μηνὸς μνήμη τοῦ ἐν Ἁγίοις Πατρὸς ἡμῶν ΕΠΙΦΑΝΙΟΥ Ἐπισκόπου Κύπρου.

Ὁ δὲ Ἅγιος εἶπε μίαν ἡμέραν «Βλέπω, φιλόσοφε, ὅτι εἶσαι ἐστολισμένος καὶ μὲ λόγον καὶ μὲ πλοῦτον καὶ ἔχεις ἀκόμη καὶ πολλοὺς θεούς. Ἀλλὰ διατί δὲν φροντίζει διὰ τὸ παιδίον σου, νὰ ἰατρευθῇ ὁ ὀφθαλμός του;». Ἀκούσας τοῦτο ἐγέλασεν ὁ φιλόσοφος καὶ εἶπε πρὸς τὸν Ἅγιον· «Ἂν εἰς ὅλην τὴν οἰκουμένην ἦτο μόνον τὸ ἰδικόν μου παιδίον νὰ μὴ ἔχῃ ὀφθαλμόν, ἤθελον φροντίσει δι’ αὐτό· ἀλλ’ ἀφοῦ εἶναι ἀναρίθμητοι εἰς τὸν κόσμον ἐκεῖνοι, οἵτινες δὲν ἔχουν κανένα ὀφθαλμόν, τί νὰ φροντίσω ἐγὼ διὰ τοῦτο, τὸ ὁποῖον, ἐπὶ τέλους, ἔχει τὸν ἕνα ὀφθαλμόν;». Τοῦ λέγει ὁ Ἅγιος· «Ἂν ὅμως ἦτο μόνον τὸ ἰδικόν σου παιδίον, τί ἤθελες κάμει διὰ νὰ τὸ ἰατρεύσῃς;». Ἐκεῖνος εἶπε· «Τίποτε ἄλλο, ἐκτὸς τοῦ νὰ συλλογίζωμαι πολλάκις καὶ νὰ λέγω, ὅτι οὐδεὶς εἶναι εἰς ὅλον τὸν κόσμον, ὡς τὸ ἰδικόν μου παιδίον». Ὁ δὲ Ἅγιος εἶπε· «Μὴ ἐκλαμβάνῃς τοὺς λόγους μου, φιλόσοφε, ὡς ἀστείους, διότι ἐν μέσῳ ἡμῶν εἶναι ὁ Θεός· ἀλλὰ φέρε τὸ παιδίον σου καὶ ἰδὲ τὴν δόξαν τοῦ Θεοῦ». Εὐθὺς τότε, λαβὼν ἐκ τῆς χειρὸς τὸ παιδίον τοῦ Εὐδαίμονος, ἐσφράγισε μὲ τὸ σημεῖον τοῦ ζωοποιοῦ Σταυροῦ τὸν τυφλὸν ὀφθαλμόν του τρεῖς φορὰς καί, ὤ τοῦ θαύματος! ἀμέσως ἀνέβλεψεν. Ὡς δὲ εἶδεν ὁ Εὐδαίμων τοῦτο τὸ θαῦμα, παρεκάλεσε τὸν Ἅγιον νὰ τὸν κάμῃ Χριστιανόν. Ἀλλ’ ὁ Ἅγιος τοῦ εἶπε νὰ μεταβῇ εἰς τὸν Ἐπίσκοπον, ὅστις καὶ τὸν ἐβάπτισε διὰ τοῦ Ἁγίου Βαπτίσματος.

Ἐγένετο δὲ ὁ Ἅγιος περιβόητος εἰς ὅλην τὴν Αἴγυπτον καὶ ἐζήτουν οἱ Ἐπίσκοποι νὰ εὕρουν τὴν εὐκαιρίαν διὰ νὰ τὸν χειροτονήσουν Ἐπίσκοπον. Ὁ Θεὸς ὅμως, ὅστις ἦτο ὁδηγὸς τοῦ Ἁγίου, ἀπεκάλυψε τοῦτο εἰς αὐτόν. Ὅθεν, ἀναχωρήσαντες ἐκεῖθεν, ἐπεστρέψαμεν πάλιν εἰς τὴν πατρίδα μας καὶ μετέβημεν εἰς τὸ Μοναστήριον τοῦ μεγάλου Ἱλαρίωνος. Ὡς δὲ οἱ ἀδελφοὶ εἶδον τὸν Ἅγιον, ἐχάρησαν χαρὰν μεγάλην, διότι εἰς μεγάλην λύπην εὑρίσκοντο, ἐπειδὴ ὁ μέγας Ἱλαρίων εἶχεν ἀναχωρήσει ἀπὸ τὸ Μοναστήριον, διὰ τὴν πολλὴν ἐνόχλησιν τὴν ὁποίαν ἐπροξένουν οἱ ἄνθρωποι εἰς αὐτόν, καὶ εἶχε μεταβῆ εἰς τὴν Κύπρον, εἰς τὰ μέρη τῆς Πάφου. Ἐμείναμεν δὲ ἐκεῖ τεσσαράκοντα ἡμέρας καὶ ἔπειτα ἀνεχωρήσαμεν διὰ τὸ Μοναστήριόν μας, εἰς τὸ ὁποῖον ὁ Ἅγιος ἔκαμεν Ἡγούμενον, ὡς προείπομεν, τὸν Ἐδεσσηνὸν Ἐπιφάνιον, ὅστις συνήθροισεν ἐκεῖ πλῆθος Μοναχῶν, τοὺς ὁποίους πολὺ ἐπεμελεῖτο, διότι καὶ αὐτὸς ἦτο ἄνθρωπος θαυμαστός. Βλέποντες δὲ τὸν Ἅγιον οἱ ἀδελφοί, ἔχαιρον μεγάλως καὶ ἐδόξαζον τὸν Θεόν.


Ὑποσημειώσεις

[1] Ἐλευθερόπολις· ἀρχαία πόλις τῆς δυτικῆς Παλαιστίνης κειμένη μεταξὺ Ἱεροσολύμων καὶ Γάζης, ἀπέχουσα περὶ τὰ 40 χλμ. ἀπὸ τῶν Ἱεροσολύμων. Ὑπῆρξεν ἕδρα Ἐπισκοπῆς.

[2] Οἱ λόγοι οὗτοι, παράφρασις ἐκ τῶν Παροιμιῶν κζʹ 24, ἦσαν πρόρρησις τοῦ θείου Παφνουτίου περὶ τῶν μελλόντων γενέσθαι ὑπὸ τοῦ Ἁγίου Ἐπιφανίου. Ἐξηγεῖται δὲ οὕτως· «Ὕπαγε εἰς τὴν Νιτρίαν καὶ συνάντησε τοὺς ἐκεῖ Πατέρας, ἐκ τῶν ὁποίων συνάθροισε θείας πράξεις καὶ πνευματικὰ νοήματα, διὰ νὰ ποιμαίνῃς εἰς τὴν Κύπρον τὰ πρόβατα τοῦ Χριστοῦ, τοὐτέστι τοὺς Χριστιανούς, μὲ ἐκεῖνα τὰ ὁποῖα θέλεις συναθροίσει ἐν Νιτρίᾳ εἰς ἱματισμόν, δηλαδὴ νὰ σκεπασθῇ, νὰ στολισθῇς ἐνώπιον τοῦ Χριστοῦ, ὡς ἀληθινὸς Ποιμήν. Καὶ τίμα παῖδας, ἤτοι περιποιοῦ, θεράπευε, τοὺς ἀτάκτους εἰδωλολάτρας, ἵνα καταστῶσιν ἥμεροι, τακτικοί, ὡς φαίνεται εἰς τὰ προηγούμενα, ὅτι ἔκαμε μὲ τὰς θεραπείας του, ὥστε τινὲς ἐξ αὐτῶν νὰ ἐπιστρέψουν εἰς θεογνωσίαν».

[3] Σαλαμίς· πόλις τῆς Κύπρου, ἥτις καταστραφεῖσα ὑπὸ σεισμῶν καὶ ἀνῳκοδομηθεῖσα ὑπὸ τοῦ Κωνσταντίου υἱοῦ τοῦ Μεγάλου Κωνσταντίνου ὠνομάσθη ἐκ τούτου Κωνσταντία. Ἐτιμήθη μὲ θρόνον αὐτοκεφάλου Ἀρχιεπισκόπου, ὑφ’ ὃν ὑπέκειντο δεκατέσσαρες Ἐπίσκοποι. Τὴν ἀρχιεπισκοπικὴν ἕδραν διετήρησεν ἡ Σαλαμὶς μέχρι τῆς καταλήψεως τῆς νήσου ὑπὸ τῶν Λατίνων (1191-1571). Σήμερον ἕδρα τῆς Ἀρχιεπισκοπῆς Κύπρου εἶναι ἡ Λευκωσία.

[4] Ἐν ἄλλοις ἡ Ἐπισκοπὴ γράφεται Χύτρων (ἴδε Delehage, «Les Saints de Chypre», σελ. 243).

[5] Ὁ Πάππος οὗτος πιθανὸν νὰ εἶναι ὁ ἑορταζόμενος κατὰ τὴν γʹ (3ην) Ἰουνίου (βλέπε ἐν τόμῳ Ϛʹ τοῦ ἡμετέρου «Μεγάλου Συναξαριστοῦ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας»). Ἐν δὲ τῷ Σιναϊτικῷ Κώδικι 140, εἰς τὴν κδʹ (24ην) Ὀκτωβρίου, ἀναγράφεται ἡ μνήμη τοῦ Ὁσίου Πάππου, Ἐπισκόπου Σκύθρου τῆς Κύπρου.

[6] Ἡ ὀπτασία αὕτη ἦτο ἴσως ἡ κίνησις τῆς ξυλίνης περιστερᾶς, ἥτις ἐκρέματο ἄνωθεν τῆς Ἁγίας Τραπέζης παρὰ τοῖς παλαιοῖς, ὡς φαίνεται εἰς τὰ πρακτικὰ τῆς Ζʹ Συνόδου καὶ εἰς τὸ Γεροντικὸν, ἢ ἐνέργειά τις καὶ ἐμφάνισις τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, τὸ ὁποῖον ἐφαίνετο εἰς τὸν Ἅγιον ἐν τῷ καιρῷ τοῦ ἁγιασμοῦ τῶν Τιμίων Δώρων. Ὁ δὲ θεῖος Ἀμφιλόχιος λέγει διὰ τὸν Μέγαν Βασίλειον, ὅτι, ὅταν ἐλειτούργει, ἔβλεπε τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον καταβαῖνον ἐπὶ τὰ Δῶρα. Καὶ εἰς τὸ Λειμωνάριον, κεφ. ρνʹ (150), γράφεται ὅτι ὁ θεοσεβὴς ἐκεῖνος Ἐπίσκοπος ἐρωτηθείς, ὅταν ἐλειτούργει, διατὶ δὲν ἐξηκολούθει τὴν ἱερὰν Λειτουργίαν, ἀπεκρίθη· «Οὐκ εἶδον κατὰ τὸ σύνηθες τὴν τοῦ Ἁγίου Πνεύματος ἐπιφοίτησιν».

[7] Εἰς τὸ σημεῖον τοῦτο διακόπτεται ἡ ὑπὸ τοῦ Ἰωάννου ἐξιστόρησις τοῦ Βίου τοῦ Ἁγίου Ἐπιφανίου, ἄρχεται δὲ ἡ ὑπὸ τοῦ Πολυβίου τοιαύτη.