Τῇ ΙΒ’ (12ῃ) τοῦ αὐτοῦ μηνὸς μνήμη τοῦ ἐν Ἁγίοις Πατρὸς ἡμῶν ΕΠΙΦΑΝΙΟΥ Ἐπισκόπου Κύπρου.

Ἀκούσας ταῦτα ὁ Ἅγιος ἠδημόνησε καὶ εἶπε πρὸς αὐτόν· «Νὰ μείνῃ ἄλαλον τὸ στόμα σου, διὰ νὰ μάθῃς νὰ μὴ βλασφημῇς». Εὐθὺς δέ, μὲ τὸν λόγον τοῦ Ἁγίου ἔμεινεν ὁ Ἱέραξ εἰς τὸν τόπον ἀκίνητος καὶ ἄλαλος. Ἰδόντες τότε οἱ ἄνθρωποι τὸ θαῦμα, τὸ ὁποῖον ἐτελέσθη διὰ τοῦ Ἁγίου εἱς τὸν Ἱέρακα, ἔμειναν ὅλοι ἐκστατικοί. Ἤρχισε λοιπὸν ὁ Ἅγιος νὰ τοὺς διδάσκῃ περὶ ἀναστάσεως, φέρων μαρτυρίας ἀπὸ τὰς θείας Γραφάς. Παρῆλθον δὲ ἕως τρεῖς ὧραι καὶ ὁ Ἱέραξ ἔμενεν ἄλαλος. Μετὰ δὲ ταῦτα εἶπεν ὁ Ἅγιος πρὸς αὐτόν· «Ἤκουσας τὴν πίστιν τὴν βεβαίαν καὶ λάλει πλέον τὸν λόγον τὸν ἀληθινόν». Εὐθὺς τότε ἐλύθη ὁ δεσμὸς τῆς γλώσσης τοῦ Ἱέρακος καὶ ἔλεγεν, ὅτι ἔσφαλε καὶ μετανοεῖ διὰ τὸ σφαλερὸν ἐκεῖνο φρόνημα, τὸ ὁποῖον εἶχε περὶ τῆς ἀναστάσεως τῶν νεκρῶν.

Ἀναχωρήσαντες ἐκεῖθεν μετέβημεν εἰς τὴν ἄνω Θηβαΐδα πρὸς τὸν Ἰωάννην, ἄνδρα θαυμάσιον καὶ πολὺ ἐνάρετον, ὅστις μᾶς ἐδέχθη μὲ πολλὴν ἀγάπην καὶ ἱλαρότητα. Τινὲς δὲ ἄνθρωποι, ἀπὸ τοὺς τόπους ἐκείνους, εἶχον φέρει εἰς τὸν Ἰωάννην νέον τινὰ δαιμονιζόμενον, τὸν ὁποῖον εἶχον δεμένον, διὰ νὰ μένῃ πλησίον τούτου. Καὶ ὡς ὁ πάσχων εἶδε τὸν Ἅγιον, ἔλεγε μεγαλοφώνως· «Τί ἦλθες ἐδῶ, Ἐπιφάνιε, δοῦλε τοῦ Θεοῦ;». Ἀπὸ δὲ τῆς ἕκτης ὥρας ἕως τῆς ἑνάτης τοιουτοτρόπως ἐφώναζεν. Ἔπειτα, κόπτων ἐξαίφνης τὰ δεσμά, ἔδραμε πρὸς τὸν Ἅγιον καὶ ἐγγίζων τοὺς πόδας τοῦ Ἁγίου ἐφώναζε· «Δοῦλε τοῦ Θεοῦ, ἀπόλυσόν με, διὰ τὸν Θεόν, τὸν ὁποῖον σὺ πιστεύεις». Διότι ὁ Ἅγιος Ἐπιφάνιος εἶχεν εἴπει πρότερον εἰς τὸ δαιμόνιον, νὰ μὴ ἐξέλθῃ ἀπὸ τὸν νέον, διὰ νὰ μὴ γνωρίσῃ ὁ Ἰωάννης, ὅτι διώκει δαιμόνια. Τότε ὁ Ἅγιος εἶπε πρὸς τὸν νέον· «Ἐγέρθητι, ἄνθρωπε, διατί μὲ ἐνοχλεῖς;». Εὐθὺς δέ, ὤ τοῦ θαύματος! ἐξῆλθεν ἀπὸ τὸν νέον τὸ δαιμόνιον καὶ οὗτος ἠγέρθη ὑγιής, εὐχαριστῶν τὸν Ἅγιον. Ἐμείναμεν δὲ πλησίον τοῦ Ἰωάννου τρεῖς ἡμέρας καὶ ἔπειτα κατήλθομεν εἰς τὰ Βουκόλια, ὅπου ἐμείναμεν ἑπτὰ χρόνους. Ὅμως ἐκεῖ εἶχε πολλὴν ἐνόχλησιν ὁ Ἅγιος ἀπὸ τοὺς ἀνθρώπους.

Ἦλθε δέ ποτε εἰς τὸν Ἅγιον καὶ φιλόσοφός τις, Εὐδαίμων καλούμενος, καὶ συνδιελέγετο ἐπὶ δέκα ἡμέρας. Καὶ ὁ μὲν Ἅγιος ἀπεδείκνυε τὴν ἀλήθειαν ἀπὸ τὰς Θείας Γραφάς, ὁ δὲ φιλόσοφος ἀντέλεγεν, ἀνωφελῶς φιλονεικῶν. Εἶχε, δὲ ὁ Εὐδαίμων μετ’ αὐτοῦ καὶ τὸ παιδίον του τυφλὸν ἀπὸ τὸν ἕνα ὀφθαλμόν.


Ὑποσημειώσεις

[1] Ἐλευθερόπολις· ἀρχαία πόλις τῆς δυτικῆς Παλαιστίνης κειμένη μεταξὺ Ἱεροσολύμων καὶ Γάζης, ἀπέχουσα περὶ τὰ 40 χλμ. ἀπὸ τῶν Ἱεροσολύμων. Ὑπῆρξεν ἕδρα Ἐπισκοπῆς.

[2] Οἱ λόγοι οὗτοι, παράφρασις ἐκ τῶν Παροιμιῶν κζʹ 24, ἦσαν πρόρρησις τοῦ θείου Παφνουτίου περὶ τῶν μελλόντων γενέσθαι ὑπὸ τοῦ Ἁγίου Ἐπιφανίου. Ἐξηγεῖται δὲ οὕτως· «Ὕπαγε εἰς τὴν Νιτρίαν καὶ συνάντησε τοὺς ἐκεῖ Πατέρας, ἐκ τῶν ὁποίων συνάθροισε θείας πράξεις καὶ πνευματικὰ νοήματα, διὰ νὰ ποιμαίνῃς εἰς τὴν Κύπρον τὰ πρόβατα τοῦ Χριστοῦ, τοὐτέστι τοὺς Χριστιανούς, μὲ ἐκεῖνα τὰ ὁποῖα θέλεις συναθροίσει ἐν Νιτρίᾳ εἰς ἱματισμόν, δηλαδὴ νὰ σκεπασθῇ, νὰ στολισθῇς ἐνώπιον τοῦ Χριστοῦ, ὡς ἀληθινὸς Ποιμήν. Καὶ τίμα παῖδας, ἤτοι περιποιοῦ, θεράπευε, τοὺς ἀτάκτους εἰδωλολάτρας, ἵνα καταστῶσιν ἥμεροι, τακτικοί, ὡς φαίνεται εἰς τὰ προηγούμενα, ὅτι ἔκαμε μὲ τὰς θεραπείας του, ὥστε τινὲς ἐξ αὐτῶν νὰ ἐπιστρέψουν εἰς θεογνωσίαν».

[3] Σαλαμίς· πόλις τῆς Κύπρου, ἥτις καταστραφεῖσα ὑπὸ σεισμῶν καὶ ἀνῳκοδομηθεῖσα ὑπὸ τοῦ Κωνσταντίου υἱοῦ τοῦ Μεγάλου Κωνσταντίνου ὠνομάσθη ἐκ τούτου Κωνσταντία. Ἐτιμήθη μὲ θρόνον αὐτοκεφάλου Ἀρχιεπισκόπου, ὑφ’ ὃν ὑπέκειντο δεκατέσσαρες Ἐπίσκοποι. Τὴν ἀρχιεπισκοπικὴν ἕδραν διετήρησεν ἡ Σαλαμὶς μέχρι τῆς καταλήψεως τῆς νήσου ὑπὸ τῶν Λατίνων (1191-1571). Σήμερον ἕδρα τῆς Ἀρχιεπισκοπῆς Κύπρου εἶναι ἡ Λευκωσία.

[4] Ἐν ἄλλοις ἡ Ἐπισκοπὴ γράφεται Χύτρων (ἴδε Delehage, «Les Saints de Chypre», σελ. 243).

[5] Ὁ Πάππος οὗτος πιθανὸν νὰ εἶναι ὁ ἑορταζόμενος κατὰ τὴν γʹ (3ην) Ἰουνίου (βλέπε ἐν τόμῳ Ϛʹ τοῦ ἡμετέρου «Μεγάλου Συναξαριστοῦ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας»). Ἐν δὲ τῷ Σιναϊτικῷ Κώδικι 140, εἰς τὴν κδʹ (24ην) Ὀκτωβρίου, ἀναγράφεται ἡ μνήμη τοῦ Ὁσίου Πάππου, Ἐπισκόπου Σκύθρου τῆς Κύπρου.

[6] Ἡ ὀπτασία αὕτη ἦτο ἴσως ἡ κίνησις τῆς ξυλίνης περιστερᾶς, ἥτις ἐκρέματο ἄνωθεν τῆς Ἁγίας Τραπέζης παρὰ τοῖς παλαιοῖς, ὡς φαίνεται εἰς τὰ πρακτικὰ τῆς Ζʹ Συνόδου καὶ εἰς τὸ Γεροντικὸν, ἢ ἐνέργειά τις καὶ ἐμφάνισις τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, τὸ ὁποῖον ἐφαίνετο εἰς τὸν Ἅγιον ἐν τῷ καιρῷ τοῦ ἁγιασμοῦ τῶν Τιμίων Δώρων. Ὁ δὲ θεῖος Ἀμφιλόχιος λέγει διὰ τὸν Μέγαν Βασίλειον, ὅτι, ὅταν ἐλειτούργει, ἔβλεπε τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον καταβαῖνον ἐπὶ τὰ Δῶρα. Καὶ εἰς τὸ Λειμωνάριον, κεφ. ρνʹ (150), γράφεται ὅτι ὁ θεοσεβὴς ἐκεῖνος Ἐπίσκοπος ἐρωτηθείς, ὅταν ἐλειτούργει, διατὶ δὲν ἐξηκολούθει τὴν ἱερὰν Λειτουργίαν, ἀπεκρίθη· «Οὐκ εἶδον κατὰ τὸ σύνηθες τὴν τοῦ Ἁγίου Πνεύματος ἐπιφοίτησιν».

[7] Εἰς τὸ σημεῖον τοῦτο διακόπτεται ἡ ὑπὸ τοῦ Ἰωάννου ἐξιστόρησις τοῦ Βίου τοῦ Ἁγίου Ἐπιφανίου, ἄρχεται δὲ ἡ ὑπὸ τοῦ Πολυβίου τοιαύτη.