Τῇ ΙΒ’ (12ῃ) τοῦ αὐτοῦ μηνὸς μνήμη τοῦ ἐν Ἁγίοις Πατρὸς ἡμῶν ΕΠΙΦΑΝΙΟΥ Ἐπισκόπου Κύπρου.

Προσκαλέσαντες τότε Μοναχόν τινα, πολὺ εὐλαβῆ, Πολύβιον ὀνομαζόμενον, ὅστις ἐγνώριζε τὸν Ἅγιον, εἶπον πρὸς αὐτόν· «Παράλαβε, ταχύ τι ὑποζύγιον καὶ ὕπαγε εἰς τὸ Μοναστήριον νὰ ἴδῃς ἐὰν εἶναι ἐκεῖ ὁ Ἐπιφάνιος καὶ ἐπίστρεψον ταχέως νὰ μᾶς φέρῃς ἀπάντησιν, πρόσεξε μόνον νὰ μὴ φανερώσῃς εἰς οὐδένα, οὔτε εἰς τὸν Ἐπιφάνιον, ὅτι σὲ ἀπεστείλαμεν ἡμεῖς».

Ὡς δὲ ὁ Πολύβιος ἔφθασεν εἰς τὸ Μοναστήριον, μετέβη πρὸς τὸν Ἅγιον, ἵνα τὸν ἀσπασθῇ. Καὶ ὁ Ἅγιος τὸν ἠρώτησε· «Διὰ ποίαν αἰτίαν ἦλθες εδω, τέκνον;». Ἀπεκρίθη ὁ Πολύβιος· «Ἐγώ, Πάτερ μου, θέλω νὰ λέγω πάντοτε τὴν ἀλήθειαν». Εἶπε τότε πρὸς αὐτὸν ὁ Ἅγιος· «Ἦλθες, τέκνον, διότι σὲ ἔστειλαν οἱ Ἐπίσκοποι νὰ ἴδῃς, ἐὰν εἶμαι ἐδῶ. Ὅμως ὁ ἁμαρτωλὸς Ἐπιφάνιος ὁδοιπορεῖ ἀπὸ τόπου εἰς τόπον, στενάζων καὶ τρέμων διὰ τὰς ἁμαρτίας του καὶ δὲν εἶναι ἄξιος νὰ γίνῃ Ἐπίσκοπος. Σὺ δέ, τέκνον μου, μεῖνε ἐδῶ καὶ ἄφες τοὺς Ἐπισκόπους νὰ ζητοῦν τοὺς ἀξίους διὰ τὴν Ἐπισκοπήν». Ὁ Πολύβιος τότε ἐδέχθη τὸν λόγον τοῦ Ἁγίου καί, ἀποστείλας τὸ ὑποζύγιον, ἔμεινεν ἐκεῖ. Ὁ δὲ Κύριος, ὅστις ἦτο ὁδηγὸς τοῦ Ἁγίου, ἐφώτισεν αὐτὸν νὰ ὑπάγῃ εἰς τὴν Κύπρον· καὶ τὴν νύκτα ἐκείνην, παραλαβὼν ἐμὲ καὶ τὸν Πολύβιον, ἐξήλθομεν ἀπὸ τὸ Μοναστήριον καὶ μετέβημεν εἰς τὰ Ἱεροσόλυμα, διὰ νὰ προσκυνήσωμεν τὴν ζωὴν ἡμῶν, τὸν Τίμιον Σταυρόν.

Μετὰ τρεῖς ἡμέρας, κατελθόντες εἰς τὴν παραλίαν, εἰσήλθομεν εἰς πλοιάριον καὶ ἐταξιδεύσαμεν εἰς τὴν Πάφον, ἐρωτῶντες δὲ μετέβημεν πρὸς τὸν μέγαν Ἱλαρίωνα, μετὰ τοῦ ὁποίου, ὅτε συνηντήθημεν, μεγάλην χαρὰν ᾐσθάνθημεν ἅπαντες καὶ ἐμείναμεν ἐκεῖ δύο μῆνας. Μεγάλην δὲ ἐνόχλησιν εἶχεν ὁ Ἱλαρίων ἀπὸ τοὺς ἀνθρώπους, οἵτινες ἤρχοντο πρὸς αὐτόν. Ὅτε δὲ ἀπεφάσισεν ὁ Ἅγιος νὰ ἀναχωρήσωμεν ἐκεῖθεν, ἠρώτησεν αὐτὸν ὁ Ἱλαρίων· «Ποῦ θέλεις νὰ ὑπάγῃς, τέκνον;». Καὶ ὁ Ἅγιος ἀπεκρίθη· «Θέλω νὰ ὑπάγω εἰς τὴν Γάζαν». Ἐκεῖνος τότε εἶπε· «Νὰ ὑπάγῃς εἰς τὴν Σαλαμῖνα [3] καὶ ἐκεῖ θέλεις εὕρει τόπον διὰ νὰ κατοικήσῃς». Ἀλλ’ ὁ Ἅγιος δὲν ἤθελε νὰ ὑπάγῃ ἐκεῖ. Ὅθεν ὁ μέγας Ἱλαρίων εἶπε πάλιν· «Σοὶ εἶπον, τέκνον, ὅτι ἐκεῖ εἶναι ἀνάγκη νὰ ὑπάγῃς καὶ ἐκεῖ νὰ κατοικήσῃς καὶ μὴ παρακούσῃς τοὺς λόγους μου, διὰ νὰ μὴ κινδυνεύσῃς εἰς τὴν θάλασσαν».


Ὑποσημειώσεις

[1] Ἐλευθερόπολις· ἀρχαία πόλις τῆς δυτικῆς Παλαιστίνης κειμένη μεταξὺ Ἱεροσολύμων καὶ Γάζης, ἀπέχουσα περὶ τὰ 40 χλμ. ἀπὸ τῶν Ἱεροσολύμων. Ὑπῆρξεν ἕδρα Ἐπισκοπῆς.

[2] Οἱ λόγοι οὗτοι, παράφρασις ἐκ τῶν Παροιμιῶν κζʹ 24, ἦσαν πρόρρησις τοῦ θείου Παφνουτίου περὶ τῶν μελλόντων γενέσθαι ὑπὸ τοῦ Ἁγίου Ἐπιφανίου. Ἐξηγεῖται δὲ οὕτως· «Ὕπαγε εἰς τὴν Νιτρίαν καὶ συνάντησε τοὺς ἐκεῖ Πατέρας, ἐκ τῶν ὁποίων συνάθροισε θείας πράξεις καὶ πνευματικὰ νοήματα, διὰ νὰ ποιμαίνῃς εἰς τὴν Κύπρον τὰ πρόβατα τοῦ Χριστοῦ, τοὐτέστι τοὺς Χριστιανούς, μὲ ἐκεῖνα τὰ ὁποῖα θέλεις συναθροίσει ἐν Νιτρίᾳ εἰς ἱματισμόν, δηλαδὴ νὰ σκεπασθῇ, νὰ στολισθῇς ἐνώπιον τοῦ Χριστοῦ, ὡς ἀληθινὸς Ποιμήν. Καὶ τίμα παῖδας, ἤτοι περιποιοῦ, θεράπευε, τοὺς ἀτάκτους εἰδωλολάτρας, ἵνα καταστῶσιν ἥμεροι, τακτικοί, ὡς φαίνεται εἰς τὰ προηγούμενα, ὅτι ἔκαμε μὲ τὰς θεραπείας του, ὥστε τινὲς ἐξ αὐτῶν νὰ ἐπιστρέψουν εἰς θεογνωσίαν».

[3] Σαλαμίς· πόλις τῆς Κύπρου, ἥτις καταστραφεῖσα ὑπὸ σεισμῶν καὶ ἀνῳκοδομηθεῖσα ὑπὸ τοῦ Κωνσταντίου υἱοῦ τοῦ Μεγάλου Κωνσταντίνου ὠνομάσθη ἐκ τούτου Κωνσταντία. Ἐτιμήθη μὲ θρόνον αὐτοκεφάλου Ἀρχιεπισκόπου, ὑφ’ ὃν ὑπέκειντο δεκατέσσαρες Ἐπίσκοποι. Τὴν ἀρχιεπισκοπικὴν ἕδραν διετήρησεν ἡ Σαλαμὶς μέχρι τῆς καταλήψεως τῆς νήσου ὑπὸ τῶν Λατίνων (1191-1571). Σήμερον ἕδρα τῆς Ἀρχιεπισκοπῆς Κύπρου εἶναι ἡ Λευκωσία.

[4] Ἐν ἄλλοις ἡ Ἐπισκοπὴ γράφεται Χύτρων (ἴδε Delehage, «Les Saints de Chypre», σελ. 243).

[5] Ὁ Πάππος οὗτος πιθανὸν νὰ εἶναι ὁ ἑορταζόμενος κατὰ τὴν γʹ (3ην) Ἰουνίου (βλέπε ἐν τόμῳ Ϛʹ τοῦ ἡμετέρου «Μεγάλου Συναξαριστοῦ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας»). Ἐν δὲ τῷ Σιναϊτικῷ Κώδικι 140, εἰς τὴν κδʹ (24ην) Ὀκτωβρίου, ἀναγράφεται ἡ μνήμη τοῦ Ὁσίου Πάππου, Ἐπισκόπου Σκύθρου τῆς Κύπρου.

[6] Ἡ ὀπτασία αὕτη ἦτο ἴσως ἡ κίνησις τῆς ξυλίνης περιστερᾶς, ἥτις ἐκρέματο ἄνωθεν τῆς Ἁγίας Τραπέζης παρὰ τοῖς παλαιοῖς, ὡς φαίνεται εἰς τὰ πρακτικὰ τῆς Ζʹ Συνόδου καὶ εἰς τὸ Γεροντικὸν, ἢ ἐνέργειά τις καὶ ἐμφάνισις τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, τὸ ὁποῖον ἐφαίνετο εἰς τὸν Ἅγιον ἐν τῷ καιρῷ τοῦ ἁγιασμοῦ τῶν Τιμίων Δώρων. Ὁ δὲ θεῖος Ἀμφιλόχιος λέγει διὰ τὸν Μέγαν Βασίλειον, ὅτι, ὅταν ἐλειτούργει, ἔβλεπε τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον καταβαῖνον ἐπὶ τὰ Δῶρα. Καὶ εἰς τὸ Λειμωνάριον, κεφ. ρνʹ (150), γράφεται ὅτι ὁ θεοσεβὴς ἐκεῖνος Ἐπίσκοπος ἐρωτηθείς, ὅταν ἐλειτούργει, διατὶ δὲν ἐξηκολούθει τὴν ἱερὰν Λειτουργίαν, ἀπεκρίθη· «Οὐκ εἶδον κατὰ τὸ σύνηθες τὴν τοῦ Ἁγίου Πνεύματος ἐπιφοίτησιν».

[7] Εἰς τὸ σημεῖον τοῦτο διακόπτεται ἡ ὑπὸ τοῦ Ἰωάννου ἐξιστόρησις τοῦ Βίου τοῦ Ἁγίου Ἐπιφανίου, ἄρχεται δὲ ἡ ὑπὸ τοῦ Πολυβίου τοιαύτη.