Τῇ ΙΒ’ (12ῃ) τοῦ αὐτοῦ μηνὸς μνήμη τοῦ ἐν Ἁγίοις Πατρὸς ἡμῶν ΕΠΙΦΑΝΙΟΥ Ἐπισκόπου Κύπρου.

Ἐκεῖ συνηντήσαμεν νομοδιδάσκαλόν τινα τῶν Ἑβραίων, Ἀκύλαν τὸ ὄνομα, μετὰ τοῦ ὁποίου ὁ Ἅγιος ἤρχισε νὰ συνδιαλέγεται ἐπὶ χωρίων τῆς Παλαιᾶς Γραφῆς καὶ ἦλθον εἰς πολλὴν φιλονικίαν τὴν ἡμέραν ἐκείνην. Τὴν δὲ ἑπομένην, ἐνῷ συνωμίλουν πάλιν, ἐμάκρυνον τὸν λόγον, εἰς δὲ τὸ τέλος ὁ Ἀκύλας, καταπεισθεὶς ἐκ τῶν λόγων τοῦ Ἁγίου, ἐζήτησε νὰ γίνῃ Χριστιανός. Ὅθεν, παραλαβὼν τοῦτον μεθ’ ἑαυτοῦ ὁ Ἅγιος, τὸν ὡδήγησε πρὸς τὸν μέγαν Ἀθανάσιον, τὸν Πάπαν καὶ Πατριάρχην τῆς Ἀλεξανδρείας, διὰ νὰ τὸν κατηχήσῃ. Ἡμεῖς δέ, ἐξελθόντες τῆς πόλεως, μετεβαίνομεν πρὸς τὰ μέρη τῆς ἄνω Θηβαΐδος.

Καθ’ ὁδὸν συνηντήσαμεν, μαθητήν τινα τοῦ μεγάλου Ἀντωνίου, Παφνούτιον καλούμενον, πρὸς τὸν ὁποῖον εἶπεν ὁ Ἅγιος· «Εὐλόγησον ἡμᾶς, Πάτερ». Ἐκεῖνος δὲ ἀπεκρίθη· «Εὐλογημένοι ὑμεῖς ἐν ὀνόματι Κυρίου». Ἀφοῦ δὲ ὁ Παφνούτιος οὗτος εἶπε τὴν εὐχήν, ἀντηλλάξαμεν τὸν ἀσπασμὸν καὶ ἐκαθήσαμεν ὀλίγον εἰς τὸν τόπον ἐκεῖνον, διὰ νὰ λάβωμεν ἀναψυχήν. Τότε ὁ Ἅγιος ἠρώτησε τὸν Παφνούτιον δι’ ὅλα ἐκεῖνα τὰ ὀποῖα κατώρθωσεν ὁ Μέγας Ἀντώνιος, οὗτος δὲ διηγήθη πάντα. Ἔπειτα ὁ Ἅγιος εἶπε· «Θέλω, Πάτερ, νὰ κατοικήσω εἰς τὴν Νιτρίαν». Ἀπεκρίθη ὁ Παφνούτιος· «Ὕπαγε ὑγιαίνων καὶ ἀπόλαυε τοὺς ἐκεῖ Πατέρας. Σύναξε δὲ καὶ χόρτον θερμόν· ἔπειτα πήγαινε εἰς τὴν Κύπρον καὶ τρέφε πρόβατα εἰς ἱματισμὸν καὶ τίμα παῖδας, ἵνα ὧσιν ἄρνες» [2]. Κατόπιν, ἀφοῦ πάλιν προσηυχήθησαν ἐπ’ ἀρκετόν, ἠκολουθήσαμεν ὁ καθ’ εἷς τὸν δρόμον του.

Ἦτο δὲ εἰς τὰ περίχωρα τῆς Λεοντοπόλεως Μοναχός τις, Ἱέραξ καλούμενος, ὁ ὁποῖος ἐνήστευε πολὺ καὶ οὔτε ἔλαιον ἔτρωγεν, οὔτε οἶνον ἔπινε καὶ ὑπό τινων ἐνομίζετο, ὅτι εἶναι ἄνθρωπος ἀγαθὸς καὶ ὅτι ἔχει προορατικόν. Ἀκούσας ταῦτα ὁ Ἅγιος, ἐπόθησε νὰ ἴδῃ τοῦτον. Ὅθεν, μεταβάντες εἰς τὸ Μοναστήριόν του, εὕρομεν πλῆθος ἀνθρώπων, οἵτινες ἠκροῶντο τὴν διδασκαλίαν του. Ἰδὼν δὲ ὁ Ἱέραξ τὸν Ἅγιον, ἠρώτησε πόθεν ἦτο καὶ πῶς ὠνομάζετο. Μαθὼν τότε ὅτι ἦτο ἀπὸ τὴν Παλαιστίνην καὶ ὠνομάζετο Ἐπιφάνιος, ἐδειλίασε πολύ, διότι εἶχεν ἀκούσει διὰ τὸν Ἅγιον, ὅτι ἦτο λόγιος καὶ εἶχε προορατικόν, ὅμως ἐξηκολούθησε νὰ διδάσκῃ τὸν λαόν. Ὁμιλῶν δὲ περὶ τῆς ἀναστάσεως τῶν νεκρῶν, ἔλεγεν, ὅτι εἰς τὸν μέλλοντα αἰῶνα, δὲν ἀνασταίνεται αὐτὴ ἡ ἰδία σὰρξ τοῦ ἀνθρώπου, ἀλλ’ ἀντ’ αὐτῆς ἀνασταίνεται ἄλλη καὶ ὅτι αὕτη διαλύεται εἰς τὴν γῆν, κατὰ τὸ «Γῆ εἶ καὶ εἰς γῆν ἀπελεύσῃ» (Γεν. γ’ 19) καὶ ὅτι ὅσοι ἀπέθανον παιδία, ἐν τῇ ἀναστάσει δὲν θὰ εἶναι τέλειοι κατὰ τὴν ἡλικίαν.


Ὑποσημειώσεις

[1] Ἐλευθερόπολις· ἀρχαία πόλις τῆς δυτικῆς Παλαιστίνης κειμένη μεταξὺ Ἱεροσολύμων καὶ Γάζης, ἀπέχουσα περὶ τὰ 40 χλμ. ἀπὸ τῶν Ἱεροσολύμων. Ὑπῆρξεν ἕδρα Ἐπισκοπῆς.

[2] Οἱ λόγοι οὗτοι, παράφρασις ἐκ τῶν Παροιμιῶν κζʹ 24, ἦσαν πρόρρησις τοῦ θείου Παφνουτίου περὶ τῶν μελλόντων γενέσθαι ὑπὸ τοῦ Ἁγίου Ἐπιφανίου. Ἐξηγεῖται δὲ οὕτως· «Ὕπαγε εἰς τὴν Νιτρίαν καὶ συνάντησε τοὺς ἐκεῖ Πατέρας, ἐκ τῶν ὁποίων συνάθροισε θείας πράξεις καὶ πνευματικὰ νοήματα, διὰ νὰ ποιμαίνῃς εἰς τὴν Κύπρον τὰ πρόβατα τοῦ Χριστοῦ, τοὐτέστι τοὺς Χριστιανούς, μὲ ἐκεῖνα τὰ ὁποῖα θέλεις συναθροίσει ἐν Νιτρίᾳ εἰς ἱματισμόν, δηλαδὴ νὰ σκεπασθῇ, νὰ στολισθῇς ἐνώπιον τοῦ Χριστοῦ, ὡς ἀληθινὸς Ποιμήν. Καὶ τίμα παῖδας, ἤτοι περιποιοῦ, θεράπευε, τοὺς ἀτάκτους εἰδωλολάτρας, ἵνα καταστῶσιν ἥμεροι, τακτικοί, ὡς φαίνεται εἰς τὰ προηγούμενα, ὅτι ἔκαμε μὲ τὰς θεραπείας του, ὥστε τινὲς ἐξ αὐτῶν νὰ ἐπιστρέψουν εἰς θεογνωσίαν».

[3] Σαλαμίς· πόλις τῆς Κύπρου, ἥτις καταστραφεῖσα ὑπὸ σεισμῶν καὶ ἀνῳκοδομηθεῖσα ὑπὸ τοῦ Κωνσταντίου υἱοῦ τοῦ Μεγάλου Κωνσταντίνου ὠνομάσθη ἐκ τούτου Κωνσταντία. Ἐτιμήθη μὲ θρόνον αὐτοκεφάλου Ἀρχιεπισκόπου, ὑφ’ ὃν ὑπέκειντο δεκατέσσαρες Ἐπίσκοποι. Τὴν ἀρχιεπισκοπικὴν ἕδραν διετήρησεν ἡ Σαλαμὶς μέχρι τῆς καταλήψεως τῆς νήσου ὑπὸ τῶν Λατίνων (1191-1571). Σήμερον ἕδρα τῆς Ἀρχιεπισκοπῆς Κύπρου εἶναι ἡ Λευκωσία.

[4] Ἐν ἄλλοις ἡ Ἐπισκοπὴ γράφεται Χύτρων (ἴδε Delehage, «Les Saints de Chypre», σελ. 243).

[5] Ὁ Πάππος οὗτος πιθανὸν νὰ εἶναι ὁ ἑορταζόμενος κατὰ τὴν γʹ (3ην) Ἰουνίου (βλέπε ἐν τόμῳ Ϛʹ τοῦ ἡμετέρου «Μεγάλου Συναξαριστοῦ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας»). Ἐν δὲ τῷ Σιναϊτικῷ Κώδικι 140, εἰς τὴν κδʹ (24ην) Ὀκτωβρίου, ἀναγράφεται ἡ μνήμη τοῦ Ὁσίου Πάππου, Ἐπισκόπου Σκύθρου τῆς Κύπρου.

[6] Ἡ ὀπτασία αὕτη ἦτο ἴσως ἡ κίνησις τῆς ξυλίνης περιστερᾶς, ἥτις ἐκρέματο ἄνωθεν τῆς Ἁγίας Τραπέζης παρὰ τοῖς παλαιοῖς, ὡς φαίνεται εἰς τὰ πρακτικὰ τῆς Ζʹ Συνόδου καὶ εἰς τὸ Γεροντικὸν, ἢ ἐνέργειά τις καὶ ἐμφάνισις τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, τὸ ὁποῖον ἐφαίνετο εἰς τὸν Ἅγιον ἐν τῷ καιρῷ τοῦ ἁγιασμοῦ τῶν Τιμίων Δώρων. Ὁ δὲ θεῖος Ἀμφιλόχιος λέγει διὰ τὸν Μέγαν Βασίλειον, ὅτι, ὅταν ἐλειτούργει, ἔβλεπε τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον καταβαῖνον ἐπὶ τὰ Δῶρα. Καὶ εἰς τὸ Λειμωνάριον, κεφ. ρνʹ (150), γράφεται ὅτι ὁ θεοσεβὴς ἐκεῖνος Ἐπίσκοπος ἐρωτηθείς, ὅταν ἐλειτούργει, διατὶ δὲν ἐξηκολούθει τὴν ἱερὰν Λειτουργίαν, ἀπεκρίθη· «Οὐκ εἶδον κατὰ τὸ σύνηθες τὴν τοῦ Ἁγίου Πνεύματος ἐπιφοίτησιν».

[7] Εἰς τὸ σημεῖον τοῦτο διακόπτεται ἡ ὑπὸ τοῦ Ἰωάννου ἐξιστόρησις τοῦ Βίου τοῦ Ἁγίου Ἐπιφανίου, ἄρχεται δὲ ἡ ὑπὸ τοῦ Πολυβίου τοιαύτη.